گل شمعدانی
Pelargonium
در باغ ایرانی گلها را معمولا پای درختان در حاشیه خیابانها می‌کاشتند. ایرانیان از گلهایی استفاده می کنند که علاوه بر زیبایی دارای خواص مفید دیگری نظیر عطر خوش، استفاده‌های طبی و خوراکی باشد.ایرانیان در بعضی از باغها قسمتی از محوطه باغ، بنام باغچه، یا گلزار یا گلستان که معمولا ً نزدیک بنای اصلی بود را به کاشت گل اختصاص میدادند.
نام رایج: شمعدانی
نام علمی : .Pelargonium L
نام خانواده : Geraniacae
خانواده شمعدانی : Geraminaceae
خانواده شمعدانی یک خانواده نسبتاً پر گیاه است. تعداد زیادی از آنها بعنوان شمعدانیهای بذری تحت، عنوان گیاهان یکساله در فضای آزاد کشت می‌شوند. حدود صد گونه از شمعدانیهای یکساله بذری در کاتالوگ‌های بذر موجود است.
+شمعدانیهای کشور ما از گروه پلارگونیوم‌ها و جنس پلارگونیوم هستند. این جنس برگهای سبز پنجه‌ای و گلهای متراکم دارد که بعنوان گیاهان فضای سبزی و پات پلنت Pot plant معرفی شده‌اند.
شمعدانی به نور مستقیم آفتاب نیاز داردودر سایه غنچه های گل تشکیل نمی شود.به همین دلیل در زمستان که تابش آفتاب ضعیف می شود به خوبی گل نمی دهد . به طور کلی شمعدانهای معمولی را باید در محیط خشک کاشت و در آبیاری آن دقت نمود تا در فواصل دو آبیاری خاک تقریبا خشک شود و آنگاه مجددا آبیاری صورت بگیرد. بهترین درجه حرارت برای رشد ونمو شمعدانی 10تا15 درجه سانتیگراد است . شمعدانی عطری در5تا10درجه حداکثر رشد ونمو را از خود نشان می دهد . شمعدانی تقریبا در هر خاکی می رویدولی بهترین خاک خاکی است که از دو سوم خاک باغچه ،یک سوم کود دامی ویک سوم ماسه تشکیل شده باشد . تکثیر : ازدیاد ازطریق قلمه گیری به آسانی امکان پذیر است.
گیاه شناسی :
شمعدانی انواع مختلتی دارد و از گلهایی است که سابقه کشت آن در ایران بسیار طولانی است و هر کجا که آب و هوا اجازه کشت آنرا میداد کاشته می شد . شمعدانی گیاهی دائمی و مقاوم نسبت به سرما و سایه است.
شمعدانیها (Geranium spp) از تیره شمعدانی هستند و بیش از ۲۶۰ گونه آن در جهان پراکنده است که بعضی یکساله و برخی چندساله‌اند.
شمعدانی گونه ای است از خانواده ژرامیناسه Geraminaceae . این گیاه بومی آفریقای جنوبی است .
در حدود 220 گونه و 5000 – 6000 واریته دارد ، که غالب آنها جنبه بوته دارد و در گلکاری چندان مورد توجه نیستند .
ارقام شمعدانی که در باغبانی مورد استفاده است اکثرا برای گل آنها و عده ای برای برگهای زینتی آن و برخی نیز از عطرشان کاشته می شود .
شمعدانیها جزء گیاهان هرمافرودیت Hermaphrodite هستند یعنی اندام‌های جنسی نر و ماده با هم روی یک گیاه وجود دارند. تولید بذر در شمعدانیها بندرت اتفاق می‌افتد بدلیل اینکه گاهی پرچم‌ها تبدیل به گلبرگ می‌شوند، یا اینکه گرده افشانی بشکل موفقی انجام نمی‌گیرد (پس در پلارگونیوم‌ها بذرنداریم).
انواع شمعدانی هائی را که در گلکاری مورد استفاده قرار می گیرند به چهار طبقه تقسیم می نمایند :
اول – جنس شمعدانی معمولی p.x hortorum:
(Geranium hortorum ) و( Geraminaceae: تیره )
که در چنس شمعدانی معمولی هورتوروم مجتمع شده اند . بیشتر در باغات و باغچه ها کشت می شود .
در این جنس ، گونه شمعدانی معمولی زونال zonale که در روی برگ آنها حلقه تیره رنگی بشکل نعل مشاهده میشود مورد استفاده است .
گلها به رنگهای قرمز ، صورتی ، سفید ، کم پَر ، پُرپَر ، دیده می شود .
گونه حلقه ای یا زونال zonale دارای واریته های متعددی است و رایران اکثرا ازارقام زیر استفاده میشود . شمعدانی معمولی یا پلارگونیوم هورتوم علاوه بر اینکه در داخل ساختمان قابل نگهداری است بخش عمده مصرف آن در فضای آزاد میباشد. به دلیل تنوع رنگ (صورتی، سفید و قرمز) در طراحی‌های گوناگون در فضای آزاد استفاده میشود. حتی شمعدانی معمولی به عنوان کشت نواری Border plant هم مورد مصرف دارد و گاهی به عنوان کشت متراکم و کپه‌ای استفاده میشود.
1 - شمعدانی حرامزاده : پاکوتاه و دارای گلهای قرمز و خیلی پُرگل است .
2– شمعدانی یهار هلوئی : واریته ای است به ارتفاع 40 – 50 سانتیمتر ، برگها درشت گلها صورتی مایل به نارنجی .
