مقاله بررسی علل مهاجرت نیروی کار از روستاها به شهرها در ایران

اختصاصی از زد فایل مقاله بررسی علل مهاجرت نیروی کار از روستاها به شهرها در ایران دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

تحقیق حاضر سعی دارد که در 2 بعد جداگانه برخی از علل مهاجرت نیروی کار در ایران را مورد بررسی قرار دهد. اگر بخواهیم عوامل اصلی مهاجرت را بطور کلی مورد تقسیم‌بندی قرار دهیم می‌توانیم دو دسته از عوامل را مؤثر بدانیم. گروه اول را عوامل فشار(Push Factors) می‌نامند که شامل غیراقتصادی شدن فعالیتهای کشاورزی، توزیع ناعادلانه زمین، رشد جمعیت و ثابت ماندن بازده تولید در بخش کشاورزی است.
گروه دوم به عوامل کششی یا جذب(Pull Factors) موسومند که شامل دوگانگی منطقه‌ای و نخصیص بیشتر منابع در بخشهای شهری(خدمات و صنعت) و بهتر بودن سطح زندگی در مناطق شهری است. به منظور تجزیه وتحلیل تأثیر این 2 دسته از عوامل از شاخصهای درآمدهای انتظاری در شهر از مدل هریس- تودارو استفاده می‌شود.
در بحث‌های تئوریک و نظری به این نتیجه می‌رسیم که نمی‌توان دیوار بلندی بین عوامل کشش و جذب ترسیم کرد. چون نوعی ارتباط متقابل بین این 2 دسته از عوامل وجود دارد. به عقیدة آنها آنچه که واقعاَ‌ مهاجرت نیروی کار را تسریع می‌کند همان دوگانگی منطقه‌ای است. این 2 معتقدند که مهاجرت در هر منطقه‌ای امری طبیعی است چون نوعی توالی در رشد بخشها وجود دارد و خودبه‌خود و به مرور زمان با جایگزین شدن عوامل تولیدی بجای یکدیگر سهم نیروی کار در بخش کشاورزی در اشتغال کل کاهش می‌یابد و سهم بخش صنعت و خدمات افزایش می‌یابد.

تحقیق حاضر سعی دارد که در 2 بعد جداگانه برخی از علل مهاجرت نیروی کار در ایران را مورد بررسی قرار دهد. اگر بخواهیم عوامل اصلی مهاجرت را بطور کلی مورد تقسیم‌بندی قرار دهیم می‌توانیم دو دسته از عوامل را مؤثر بدانیم. گروه اول را عوامل فشار(Push Factors) می‌نامند که شامل غیراقتصادی شدن فعالیتهای کشاورزی، توزیع ناعادلانه زمین، رشد جمعیت و ثابت ماندن بازده تولید در بخش کشاورزی است.

گروه دوم به عوامل کششی یا جذب(Pull Factors) موسومند که شامل دوگانگی منطقه‌ای و نخصیص بیشتر منابع در بخشهای شهری(خدمات و صنعت) و بهتر بودن سطح زندگی در مناطق شهری است. به منظور تجزیه وتحلیل تأثیر این 2 دسته از عوامل از شاخصهای درآمدهای انتظاری در شهر از مدل هریس- تودارو استفاده می‌شود.

در بحث‌های تئوریک و نظری به این نتیجه می‌رسیم که نمی‌توان دیوار بلندی بین عوامل کشش و جذب ترسیم کرد. چون نوعی ارتباط متقابل بین این 2 دسته از عوامل وجود دارد. به عقیدة آنها آنچه که واقعاَ‌ مهاجرت نیروی کار را تسریع می‌کند همان دوگانگی منطقه‌ای است. این 2 معتقدند که مهاجرت در هر منطقه‌ای امری طبیعی است چون نوعی توالی در رشد بخشها وجود دارد و خودبه‌خود و به مرور زمان با جایگزین شدن عوامل تولیدی بجای یکدیگر سهم نیروی کار در بخش کشاورزی در اشتغال کل کاهش می‌یابد و سهم بخش صنعت و خدمات افزایش می‌یابد.

این مقاله به صورت  ورد (docx ) می باشد و تعداد صفحات آن 59 صفحه  آماده پرینت می باشد

چیزی که این مقالات را متمایز کرده است آماده پرینت بودن مقالات می باشد تا خریدار از خرید خود راضی باشد

مقالات را با ورژن  office2010  به بالا بازکنید .

وضعیت مهاجرت

اختصاصی از زد فایل وضعیت مهاجرت دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

7 و8 ص

تاملی بر نظریه های جامعه شناختی مهاجرت

و مهاجران افغانی در ایران

دو پدیده مهاجرت و شهرنشینی در جوامع مختلف در حد وسیعی به وقوع می پیوندد این دو پدیده به عنوان پیامدهای رشد جمعیت از یک طرف و تغییرات اجتماعی (1) از طرف دیگر، به طور وسیعی در نقاط مختلف جهان در جریان است. به طور کلی شهرنشینی و مهاجرت را تقویت کرده اند و حتی انقلاب صنعتی را می توان عامل اساسی رشد و توسعه مهاجرت و شهرنشینی قلمداد کرد. این جریان ابتدا در اروپای غربی و پس از آن یعنی از جنگ جهانی دوم به بعد در کشورهای رو به رشد صورت گرفته است این دو پدیده امروزه مشکلات فراوانی به ویژه در کشورهای رو به توسعه بر جای گذاشته اند تا جایی که امروزه از شهرنشینی و به ویژه مهاجرت به عنوان مسائل اجتماعی یاد می کنند چرا که جوامع نوین مخصوصاً جوامع در حال توسعه زیر بنای لازم را جهت پذیرش مهاجرین و توسعه شهرهای خود ندارند. در این مجال سعی بر این شده که به وسیله ای مهاجرت، از طریق بررسی زوایای مهاجرت مانند تعریف، تفاوت مهاجرت با پناهندگی، انواع مهاجرت و نظریات صاحبنظران اجتماعی اشاره ای کلی شود. مهاجرت چیست؟ و مهاجر کیست؟

مهاجرت = حرکت انسانها در سطح جغرافیا، که با طرح قبلی صورت می گیرد و به تغییر محل اقامت آنها برای همیشه یا مدت طولانی می انجامد. (ساروخانی، 1370 ص 45)

این تعریف نوعی شخیص مفهومی از مهاجرت است.

