تعداد صفحات : 62 صفحه -
قالب بندی : word
فصل اول
اهداف سدسازی و انتخاب ساختگاه مناسب
شامل:
- تاریخچه سدسازی در ایران و جهان
- اهداف سدسازی
- طبقه بندی انواع سدها
- انتخاب نوع سد مناسب برای ساختگاه
- مطالعه، تحلیل و بررسی انواع سدها
1-1. تاریخچه سدسازی در ایران و جهان
بشر از زمانهای دور، برای مهار نیروهای طبیعی و در اختیار گرفتن آنها تلاش و تکاپوی زیادی انجام داده است. یکی از عمده ترین نیاز انسان در زندگی، مسئله آب است که عامل اساسی تشکیل تمدنهای کهن در مناطق مختلف جهان بوده و عدم آن، باعث نابودی تمدنهای قدیمی زیادی شده است. تاریخ و تمدن بشر نشان می دهد که اکثر شهرها و تمدن ها، تا حد امکان در کنار رودخانه ها یا سواحل دریاها بنا شده است. با افزایش جمعیت و افزایش آگاهی ها، انسانها سعی نمودند در مناطق دورتر از رودخانه نیز از امتیاز آب بهره مند شوند. مهندسی سد از روش های ساخت ابتدائی و ساده به شکل پیچیده امروزی، تکامل یافته است. سدسازی کهن را باید ارج نهاد چرا که یک هنر اولیه و آزمایشات منتج از تجارب و آزمونهای ساده بوده است که بتدریج طی قرنهای متمادی با علم درآمیخته است. سدهای خاکی ساخته شده در هزاران سال پیش از استحکام چندانی برخوردار نبودند لذا به راحتی بوسیله سیلاب شسته شده و از بین می رفتند. ولی ساخت سدهای با مصالح سنگی در بسیاری از نقاط دنیا رایج بوده است. یکی از اولین سدهای سنگریزه ای جهان، سد الکفاره در وادی الغراوی، نزدیکی حلوان در کشور مصر است. بقایای جامانده از این سد که زمان ساخت آن بین سالهای 2600 تا 2900 قبل از میلاد تخمین زده می‌شود، نظر هر بیننده ای را به خود جلب می کند. این سد از نوع سنگریزه و به ارتفاع 14 متر و طول 115 متر با پوشش ساخته شده از سنگ تراشیده و هسته سنگ لاشه ای – شنی بوده است.
مهارت سازندگان سدها به تدریج در طول قرنهای متمادی افزایش یافت. رومیان سدهای زیادی با مصالح بنائی و ملات بسیار بادوام احداث کردند که برخی از آنها، هنوز هم مورد بهره برداری قرار می گیرد و سرریزهای بزرگ آن سدها، گواه بر درک رومیان از مبانی مهندسی است. در ایران قدیم نیز سد مهمی در تنگه باریکی بروی رودخانه کبار در حدود 24 کیلومتری شهرستان قم ساخته شده است. تصور می شود این سد که قدمت آن به حدود 1300 سال قبل از میلاد می رسد، قدیمی ترین سد قوسی باشد که هنوز هم پابرجا مانده است. ارتفاع آن به حدود 26 متر و طول آن به 55 متر بالغ می شود. بدنه این سد از سنگ لاشه سخت و رویه آن از ملات و تخته سنگ ساخته شده و دو سر قوس سد به دیواره های تنگه قفل و بست گردیده است.
طراحی سدهای پشتبنددار با احداث سد البوئورادفریا (که به نام سد المند الجو نیز معروف است) در نزدیکی باداجو اسپانیا در سال 1747 پیشرفت نمود. این سد یک سازة سنگ لاشه ای – بنائی به ارتفاع 5/23 متر و طول 170 متر می‌باشد. که سطح پائین دست آن به پشتبندها تکیه دارد. مفاهیم طراحی سدهای سنگی از اسپانیا به آمریکالی شمالی و آمریکای جنوبی انتقال یافت در مکزیک سدهای سنگ لاشه ای – بنائی در موارد زیادی انتخاب گردید.
سازه بنائی معروف به میرالوم اولین سد چند قوس شناسائی شده دنیا است که در حدود سال 1800 میلادی در نزدیکی حیدرآباد هند ساخته شد. ارتفاع این سد تقریباً 12 متر و طول آن 762 متر است. جدول (1-1) لیست تعدادی از سدهای مهم ایران را نشان می دهد. همچنین در جدول (2-1) لیست بزرگترین سدهای مهم جهان با تقسیم بندی بر حسب ارتفاع و تیپ ساخت و به تفکیک کشورها و زمان ساخت و اجراء، ارائه شده است. با توجه به اینکه اطلاعات ارائه شده در این جدول، آخرین اطلاعات مأخوذ از شبکه های اطلاع رسانی جهانی است، لذا حتی بعضی از سدهای در حال ساخت را نیز شامل می شود.
