مدنیت و فرهنگ شهر نشینی در ایران یک تمدن قدیمی و پر سابقه ای است که در تمام فلات ایران توسعه و گسترش داشته است. این تمدن با عوامل فرهنگ شهر نشینی بین النهرین که مکان اولیه پیدایش شهرنشینی مستقل با ویژگی های خاص آن ناحیه به حساب می آمد اشتراک یافته و از مظاهر فرهنگی آن برخورد بوده است . آغاز شهرنشینی در ایران را باید حدود سه هزار سال قبل از میلاد شمرد.
پیدایش، توسعه و مکان گزینی جغرافیایی شهرهای این دوره با تبعیت از ویژگی های خاص زمانی و مکان تفاوت های آشکاری را با شهر و شهرنشینی و سوابق آن در نواحی اطراف و کناره های دریای مدیترانه از قبیل یونان و مصر نشان میدهند.
شهرهای ایران بطور وسیعی بر روی جلگه های پایکوهی و وابسته به این منابع به وجود آمده اند و هیچ یک از آنها ویژگیهای مکانی شهرها مدیترانه ای – یونانی را که جایگاه آنها بر نواحی مرتفع استوار گشته دارا نبوده اند.
بومیان ایران:
قدیمی ترین مردمی که در ایران به تمدن شهر نشینی رسیده اند عیلامیان بوده اند که در ابتدا در اطراف شهر شوش بساط شهر نشینی و کشاورزی را پهن کرده اند. مهمترین شهرهای این مردم عبارت بوده است از :
شهر قدیمی شوش که پایتخت بوده 2. اهواز قدیم 3. ماداکتو 4 . خئیدلو . سرزمین عیلام که آنرا ((انزان یا انشان)) نیز می گویند در آغاز خوزستان کنونی را شامل میشده و در حدود پنج هزار سال پیش از میلاد مسیح قبایلی از اطراف به آنجا رفته و در نواحی شوش به کشاورزی و شهرنشینی پرداخته اند.
سرگذشت عیلامیان را در دو دوره نوشته اند:
1.دوره پیش از تاریخ که آغاز شهر نشینی آنها تا خط نویسی و تشکیل حکومت مرکزی آنها می باشد (تا 2220 ق-م)
2.دوره تاریخی که با ملل بین النهرین در جنگ و ستیز بوده اند(تا 745 ق-م) و بالاخره در سال 645 دولت عیلام بدست آشوریان منقرض و سپس با غلبه ایرانیان بر آشوریان جزء دولت ماد گردیدند.
درباره تاریخ آمدن آریائیها به ایران اختلاف نظر وجود دارد ، بعضی از علما عقیده دارندکه در حدود 2 هزار سال قبل از میلاد انجام گرفته ولی اخیراٌ این عقیده قوت گرفته است که از قرن چهاردهم قبل از میلاد این مهاجرت شروع شده و تا قرن ششم ادامه داشته است .(ویل دورانت – کتاب اول – تهران – ص 156)
آریائیها به هرجا می رسیدند و مستقر می شدند ابتدا قلعه ای بزرگ می ساختند و نصف آن برای سکونت خود و نصف دیگر آن جهت دامها اختصاص داده می شد . همین منطقه ابتدائی با گذشت زمان مبدل به دهکده ها و شهر های بزرگ گشته است . بدین سان قبایل آریائی در فلات ایران از چادر نشینی به کشاورزی سپس شهرنشینی رسیده اند .
به علاوه با پیدایش شهر های مدیترانه ای صرفنظر از شهر بابل موقعیت شهرهای بین النهرین دگرگون شده وشهر های مدیترانه به جمع آوری ثروت ازراه تجارت پرداختند و قدرت و اهمیت خودرا افزایش دادند. درصورتی که ایرانیان گله دار نتوانستند زندگی شهری خاور نزدیک را در همان زمان ترقی دهند و حتی آن سطح دولت آشور باقی نگهدارند .
مادها
مادها پس از ورود به ایران (قرن 13 تا دهم پیش از میلاد) درشمال غرب ایران که شامل آذربایجان،کردستان،کرمانشاهان، همدان – لرستان و نواحی ری بود ، ساکن شدند.
شهرها در این دوره معمولاً نقاط سوق الجیشی پراهمیتی بودند که برسر راه های تجاری – نظامی بنیان و توسعه می یافتند. هرودوت عقیده داشت که دیوکس (دیااکو) بنیان گذار دولت ماد در محل اقامت خود به قضاوت و حل و فصل مشکلات می پرداخت.
بدین ترتیب از آغاز شهرنشینی مادها تا تاسیس دولت مرکزی ماد، حکومت آنها ملوک الطوایفی بوده که به وسیله حاکمان محلی و داوران شهری اداره می شده است . به طور کلی شهر ها در این دوره نقاط سوق الجیشی پراهمیتی بودند که به منظورهای نظامی بازرگانی بنیان و توسعه یافتند.
شامل 25 اسلاید powerpoint
دانلود پاورپوینت تاریخچه شهر و شهرنشینی در دوره باستان پیش از اسلام