بروس کوئن مهاجرت را پدیده ای می داند که به دلایلی از قبیل ناکافی بودن عرضه مواد غذایی در یک منطقه خاص تعقیب و آزار عقیدتی یا سیاسی، جنگ، نفرتها و خصومتهای قومی و ملی صورت می گیرد (بروس کوئن، مبانی جامعه شناسی. ص 284)

در لغت نامه جمعیت شناسی آمده است، مهاجرت شکلی از تحرک جغرافیایی یا مکانی جمعیت است که بین دو واحد جغرافیایی انجام می گیرد. (امانی و دیگران 1354 ص 71)

برای فهم بهتر این پدیده باید دانست مهاجر کیست و چه تفاوتی با مفاهیمی چون پناهنده و... دارد.

از نظر اداره امور اجتماعی سازمان ملل مهاجر کسی است که

1- جهانگرد، بازرگان، دانشجو و یا مسافر عادی نباشد.

2- جزو ساکنان مراکزی که به طور عادی بین دو کشور رفت و آمد می کنند نباشند.

- وضعیت مهاجرت

با توجه به اینکه در اکثر روستا ها کمبود منابع و امکانات به چشم می خورد پس مهاجرت در این روستاها اکثرا جنبه اقتصادی دارد و مهاجرت کنندگان هم غالبا برای کار و فعالیت اقتصادی بهتر دست به مهاجرت می زنند تا در زندگی صاحب شرایط اقتصادی بهتر شوند و این روستا نیز از این قائده مستثنی نیست.

البته واضح است که برای مهاجرت پذیری نیاز به امکانات و استعدادهایی است که عاملی شود برای پذیرش مهاجران و همانطور که می دانیم در روستاها با توجه به شرایط سخت معیشتی (نسبت به شهر)، کمبود امکانات و فرصت های شغلی و کمبود درآمد کافی روستا شرایط کافی برای مهاجرت پذیری را از دست می دهد و اکثر مردم و مخصوصا جوانان مجرد آن به شهرها مهاجرت می کنند تا دارای شرایط زندگی بهتری شوند، البته ممکن است مهاجرت از شهر به روستا و یا از روستا به روستا وجود داشته باشد ولی در سطح بسیار محدود و به ندرت انجام می گیرد که با توجه به مهاجرت به شهر اصلا قابل ذکر نیست. پس با توجه به اینکه مهاجرت ها به طور کامل جنبه اقتصادی دارند و روستاها شرایط اقتصادی لازم را ندارند پس مردم برای کسب درآمد بیشتر و امکانات شغلی بهتر راهی شهرها می شوند.

به نظر بسیاری از جامعه شناسان یکی از مهمترین خصوصیت روستاهای کشور ما مهاجرفرستی آنهاست. به خاطر اینکه جوانان روستایی، شهر را مدینه ی فاضله ای می دانند که در آن می توانند به تمام آرزوهای خود دست یابند البته مهاجرفرستی بیشتر در بین خوش نشینان روستایی رواج دارد چون آنها در زندگی با توجه به گونه فکری و اندیشه ی خاص خود خوش نشینی را محور اصلی زندگی خود قرار داده و قصد دارند از زندگی خود لذت ببرند. در کل پدیده مهاجرت و مهاجرفرستی بیشتر شامل خانواده هایی است که از نظر امکانات در وضع متوسطی اند ولی در سر هدفهای بزرگی دارند. به همین خاطر و با توجه به وضعیت روستاهای ما دست به مهاجرت می زنند. جوانان روستا هم همانند سایر همتایان روستای خود دنبال وضعیت زندگی اجتماعی بهتر و بالاتر هستند پس دست به مهاجرت می زنند. البته در این روستاها همانند سایر روستاها که در آنها فرصت شغلی بندرت وجود دارد به همین دلیل جوانان فکر "سربار شدن" را همانند کابوسی در سر خود دارند و قصد رهایی از آن را دارند.

انگیزه های عمده ای برای مهاجرت وجود دارد که معمولا به صورت دافعه روستایی و یا جاذبه شهری و یا هر دو بروز می کند. محدودیت روستاها از یک طرف، وجود انگیزه های تحصیلی، شغلی، خدمت وظیفه، مرکزیت خرید، تمرکز اداری، موجودیت انواع موسسات تجاری، بانک ها، سازمان های دولتی و غیردولتی در شهرها از عوامل عمده جاذبه مهاجرت بیشتر روستاییان به شهرهاست.

میزان مهاجرفرستی

از دهه 1340 تا کنون 129 خانوار بصورت مستقیم از روستا مهاجرت کرده اند که این 127 خانوار شامل جوانان مجردی که با به دست آوردن شغل مهاجرت کردند نیز می شود اما فرزندان مهاجران را که پس از مهاجرت پدر، تشکیل خانواده دادند در بر نمی گیرد.

از این 129 خانوار 76 خانوار در نقاط مختلف شهرستان بابل ساکن شده اند و 42 خانوار نیز به تهران کوچ کردند. از دیگر مهاجران نیز 2 خانوار به آمل، 2 خانوار به سمنان، 2 خانوار به کرج، 1 خانوار به نور، 1 خانوار به اصفهان و 1 خانوار به چابهار عزیمت کردند.

مهاجرت

اختصاصی از زد فایل مهاجرت دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

26 صفحه

فصل اول:تعاریف ، مفاهیم و انواع مهاجرت

حرکات مکانی جمعیت با پیشرفتهای تکنولوژی و توسعه اقتصادی جوامع نسبت به گذشته افزایش یافته است. وسایل مکانیزه حمل ونقل در جابه جایی انسانها نقش چشمگیر داشته و به خصوص اینکه سرعت و اسایش در وسایط نقلیه به جابه جایی انسان شتاب بیشتری داده و تحرک افزاینده ای برای انسان فراهم اورده است.مهاجرت و یا به عبارت دیگر حرکت در فضای زیستی تنها مختص انسان نیست و حتی برخی از حیوانات نیز اقدام به مهاجرت می نمایند.(اصول و مبانی جغرافیای جمعیت-پروفسور کلارک-1373)