]برای مثال بلندترین سد در حال ساخت جهان در حال حاضر در کشور روسیه با تیپ (E-R) به ارتفاع 335 متر می باشد.
ردیف
نام سد
محل سد
نوع سد
ارتفاع‌ازشالوده
و از عمق (m)
طول تاج سد
عرض تاج سد در قاعده (m)
سال اتمام
1
گلپایگان
گلپایگان
پاره‌سنگی
51/56
340
15
1339
2
کرج (امیرکبیر)
کرج
بتنی‌قوسی
165/180
390
82/30
1340
3
دز
شمال دزفول
بتنی‌قوسی
190/203
212
- 5/27
1341
4
سفیدرود
منجیل
بتنی‌باپشت‌بند
106
425
- 5/100
1341
5
اکباتان
همدان
بتنی‌وزنی‌پایه‌دار
33/54
286
5/36
1342
6
لتیان
شمال تهران
پایه دار
80/107
450
9/99
1346
7
زاینده رود
اصفهان
دو قوسی
88/100
450
- 5/29
1349
8
زرینه رود
بوکان
خاکی
50/52
720
10/245
1350
9
وشمگیر
گرگان
خاکی
- 8/28
430
12
1349
10
ارس
قزل قشلاق
خاکی
38/46
945
8/182
1349
11
مهاباد
مهاباد
پاره سنگی
46/47.5
700
8/215
1349
12
درودزن
شمال شیراز
خاکی
55/60
700
10/400
1352
13
کارون
مسجدسلیمان
بتنی‌دو‌قوسی
177/200
380
6/31.5
1356
14
چاه نیمه
سیستان
خاکی
17
170
6/168
1360
15
میناب (استقلال)
میناب
بتنی‌قوسی
- 5/60
450
- 5/58
1362
16
لار
شمال تهران
خاکی
105/105
1170
12/100
1359
17
قشلاق (وحدت)
سنندج
پاره سنگی
80/90
330
10/260
1362
18
سد دوم کوهرنگ
فارسان
بتنی وزنی
22
73
1364
19
کارده
کارده(مشهد)
بتنی‌دو‌قوسی
50/67
144
- 2/8.5
1366
20
طرق
طرق (مشهد)
بتنی‌دو‌قوسی
74/81
330
- 8/128
1367
21
جیرفت
جیرفت
بتنی‌دو‌قوسی
127/133
250
5/17
1370
22
خمیران
بالای‌نجف‌آباد
خاکی
- 5/31
185
11/148
1371
جدول (1-1): لیست تعدادی از سدهای مهم ایران
سال تکمیل
(m) ارتفاع
تیپ
کشور
رودخانه
نام
ردیف
UC
335
E-R
Russia
Vakhah
Kogun
1
1980
300
E
Tajikistan
Vakhah
Nurek
2
1961
285
G
Switzerland
Dixence
Crand Dixence
3
1980
272
A
Ceorgia
Inguri
Inguri
4
1980
261
R
Mexico
Crijalva
Chicoasen
5
UC
261
E-R
India
Bhagirathi
Tehri
6
UC
253
E-R
India
Toas
Kishau
7
UC
245
A
China
Tiang
Erlan Yalong
8
UC
245
A
Russia
Yenisei
Sayano-shushensk
9
UC
243
R
Colombia
Cuavio
Cuavio
10
جدول (2-1): لیست تعدادی از بلندترین سدهای جهان
Type: E= Earth fill (خاکریز); R=Rockfill (سنگریز);
G=Gravity (وزنی); A=Arch (قوسی)
UC=Under construction
Source: Vscold Register of Dams
تقریباً تا سال 1850، معیارهای ملی برای طراحی سد معدود بود. شکست سد پوئن تس برروی دورخانة ریوگوادالن تین در اسپانیا در سال 1802، عدم کفایت برخی روشهای تجربی را به نمایش گذاشت.
ابتدا قرار بود که این سازه بنائی وزنی، کاملاً برروی سنگ ساخته شود، اما کشف آبرفت عمیق در آبراه رودخانه منجر به استفاده از شمعکها و قیدهای چوبی در پی همان قسمت شد. پس از 11 سال بهره برداری، زیربندی در هم شکست و بریدگی بزرگی در سد ایجاد شد. طی قرن نوزدهم، پیشرفت قابل توجهی در مهندسی سدهای وزنی در اروپا حاصل گردید. در سال 1853، مهندس فرانسوی ام. دوسازیلی توصیه کرد که فشار داخلی سد پائین تر از حد معین نگه داشته شده و نیز ابعاد آن طوری تعیین شود که از لغزش جلوگیری به عمل آید، 25 سال بعد، مفهوم خط منتجة نیروها در داخل یک سوم میانی هر صفحه افقی بوسیلة دبل یو.جی.ام رانکین انگلیسی به تفصیل تشریح و روشن گردید. مفاهیم پیشنهاد شده بوسیلة ام. دو سازیلی و رانکین راه را برای تحلیل منطقی سدها گشود.
دانلود پروژه سدها
