خانه یکی از مباحث مهم در معماری ما می باشد که کمتر به آن پرداخته شده است متاسفانه دردانشکده های معماری این مبحث مورد بررسی قرار نگرفته است نیاز به خانه در این زمان خیلی احساس می شود و می بایست با شناخت معماری گذشته و تطبیق آن با معماری معاصر این نیاز را بر طرف کرد
واژه خانه که امروزه مصطلح است در گذشته به اتاق اطلاق می شده است ، اتاق خصوصی را ( وستاخ ) یا گستاخ یا وثاق می نا میده اند ، از واژه سرا بجای کلمه خانه در اصطلاح امروز آن ، استفاده می شده است در جنوب ایران اصطلاح خانه سرا ( به معنی سرایی با اتاق است ) مرسوم بوده است
در خانه‌های چهار صفه، عناصری مثل: سردر، راهرو، صفه، اتاق، میان خانه و حیاط را داریم
در خانه ها ی کاملتر که زندگی خصوصی با زندگی عمومی به طرز زیبایی از هم جدا شده است عناصر آن شامل اندرونی، بیرونی، باربند،حیاط و با غچه ها ی آن، راهرو هشتی و غیره می‌شوند که در ادامه به شرح آنها خواهیم پرداخت
کلیه این عناصر بر اساس پیمودن تنظیم شده اند
پیمودن عرض در است و شناخته شده به دو نوع اصلی:
پیمودن کوچک، به طول چهارده گره ومعادل نود و سه سانتی متر و پیمودن بزرگ، به طول هیجده گره و معادل یکصد وبیست سانتی متر میباشد
یورت ها: یک دری (مرد گرد و راهرو) دو دری (اتاق کوچک) سه دری (اتاق) پنج دری (اتاق بزرگ) تالار و طنبی و غیره هستند. فواصل درها که بصوت تیغه ها ی تابش بند در می‌ایند (و همچنین مجموع دو لغاز جانبی) در نظام پیمودن کوچک دو گره و درنظام پیمودن بزرگ چهار گره است
درهای مشرف به میانسرا،همگی یا پیمودن کوچک یا پیمودن بزرگ و به گاه نیاز به هردو بدین ترتیب پیمودن علاوه بر سراوری در تنظیم ابعاد وتناسبات پسندیده پیش ساختگی درها و روزنها را نیز امکان پذیر نموده در امر و اجرا و ساخت تسهیلات شایان توجهی را فراهم می‌اورد.
از خرده پیمون در ساخت خانه‌های کوچکتر استفاده می‌شده و زیباترین خانه ها با خرده پیمون ساخته شده است و اندازه آن 3/93 سانتی متر بوده است
با مراجعه به اندازه‌های فوق مشاهده می‌شود که این اندازه ها بر اساس مقیاس انسانی و اندازه ی انسانهای ایرانی بوده است. ارتفاع درها به اندازه یک مرد متوسط القامه بوده است. در پای در، آستانه می‌گذاشتند (36 سانتی متر یا یک چارک) این کار دلایل مختلفی داشته است، مثل احتیاط برای وارد شدن به اینکه سر آنها به بالا نخورد و رعایت احترام با خم شدن، و همچنین مانعی برای ورود کفش و خاک داخل راهرو و چیزهای دیگری که در آنجا بوده است.
در طرح نقشه ی اتاقها، حیاط و غیره از تناسب طلایی ایرانی کمک می‌گرفتند. تناسب طلایی ایرانی از مستطیلی در داخل یک شش ضلعی بدست می‌آید. شکل حیاط پنج دری، سه دری و عناصر دیگر بر مبنای همین تناسب بوده است.
در اینجا در ابتدا اشاره ای به اندامهای خانه در سه پیمون بزرگ، کوچک و خرده پیمون می‌شود و سپس طرحهای خانه ها را به صورت شماتیک ترسیم می‌کنیم.
سر در:
اغلب خانه ها به خصوص خانه‌های مجلل دارای سردر یا درگاه بوده اند. معمولا دیوارهای بیرونی کاه گلی بوده و فقط سردر مجلل ساخته می‌شده است. نسبت عرض به تورفتگی سردر معمولا یک به دو بوده است. سکوهای کناری پاخوره نام داشتند و برای کسانی که با صاحبخانه کار داشته ولی لازم نبوده وارد خانه شوند،و همین طور پاتوقی برای صاحبخانه یا پسر خانه نیز بوده است. تورفتگی، کنه و پوشش آن را نیز کنه (نیم گنبد) می‌نامیدند. کنه پوش را معمولا با کاربندی می‌پوشاندند. در پایین کاربندی که لنگه‌های بزرگ گچی تکیه می‌کند از لب بند(تویزه ها ی کوچک) استفاده می‌کرده اند
در اصلی درسر و در جاهایی نیز دروازه گفته می‌شده است در بین هشتی و اندرون خانه را میان درو درتمام تخته اتاقها را در ونوع مشبک آن را در و پنجره می‌گفتند
اجزای درسر متشکل از چهار چوب و قابهای روی ان بوده است (قاب ایرانی معمولا متشکل از دو قاب مربع دربالا و پایین و یک قاب مستطیل در وسط بوده است) در صورت پهن بودن عرض در قاب وسطی به شکل مربع در می‌امده است تخته هایی را که درکنار هم قرار می‌گیرند بوسیله گلیمیخ با تخته ای که در پشت آن قرار داشت به هم وصل می‌شدند برجستگی عمودی وسط در که از بیرون دیده می‌شود دماغه نام داشته است دو عنصر فلزی حلقه برای زنان و کوبه برای مردان بر روی اغلب درها جای داشته ولی در بعضی جاها فقط یکی بوده است
حلقه بر در نتوانم زدن از بیم رقیبان
ما با توایم و با تونه ایم نیست بوالعجب
در حلقه ایم با تو و چون حلقه بر دریم
(سعدی)
در اجزا دیگری مثل باهو میان باهو سربند پارسا یا پاسال میان بند یا پاسال وسط و غیره... دارد
هشتی:
بعد از سر در وارد هشت یا هشتی یا کریاس می‌شدند هر جند که در بیشتر مواقع شکل ان هشت ضلعی است اما این به مفهوم هشت (عدد 8) نیست و هشتی ها یی به شکل مربع و دیگر شکلها داریم منظور از هشت چیزی است که از فضا‌های داخلی خانه بیرون امده و تنها جایی است که با بیرون خانه ارتباط دارد این فضا و راهروها ی پیچ در پیچ منتهی به حیاط‌های اندرونی و بیرونی مانع دید افراد غریبه به داخل حریم مقدس خانواده می‌شده است ایجاد مکث تقسیم فضایی و فضایی جهت انتظار از عملکرد‌های جالب این عنصر میباشد
شامل 37 اسلاید powerpoint
دانلود پاورپوینت خانه در معماری