متاسفانه اتفاق نظر کلی در مفهوم مهاجرت بین صاحب نظران وجود ندارد ولی به طور کلی شاید بتوان مهاجرت را از دیدگاه جغرافیای جمعیت تعریف نمود که(مهاجرت عبارت است از جابه جایی بین دو واحد جغرافیایی و یا به عبارت دیگر ترک یک سرزمین و اسکان در سرزمین دیگر)بدیهی است مهاجرت برای انسانهایی مطرح می شود که استقررار یافته اند و برای مدتی نسبتا طولانی در مکانی ساکن بوده و احتمالا در این مدت تصمیم قطعی برای مهاجرت نداشته اند،در یک مقطع زمانی انگیزه ای اعم از اقتصادی و اجتماعی و یا سیاسی انها را به ترک سرزمین اصلی و اقامت در سرزمین دیگر والی دارد که معمولا قصد بازگشت در ان مطرح نیست بنابراین کوچ نشینها،دوره گردان،کولی ها،توریست ها،افرادی که برای کار،درس،معالجه وغیره به سرزمینهای دیگر مسافرت می نمایند،مهاجر نبوده و نمی توان انها را در زمره مهاجران به حساب اورد.در این صورت اصطلاح مهاجرت فصلی،موقت و غیره از دیدگاه جغرافیای جمعیت مورد قبول نیست.اصطلاح دیگری که بتواند حرکتهای بی شمار فضایی جمعیتها را در بر گیرد نیز وجود ندارد و اغلب اصطلاح مهاجرت برای جابه جایی انسانها و یا حیوانات در هر شکلی که باشد به کار برده می شود.(اصول و مبانی جغرافیای جمعیت-پروفسور کلارک-1373)

پایان نامه مهاجرت و تغییرات سکونتی بهمراه کاهش جمعیت

اختصاصی از زد فایل پایان نامه مهاجرت و تغییرات سکونتی بهمراه کاهش جمعیت دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

فایل بصورت ورد (قابل ویرایش) و در 41 صفحه می باشد.

بیان مسئله

 مهاجرت و تغییرات سکونتی بهمراه کاهش جمعیت در مبدأ و افزایش آن در مقصد است که همراه آن تعییرات اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی در ابعاد مختلف شکل می گیرد.

این تحقیق بر آن است تا بررسی نماید مهاجران و عوامل گرایش آنان به نوعی از فعالیت و اعمالی که در اجتماع عرف نبوده و به طرقی ناهنجاری بوجود می آورد ، عواملی که براثر تغییرات جغرافیایی محل زندگی تغییرات اجتماعی را در شهر تهران بوجود آورده این جمعیت از گوشه و کنار کشور در شهر تهران متمرگز شده  تنوع جمعیتی را بوجود می آورند . جمعیتی که بنا به دلایلی خانه و کاشانه خود را در زادگاه بومی و کوچک خود رها کرده و با انگیزه و اهداف خاص و یا در اثر ناملایمات اقتصادی و اجتماعی با گرایش به انحرافات اجتماعی در کلان شهر تهران سکنی گزیده اند.

چگونگی گسترش و تمایلات فردی و اجتماعی مهاجران در انتخاب جغرافیای سکونت و ارتباط اجتماعی و یا تصادفی آنان به انحرافات در محل سکونت و پراکندگی جرم های غالب در شهر تهران از عمده اهداف تحقیق بوده و سعی دارد تا بررسی کند چه درصدی از زندانیان در شهر تهران مهاجران روستایی هستند و مکان یابی آنان را با جرم و انواع آن بسنجد.

یکی از جنبه های مورد بررسی در خصوص مهاجرت ، بررسی چگونگی کشیده شدن مهاجرین به سوی نوعی از فعالیتها و اعمالی است که از نظر اجتماعی ، به دلایل مختلف و از نظر مقررات ، انحراف اجتماعی تلقی می شود. یکی از حوزه های تحقیق در مورد انحرافات اجتماعی ، بررسی توزیع جغرافیایی انحرافات اجتماعی است ، در این بررسی یکی از جنبه های مطالعه بررسی مبدأ مهاجرین و تمایل آنها به نوعی از انحرافات اجتماعی است که می تواند ریشه در شرایط زیست محیطی ویژگیهای اجتماعی اقتصادی داشته باشد.

این بررسی جغرافیای انحرافات اجتماعی را نشان می دهد به عبارت دیگر بررسی می شود مهاجرانی که از نقاط مختلف کشور به سمت تهران می آیند آیا به سمت نوع خاصی از انحرافات کشیده می شوند؟ یعنی آیا جرم بهمراه مهاجر (روستایی) به تهران می آید. می خواهیم بدانیم مهاجرین (روستایی) در بین منحرفین اجتماعی چه جایگاهی را به خود اختصاص می دهند و نیز توزیع جغرافیایی انحرافات مختلف اجتماعی را در جامعه مهاجرین روستایی کلانشهر تهران بررسی نمائیم. در این تحقیق مهاجرینی مورد نظر قرار می گیرند که به نوعی مرتکب جرم شده اند و در زمان بررسی در زندانهای شهر تهران دوره محکومیت خود را می گذرانند ، نهایتاً سعی بر آن است تا محل های جرم خیز در تهران مشخص شود و ارتباط آن با مهاجرین و زادگاه آنان تعیین گردد. طبقه بندی جرم بر اساس مبدأ مهاجرت صورت پذیرد و ارتباط نوع جرم و مبدأ مهاجرت بررسی شود تا پراکندگی جغرافیایی جرم بر این اساس در شهر تهران ترسیم گردد.

عنوان                                    صفحه

مقدمه................................

فصل اول 1- طرح تحقیق

1-1- بیان مسئله .....................

1-2- اهمیت موضوع تحقیق ..............

1-3- هدف های تحقیق ..................

1-3-1- اهداف کلی ....................

1-3-2- اهداف تحقیقی .................

1-4- پرسش‌های اصلی تحقیق .............

1-5- پیش فرض ها و فرضیه‌های اصلی تحقیق   

1-6- پیشینه تحقیق ...................

1-6-1- سوابق پژوهشی .................

1-7- قلمرو تحقیق ....................

1-7-1- قلمرو مکانی ..................

1-7-2- قلمرو زمانی ..................

1-8- روش تحقیق ......................

1-8-1- معرفی روش تحقیق ..............

1-8-2- جامعه آماری ..................

1-8-3- روش نمونه‌گیری ................

1-8-4- شیوه گردآوری اطلاعات ..........

1-8-5- ابزار گردآوری اطلاعات .........

1-8-6- شیوه‌های تجزیه و تحلیل یافته‌ها.

1-9- محدودیت‌های پژوهشی ..............

فصل دوم

چارچوب نظری پژوهش ...................

مهاجرت ..............................

مهاجرت های روستایی و پیامدهای آن ....

دیدگاه‌های عمده مهاجرتی ..............

1- دیدگاه اقتصادی ...................

2- دیدگاه اجتماعی ...................

3- دیدگاه سیاسی .....................

4- دیدگاه سیستمی ....................

نظریه‌های مهاجرتی ....................

نظریه روانشناسی .....................

نظریه لاری ماستاد.....................

نظریه اورت. س. لی....................

نظریه زیف یا جاذبه‌های مهاجرتی .......

نظریه آرتو- لوئیس ...................

نظریه تو دارو .......................

نظریه بایری .........................

نگرش‌های جهانی به تعاریف و مفاهیم شناخت شهر از روستا .....................................

ویژگیهای روستایی در برابر ویژگیهای شهری

شهر و مهاجرتهای روستایی .............

تغییراتی که در وضعیت اجتماعی، اقتصادی و سیاسی مهاجران و جامعه بوجود

می آید ..............................

عدم توسعه کشاورزی و مهاجرتهای روستایی   

اکوسیستم شهری و اکولوژی فقر شهری ....

نظریه های موجود در زمینه شهر گرایی در کشورهای جهان سوم .....................................

علل مهاجرتهای روستایی به شهر ........

شهرنشینی و تغییرات فرهنگی ...........

نظریه پیتر مارکوز در برابر نظریه‌ دوگانگی شهر   

نظریه‌های سنتی و تفاوتهای بین جامعه روستای و شهری   

اکولوژی اجتماعی شهرها- جغرافیایی اجتماعی شهرها

مفاهیم و ارزشهای اکولوژی شهری .......

جمعیت ...............................

محیط ................................

جدایی گزینی اکولوژیکی ...............

عوامل محیطی .........................

عوامل انسانی ........................

فصل سوم

نظریات اکولوژیکی جرائم شهری .........

خشونت های شهری ......................

مطالعه خشونت‌های شهری از دید اکولوژیت‌ها  

اکولوژی اجتماعی خشونت های شهری ......

تحول شتابان جمعیت شهرها .............

مقایسه شهر و روستا از دیدگاه آسیب‌شناسی  

کودکان خیابانی ......................

تخصیص بودجه برای آنان ...............

مشکلات جمع‌‌آوری کودکان خیابانی ........

مشخصات کودکان خیابانی ...............

عوامل مؤثر در گسترش پدیده............

بررسی وضعیت کودکان خیابانی...........

مجرمیت و بزهکاری ....................

ویژگیهای جمعی .......................

جوانان بزهکار .......................

عوامل بزهکاری کودکان و نوجوانان .....

اثر فقر در کجرویها ..................

تأثیر مسکن در بزهکاری نوجوانان ......

ساکنان منزل .........................

وضع ظاهری منزل ......................

ارزش مسکن ...........................

طبع مسکن ............................

تحقیقات در شیکاگو....................

منطقه مسکونی و نوع مسکن .............

همسایگان و نقش جرم زائی آنان ........

بزهکاری گروهی و ارتکاب جرم سازمان یافته

تبهکاری گروهی در تهران ..............

وضعیت جرم و جنایت در کشور ...........

جرم و جنایت در شهر تهران ............

گفتگوی اجتماعی با دکتر کیانوش‌ هاشمیان   

انواع جرم............................

جرم و بزه (تعاریف، مفاهیم، دیدگاهها)

تعریف جرم از منظر جامعه شناسی .......

انواع بزه بهمراه نمودارها ...........

مجرمین اتفاقی و حرفه‌ای ..............

تبیین انحراف و نظریات مختلف دربارة آن   

تئوری زیست شناختی انحراف ............

1- تئوری لوبروزو ....................

2- تئوری دی تولیو ...................

3- به کین برگ .......................

تعارض بین سه لایه شخصیت ..............

هانی ایزنگ ..........................

تبیین‌های جامعه شناختی ...............

رفتارهای انحرافی از دید مرتن ........

ادوین ساترلند .......................

نظریه معاشرتهای ترجیحی ساترلند ......

 نظریه پیوند افتراقی ساترلند ........

نظریه انتقال فرهنگی شاد و وملکی (نظریه مکتب شیکاگو) .....................................

فصل چهارم

سیاستهای مهاجرتی و برنامه‌ریزی شهری ..

آینده‌نگری شهرنشینی و مهاجرت .........

پیشگیری جرائم و شهرنشینی ............

پیشگیری از جرم ......................

اهمیت شهرنشینی در ارتکاب جرم ........

مبارزه با بزهکاری ...................

سیاست پیشگیری ..........................

پیشگیری موضعی .......................

پیشگیری اجتماعی .....................

پیشگیری هماهنگ ......................

نقش مأمورین انتظامی در پیشگیری از جرائم

راهکارهایی برای پیشگیری .............

رهنمودهای سازمان ملل متحد برای پیشگیری از بزهکاری نوجوانان ............................

معیارهای یک جامعه سالم ..............

شناسنامه تهران ......................

شهر تهران ...........................

تاریخچه و تحولات شهرنشینی در تهران ...

تهران بزرگ ..........................

وضعیت آب و هوا ......................

مشخصات جمعیت تهران ..................

جغرافیای انسانی .....................

سواد تهرانی‌ها .......................

اقتصاد تهران ........................

فصل پنجم

تجزیه و تحلیل موضوع .................

فصل ششم

جمعبندی، نتیجه گیری و ارائه پیشنهاد .

مقاله مهاجرت ،‌ حاشیه‌نشینی و امنیت اجتماعی شهرها

اختصاصی از زد فایل مقاله مهاجرت ،‌ حاشیه‌نشینی و امنیت اجتماعی شهرها دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

این فایل در قالب ورد و قابل ویرایش در 45 صفحه می باشد.

 

فهرست

چکیده مقاله   ۱
مقدمه :   ۲
مهاجرت:   ۳
علل مهاجرت روستا به شهر:   ۴
مهمترین علل مهاجرت را به طور اختصار می‌توان اینگونه بیان نمود :   ۶
علل اقتصادی :   ۶
علل طبیعی :   ۶
علل اجتماعی و فرهنگی :   ۷
مهاجران روستایی در شهرها   ۸
حاشیه‌نشینی چیست و حاشیه‌نشین کیست؟ (۱۵ )   ۱۰
انواع حاشیه ها   ۱۳
الف) حاشیه های درون شهری :   ۱۳
ب) سکونتگاهای غیر قانونی ( عدوانی):   ۱۳
علل حاشیه نشینی   ۱۴
تاریخچه ی حاشیه‌نشینی در مشهد (۲۳)   ۱۵
مقاطع تاریخی حاشیه نشینی در مشهد:   ۱۷
بررسی دلایل جرایم، آشوبها و خشونت های شهری از دیدگاه اکولوژیکی ۲۴)   ۲۰
ویژگی های مناطق حاشیه نشین   ۲۲
ویژگی های جمعیتی :   ۲۳
نوع   جرم   ۲۵
از ۱۰ تا ۱۴ سال   ۲۵
از ۱۵ تا ۱۹ سال   ۲۵
بعد اجتماعی :   ۲۶
بعد فرهنگی :   ۲۸
نوع جرم   ۳۰
میزان سواد   ۳۰
بیسواد   ۳۰
نهضت   ۳۰
بعد رفاهی :   ۳۲
نتیجه   ۳۵
منابع ومآخذ:   ۴۳

منابع ومآخذ:

۱-   مهدوی ـ مسعود ـ اصول و مبانی جغرافیای جمعیت ـ نشر توس ـ تهران ـ ۱۳۷۳

۲-    لهاسایی زاده ـ عبدالعلی ـ نظریات مهاجرت ـ انتشارات نوید ـ ۱۳۶۸

۳-    زمانی پور ـ اسدا… ـ مقاله ی مهاجرت روستائیان به شهرها و اثرات آن بر توسعه ی کشاورزی ـ ۱۳۶۶

۴-    رحیمی ـ حسین ـ مقاله ی بررسی مهاجرتهای دانش‌آموزی بردسکن ـ رشد آموزش جغرافیا ـ شماره ی ۴۷ ـ تابستان ۷۷

۵-  حسین‌زاده دلیر ـ کریم ـ مقاله حاشیه‌نشینی، در جستجوی معنی و مفهوم ـ اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی ـ شماره ی ۴۶ ـ ۴۵

۶-    شکویی ـ حسین ، جغرافیای اجتماعی شهرها و اکولوژی اجتماعی شهر ـ انتشارات جهاد دانشگاهی ـ ۱۳۶۹

۷-   منبع شماره ی ۲

۸-    خورشیدی ـ محمدتقی ـ پایان‌نامه بررسی علل تخریب روستاهای بیرجند (۱۳۷۰ ـ ۱۳۴۵)- ۱۳۷۵

۹-    منبع شماره ی ۶

۱۰-            طاهری ـ تقی، گزارش مهاجرت روستا یک مسئله است ، برنامه و بودجه و مدیریت کشاورزی ـ ۱۳۶۳

۱۱-            منبع شماره ی ۸

۱۲-            منبع شماره ی ۸

۱۳-            منبع شماره ی ۶

۱۴-      مساواتی ـ مجید ، مقاله « خانواده‌های مهاجر روستایی و زمینه‌های طلاق » فصلنامه ی پژوهشی جمعیت ثبت و احوال کشور ـ سال پنجم ـ شماره ی ۱۶ و ۱۵

۱۵-            مرکز ساماندهی حاشیه ی شهر مشهد ـ جزوه ی حاشیه‌نشینی یک مسئله صد مشکل

۱۶-            منبع قبلی

۱۷-            زاهد زاهدانی ـ سید سعید ، حاشیه‌نشینان شهر کرمان ـ ۱۳۵۵

۱۸-            منبع قبل

۱۹-      آقاجانیان ـ اکبر ، پایدار ـ مجید ، پژوهشی در مشکل اجتماعی حاشیه‌نشینی ـ سلسله مقالات جامعه‌شناسی و برنامه‌ریزی ­ـ شماره ۲۶ ـ دانشگاه شیراز ـ ۱۳۶۳

۲۰-            مرکز ساماندهی حاشیه ی شهر مشهد ـ جزوه ی رشد و توسعه شهر مشهد

۲۱-     هادیزاده بزاز- مریم ، حاشیه نشینی و راهکار های ساماندهی آن در جهان ، شهرداری مشهد – ۱۳۸۲ منبع شماره ی ۶

۲۲-            منبع قبلی

۲۳-            منبع شماره ی ۶

۲۴-     احمدی پور ـ زهرا، مقاله حاشیه‌نشینی در بخش مرکزی کرج ، دانشگاه تربیت مدرس ـ رشد آموزش جغرافیا ـ شماره ۳۸ ـ پاییز ۷۴

۲۵-            مرکز ساماندهی حاشیه ی شهر مشهد

-         اطلاعات مکتوب و غیرمکتوب مرکز ساماندهی حاشیه ی شهر مشهد

-          مصاحبه ی مدیر ساماندهی حاشیه ی شهر مشهد با روزنامه ی خراسان ـ چهارشنبه ۲۱/۸/۸۲

-     گزارش آسیب‌شناسی جرایم ، در بلوار دوم طبرسی ، قربانی مقدم ، مرکز ساماندهی حاشیه ی شهر مشهد، آبان ۸۱

۲۶-             فیلم اینجا مشهد است- شهرداری مشهد

۲۷-            منبع قبلی

۲۸-           آلبوم عکس حاشیه ی شهر مشهد- روابط عمومی شهرداری مشهد – سال ۱۳۷۹

چکیده مقاله

مهاجرت و حاشیه‌نشینی دو پدیده به ظاهر متفاوت می‌باشند که برآیند یک عامل مشترک بوده و نتایج و تبعات مشابهی  هم بخصوص برای شهرها بدنبال دارد.

مهاجرت که خود نتیجه ی نابرابری‌های مکانی و بی‌عدالتی‌های منطقه‌ای می‌باشد، به دلیل ویژگی‌های خاص مهاجران و علل مهاجرتشان پیامدهای منفی متعددی برای شهرها و روستاها بدنبال دارد که از جمله ی آنها ظهور و گسترش پدیده ی حاشیه‌نشینی در شهرهای بزرگ می‌باشد.

حاشیه‌نشینان به علت فقر شدید و همه‌جانبه ( اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی و…) و اعتراض نسبت به وضع موجود و ابراز وجود در شهرها ، اقدام به فعالیت‌هایی می‌نمایند که موجب سلب آسایش  شهروندان و امنیت شهرها می‌گردد.

این موضوع در شهر مشهد از شدت بیشتری برخوردار بوده و مشکلات زیادی را هم ایجاد نموده است. سرقت‌های متعدد ، آدم‌ربایی و آدم‌کشی، قاچاق مواد مخدر ، شرارت ، تجمعات خیابانی و… از جمله ی این معضلات هستند.

  آنچه مسلم است بدون توجه به علل مهاجرت روستاییان و سکنه ی شهرهای کوچک به شهر های بزرگی مانند مشهد، مبارزه با معلول و تلاش برای ساماندهی حاشیه نشینی نتایج ملموس و چندانی نخواهد داشت.

مقدمه :

مهاجرت بی‌رویه به شهرها و گسترش حاشیه‌نشینی در قرن گذشته و قرن اخیر از معضلات مهم شهرهای بزرگ جهان، بخصوص در کشورهای در حال توسعه می‌باشد، که پیامدهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و امنیتی متعددی به دنبال داشته است.

این دو پدیده جمعیتی و شهری اگر در راستای هم قرار گیرند و به هم پیوند بخورند، قطعاً مشکلات و پیامدهای منفی مضاعفی را برای یک جامعه بخصوص شهرهای بزرگ به دنبال خواهند داشت.

از آنجایی که علل حاشیه‌نشینی رانمی‌توان خارج از چارچوب علل مهاجرت ـ بخصوص مهاجرت روستا به شهر ـ بررسی کرد، می‌بایستی آنها را به طور توأمان مطالعه نمود. چرا که از یک طرف عوامل دافعه (Pushfactors)  در روستا موجب تخلیه این واحدهای جمعیتی و مولد می‌گردد و از طرف دیگر عوامل جاذبه (Pull factors)  آنها را به سوی شهرها کشانده و سربار جامعه شهری می‌نماید.

برای بررسی نقش این فرآیند در مسائل شهری و بخصوص امنیت اجتماعی شهرها لازم است دلایل مهاجرت، تیپ مهاجران و خصوصیات آنها و همچنین وضعیت مناطق حاشیه‌نشین شهرها و ساکنان آنها مورد توجه قرار گیرند. چرا که بخش اعظم بزهکاری ها، جرم های مشهود و نامشهود و جنایاتی که در این کانونهای جمعیتی اتفاق می‌افتد و یا ساکنان آنها در سطح جامعه مرتکب می‌شوند، ناشی از ساختار فیزیکی، فرهنگی، جمعیتی و اقتصادی این نواحی و ساکنان آنها می‌باشد.

حاشیه‌نشینان دارای وضعیت اجتماعی و اقتصادی نامناسبی بوده و بندرت جذب ساختارهای مدرن شهری می‌شوند. برداشت‌ها و روحیات  خود آنها، نحوه برخورد و رفتار شهروندان دیگر با آنها، عدم توجه مسئولان سیاسی و خدماتی شهرها به آنها، موجبات ایجاد روحیه ی عصیان‌ورزی و حس انتقام در آنها شده که خود را به صورت رفتارهای نابهنجار و مشکل‌آفرین بروز می‌دهد.

بررسی نظریات مربوط به پاتولوژی شهری ( آسیب‌شناسی شهری ) و اکولوژی جرایم شهری و خشونت ها و ناآرامیهای شهری و انطباق آنها بر حاشیه ی شهر مشهد مبین ارتباط مستقیم بین ویژگیهای مهاجر و حاشیه‌نشین با بزهکاری و کاهش ضریب امنیتی شهرها می‌باشد.

 مهاجرت:

 « مهاجرت جابجایی بین دو واحد جغرافیایی یا به عبارت دیگر ترک یک سرزمین و اسکان در سرزمین دیگر است.»(۱)

حرکات مکانی جمعیت یا مهاجرت یعنی « تغییر محل اقامت معمولی از یک نقطه جغرافیایی به نقطه دیگر» (۲) که می‌توان آن را از نقطه نظرات مختلف تقسیم‌بندی نمود مانند: فاصله مبدأ تا مقصد، طول مدت اقامت در محل جدید، عبور از مرزها و …

از نظر عبور از مرزها مهاجرت ها یا « بین‌المللی » و یا « داخلی » هستند، که هرکدام به نوعی می‌تواند زمینه‌ساز مشکلاتی در مقصد باشد. در این بین هجوم آوارگان کشورهای مجاور ـ مانند آوارگان افغانی ـ و مهاجرت روستا به شهر در داخل یک کشور مشکلات و تبعات بیشتری دارند.

مهاجرت به عنوان یک پدیده اجتماعی می‌تواند نشانه ی پویایی و تحول جامعه باشد و موجب ترقی و پیشرفت شود، همانطور که پیرمن عقیده دارد که: « هجرت روستایی نه تنها انحطاط‌آور نیست بلکه مترقی نیز هست».(۳)اما مهاجرت های بی‌رویه و بدون برنامه که نتیجه ی اجرای سیساست های غلط دولت ها و نابرابری‌های شدید مکانی می‌باشد، اثرات مخربی بر پیکر روستاها و شهرها وارد آورده و فضاهای جغرافیایی را از حرکت و پویایی باز می‌دارد.(۴)

علل مهاجرت روستا به شهر:

برای هر حرکت که منجر به مهاجرت و در نهایت سبب حاشیه‌نشینی می‌شود می‌توان عوامل مختلفی را ذکر نمود که در بین آنها دو عامل اساسی « دفع‌کننده» و « جذب‌کننده» اهمیت بیشتری دارند.      (لوئیس‌ـ‌۱۹۸۲)

مایکل تودارو تصمیم به مهاجرت از روستا به شهر را تابع دو متغیر اصلی «جذب و دفع» می‌داند:

۱- تفاوت فاحش درآمد شهر و روستا(دافعه)

 ۲- احتمال دستیابی به نوعی اشتغال در شهر(جاذبه)

به نظر تودارو یک روستایی در برابر امکان بیکاری در شهر و یا روستا، بیکاری در شهر را برمی‌گزیند چرا که چشم‌انداز آینده شهر روشن‌تر از روستا می‌باشد.(۵)

صاحب‌نظران رشته‌های مختلف، علت های زیادی را برای این فرایند شوم برشمرده‌اند که همه ی آنها به نوعی مکمل همدیگر بوده و تنها زوایای ناخوشایند از بین‌رفتن تدریجی روستاها را به تصویر می‌کشد. انگیزه‌های اقتصادی، فرهنگی، روانی و عاطفی، طبیعی، اداری، سیاسی و حکومتی، جهانی و غیره که به برخی اشاره خواهد شد.

نظریات اقتصادی مهاجرت بیشتر بر تفاوت شاخص های اقتصادی مانند سطح درآمد، اشتغال، تفاوتهای مکانی و… تأکید دارند.

از دیدگاه اکولوژیکی و در تحلیل اکولوژیکی ـ جغرافیایی مهاجرت، عوامل اکولوژیکی روستا (آب و خاک و…) و موضع جغرافیایی روستا  مؤثر می‌باشند که حتی بر عوامل اقتصادی هم تأثیر زیادی دارند.(۶)

 

نظریه وابستگی، مهاجرت را امری اجباری می‌داند که بر اساس عدم توسعه یک محیط نسبت به محیط دیگر و وابستگی‌ بخش غیر سرمایه‌داری به سرمایه‌داری بوجود می‌آید. مهاجرت از یک طرف معلول توسعه ی نابرابر و از طرف دیگر عامل گسترش و تعمیق آن می‌باشد. این نظریه مهاجرت روستا به شهر را نتیجه ی نابرابری های ساختی و مکانی بین بخشهای جامعه می‌دانند.(۷)

متأسفانه رشد وابسته و ناموزون اقتصاد کشور ایران در دهه‌های گذشته، در قالب نظام « مرکز ـ پیرامون » و سیاستهای نادرست اقتصادی، اجتماعی و حتی سیاسی که متأسفانه تا به امروز هم با تفاوتهایی ادامه دارد، موجب رشد قطبهای شهری به قیمت افول مناطق روستایی شده است. این روند نامعقول منجر به عدم تعادل بین مناطق کشور بخصوص شهرها و روستاها شده است. بروز جنگ و نابسامانی های اوایل پیروزی انقلاب این نابرابری ها را تشدید نموده و موجب جابجایی و انتقال منابع اقتصادی و نیروی انسانی از نواحی محروم به نواحی برخوردار، بصورت مهاجرت های فصلی، کوتاه‌مدت و دائم شده است.(۸)

 خروج نیروهای جوان و فعال در گروههای سنی ۲۹ـ۲۰ سال از روستاها در نتیجه ی این روند نابرابر، موجب تشدید عقب‌ماندگی مناطق مهاجرفرست شده است. (۹)

مهمترین علل مهاجرت را به طور اختصار می‌توان اینگونه بیان نمود :

علل اقتصادی :

درآمد کم، اختلاف درآمد بین شهر و روستا، عدم تضمین و ثبات درآمدها، نوسان قیمت محصولات کشاورزی، کمبود زمین، بیکاری و نبود فرصت های شغلی، وجود فرصت های اشتغال بیشتر در شهرها، علاقه به صیانت نفس، سیاست های نادرست اشتغال، مسکن و قیمت‌گذاری مواد غذایی و….

 علاقه به  صیانت نفس و حفظ بقاء در سرشت هر موجود زنده‌ای از جمله انسان نهفته است. اگر انسان در شرایطی قرار گرفت که از مایحتاج اولیه محروم ماند، طبیعی است که برای نجات از آن کوشش به خرج می‌دهد.(۱۰)

در حقیقت آن ها از مرگ به سوی فقر و از فقر به سوی مرگ پناه می‌برند.

در مطالعات نگارنده در بخش مرکزی شهرستان بیرجند، ۶۶% مهاجرین روستایی و ۷۵% ساکنان روستاهای مطالعه شده، عوامل اقتصادی را از مهمترین دلایل مهاجرت و ترک روستا برشمرده‌اند.(۱۱)

علل طبیعی :

محدودیت‌ها و مشکلات طبیعی بطور مستقیم یا غیرمستقم موجب دفع جمعیت از روستاها می‌شود و شاید بتوان به جرأت ادعا نمود، بسیاری از عوامل دیگر بخصوص عوامل اقتصادی مهاجرت، ریشه در عوامل طبیعی دارند.

مخاطراتی از قبیل: سیل، زلزله، بهمن، خشکسالی و محدودیت هایی مانند کم‌آبی و افت سطح آبهای زیرزمینی، شورشدن آبها، حرکت ماسه‌های روان، فرسایش خاک، سرمازدگی محصولات و…، که متأسفانه بیشتر این مشکلات طبیعی به دلیل عدم برنامه‌ریزی و مدیریت صحیح منابع و رفتارهای طبیعی مشکلات زیادی را برای روستانشینان ایجاد می‌نماید، بطوری که پس از هر حادثه‌ای مانند سیل یا زلزله و خشکسالی خانواده‌های زیادی به سوی مقصدی نامعلوم و سرنوشتی مجهول در شهرها حرکت می‌کنند.

علل اجتماعی و فرهنگی :

 علاقه به تحصیل و بخصوص در سطوح عالی، تحصیل فرزندان، ازدواج، روابط خویشاوندی، جاذبه‌های فرهنگی و هنری در شهرها، احساس حقارت و سرخوردگی به دلیل روستایی بودن، رشد سریع جمعیت و عدم تناسب آن با فرصتهای شغلی در روستا، برنامه‌های دولت و نیازهای اداری، تمایل به زندگی بهتر و رفاه بیشتر، خدمت سربازی، کمبود امکانات آموزشی و فرهنگی مانند مدرسه و کتابخانه و … از جمله ی این عوامل هستند.

علاقه به سوادآموزی و ادامه ی تحصیلات توسط نوجوانان روستایی از یک طرف و نبود امکانات تحصیلی کافی در روستاها در مقاطع مختلف تحصیلی از سوی دیگر، خیل عظیمی از دانش‌آموزان را راهی شهر نموده و آرام‌آرام جذب شهر و جاذبه‌های فریبنده و یا واقعی آن می‌نماید.- مهاجرتی که در بیشتر موارد از سوی والدین آنها هم همراهی می‌شود ـ و این سرآغاز یک مهاجرت خاموش و بی سر و صدای نسل جوان روستا و سازندگان فردای آن می‌باشد.

 ۲/۵۶% روستاهای مورد مطالعه در بخش مرکزی بیرجند و ۱۹% مهاجران روستایی تحصیل را علت مهاجرت ذکر کرده‌اند و بیش از ۵۰% این روستاها فاقد فضاهای آموزشی در مقاطع مختلف بخصوص راهنمایی و دبیرستان بوده‌اند.(۱۲)

مهاجران روستایی در شهرها

 این افراد در شهرها بصورت گروههای متمایز باقی می‌مانند و اگرچه می‌کوشند ارزش های شهری را تقلید نمایند ولی به از خود بیگانگی دچار می‌شوند. شخص مهاجر نه تنها ارزش های شهر را در خود درونی نمی‌کند بلکه در بسیاری از موارد به دور خودیک دیوار فرهنگی نامرئی می‌کشد. شکل‌گیری خرده فرهنگهای مهاجرنشین در شهرها نشانگر عدم انطباق او با محیط جدید است. دوگانگی و داشتن فرهنگ دهقانی و فشارهای ناشی از محدودیت های شهری در آنها حس دشمنی، عداوت و حقارت بوجود می‌آورد و در برابر جامعه ی شهری به خشونت می‌ایستند. نابسامانی ها، کجروی ها، انحرافات، فسادهای اجتماعی و اخلاقی، سرقتها و… حاصل این روند می‌باشد. (۱۳)  (نگاهی به رفتارهای اجتماعی مردم در برخی مناطق مشهد بخصوص حاشیه شهر گویای این مسئله است).

در حقیقت شهرنشینی صورت گرفته اما بدون آمادگی های فکری، روحی و اقتصادی، که این مسئله تمایلات پنهان و حتی غیرعادی را بتدریج در میان مهاجران از قوه به فعل درمی‌آورد. شهرنشینی نیازهای فراوانی را برمی‌انگیزد که برآوردن آنها با توجه به محدود بودن امکانات آنها غیرممکن است.

مهاجران روستایی خصوصیات اجتماعی ـ اقتصادی متفاوتی دارند. برخی با سرمایه و تخصص می‌توانند خود را با نظام حاکم بر شهرها تطابق دهند، ولی عده کثیر دیگر بدون سواد و تخصص کافی و مهارت و سرمایه، قادر به جذب در نظام اقتصادی و اجتماعی شهرها نیستند و به حاشیه ها( حاشیه های اقتصادی، فرهنگی و فیزیکی) رانده  می‌شوند و موجب افتراق اجتماعی‌ـ‌اقتصادی در شهرها می‌شوند که این شکاف در الگوهای اکولوژیکی و فیزیکی شهرها به خوبی و به وضوح  منعکس می‌باشد.

دسته ی اول در مرکز نظام اقتصادی ـ اجتماعی قرار گرفته و شغل و جایگاهی یافته‌اند و در نقاط مناسب ساکن می‌شوند و گروه دوم که در حاشیه ی اقتصادی و اجتماعی شهر هستند از لحاظ فضایی هم در حاشیه ی فیزیکی شهرها قرار می‌گیرند و به طور کامل به حاشیه رانده می‌شوند.

ارتباط تنگاتنگ مهاجرت با حاشیه‌نشینی و تأثیر شدید مهاجرت بر الگوهای رفتاری شهرها از همین‌ جا مشخص می‌شود. ضعف و ناتوانی پدر در حکمرانی خانواده، تضادهای ارزشی میان اعضای خانواده، ایجاد ارزشهای جدید، از بین رفتن کنترل اجتماعی روستا، آشنایی جوانان و نوجوانان با مظاهر و لوازم فساد و انحراف، شیادان و باندهای تبهکاری که در کمین افراد بیکار و سرگردان نشسته‌اند و دهها عامل دیگر حاشیه‌نشینان شهری امروز و مهاجران روستایی دیروز را بسوی انحطاط سوق می‌دهد و بر دامنه ی نابسامانی های اجتماعی می‌افزاید.(۱۴)

نگارنده در بازدیدی که از حاشیه ی شهر مشهد به همراه دبیران جغرافیای ناحیه ی ‌یک مشهد داشتیم، در مصاحبه با افراد متعدد این رهاشدگی از قیود و کنترل های شدید اجتماعی روستا را به وضوح در صحبت ها و رفتارهای ساکنان آن مناطق مشاهده نمودیم.

ارتباط زیاد مهاجرت با حاشیه‌نشینی ایجاب می‌نماید که هرگونه طرح و برنامه، یا مطالعه‌ای در ساختار مناطق حاشیه‌ای ، بر مطالعه ی علل مهاجرت ها و تیپ مهاجران تکیه نماید و صد البته که ساماندهی حاشیه‌نشینی امکان‌پذیر نخواهد بود جز با حذف و یا لااقل کمرنگ نمودن علت های گریز جمعیت از روستاها.

در اینجا ذکر چند نکته اهمیت زیادی دارد:

۱-   همه ی مهاجرانی که وارد شهرها می‌شوند، روستایی نیستند و بخش قابل توجهی از آنها را هم مهاجران شهرهای کوچکتر و مناطق غیر برخوردار تشکیل می‌دهند.

۲-    تمامی مهاجران( روستایی یا غیر روستایی ) در حواشی اسکان نمی‌یابند و در حاشیه قرار نمی‌گیرند،بلکه به عنوان عوامل فعال در نظام سیاسی، اقتصادی و اجتماعی شهرها ایفای نقش می‌نمایند.

۳-    در برخی کشورها بخصوص ممالک جهان سوم پدیده ی مهاجرت به شهرها، در بیشتر موارد واکنش به دافعه‌های نواحی روستایی می‌باشد تا جاذبه‌های نواحی شهری.