3 – شمعدانی سفید : برگها کوچک ، گلها سفید کم پَر یا پُر پَر .
4 – شمعدانی نقره ای : اطراف برگها در این واریته به رنگ سفید نقره ای و وسط آن سبز رنگ و گلها برنگ قرمز تند است .
5 – شمعدانی ترمه ای : در این واریته حلقه وسطی دایره ای شکل به رنگ زرد مایل به قرمز و خود برگها به رنگ زرد تیره میباشد .
گلها به رنگ صورتی تند و کم پَر است . برگهای این واریته زینتی میباشد .
6 – شمعدانی طلائی : برگها به رنگهای زرد و سبز است . گلها قرمز و پُرپَر .
در این دسته حلقه وسطی برگها در بعضی بکلی از بین رفته و در برخی کاملا نمایان است . این واریته هم برگش زینتی است .
دوم – شمعدانی پیچ یا شمعدانی برگ عشقه ای p.peltatum:
شاخه های این نوع شمعدانی نازک و بعضی از ارقام آن بطول یک متر یا بیشتر می رسد . برگها در این نوع نسبتاً پهن و گیاه حالت رونده دارد .
سوم – شمعدانی اژدر p.domesticum:
که بیش از یک واریته از آن بنام شمعدانی گل درشت grandiflorum در ایران کشت نمی شود . بلندی این واریته 50 – 60 سانتیمتر است .
برگها درشت ، به رنگ سبز تیره و چین دار ، گلها درشت به رنگهای مختلف قرمز ، زرد ، بنفش ، و سفید ، یک رنگ و یا دو رنگ می باشد . پلارگونیوم دامست یکوم یکی از شمعدانیهای نسبتاً قدیمی است که در ایران کشت و کار شده است. این گیاه کاملاً متفاوت با شمعدانیهای دیگر است و یک هاله سیاه رنگ در وسط گلبرگ‌های صورتی آن دیده میشود، برگ‌هایی درشت‌تر از شمعدانیهای دیگر دارد و نسبت به شرایط خشکی و خاک نامساعد مقاوم است. این گیاه به عنوان یک Pot plant استفاده میشود.
چهارم – شمعدانی عطری p.capitatum:
برگها کرکدار و دارای عطری است شبیه عطر گل سرخ و برای تهیه اسانس از آن استفاده میشود . گلها کوچک برنگ ارغوانی .
گل شمعدانی عطری در درجه دوم اهمیت قرار دارد. دارای برگهای زیبا با شیارهای عمیق آن بسیار معطر . برگهای ظریف و کرک دار و سبز آن بخش زینتی گیاه است که به نور مستقیم آفتاب بسیار حساس است و باید گیاه را در سایه آفتاب درختان کاشت تا با سوختگی حاشیه برگها مواجه نشویم.
روشهای کاشت :
کوشش یک باغبان مجرب بر این است که شرایط مطلوب برای هر گیاه را بقسمی فراهم کند که آن گیاه بتواند حد اکثر ظرفیت خود را آشکار سازد .
هر گیاه به چهار ماده اصلی و اساسی که عبارتند از: هوا ، آب ، غذا و نور احتیاج دارد .
شناخت محیط طبیعی هر گیاه راهنما و کمک ارزنده ای برای باغبان است .
ولی تصور اینکه شرایط طبیعی همیشه کمال مطلوب میباشد اشتباه بزرگی است .
گیاهان وحشی به شرایط سخت و نا پایدار مقاومت و سازگاری پیدا کرده اند و قادر به ادامه زندگی و تولید مثل می باشند .
درحالیکه گیاهان اهلی در نتیجه دورگ گیری و انتخاب بعضی از صفات مورد نظر ، خاصیت مقاومت خود را به مقدار زیاد از دست داده اند .
بهمین دلیل نباید تصور کرد که چون شمعدانی به شرایط نا مساعد مقاوم است ، نباید شرایط بهتری برای آنها مهیا نمود .
شرایط لازم برای شمعدانی بشرح زیر است :
خاک : خاک مناسب شمعدانی خاکی است که اگر آنرا در دست بفشاریم به زحمت بهم بچسبد یعنی کمی سنگین باشد . اگر زیاد بهم بچسبد معلوم می شود رس آن زیاد است و خاک تکه تکه می شود .
اگر به آسانی دانه های خاک از هم بپاشد معلوم می شود خیلی سبک است و مناسب شمعدانی نیست .
خاک شمعدانی تشکیل میشود از یک قسمت خاک برگ پوسیده ، دو قسمت خاک مرغوب باغچه ، و یک قسمت شن زبر و یک قسمت کود گاوی پوسیده .
در نقاطی که تابستان خیلی گرم دارد ، %50 از خاک گلدان از تورب توصیه می شود . برای اینکه رطوبت را بهتر نگهدارد .
هرچند تورب زیاد و خاک برگ زیاد مانع رشد شمعدانی است زیرا ترشی ( اسیدیته ) خاک را بالا میبرد ( اسیدیته برای شمعدانی باید بین شش و نیم تا هفت باشد ) .
غذا : همانطوریکه می دانید کود فسفره برای تقویت ریشه و کود ازته برای ازدیاد شاخ و برگ و کود پتاسی برای تولید گل و میوه مفید است .
تناسب این عناصر موثرتر از میزان مواد غذائی است .
باید توجه داشت اگر یکی ازاین عناصر زیاده ازحد به شمعدانی داده شود ، برای شمعدانی مضر است .
اگر با دادن کود دامی ، کود ازته هم زیاد بدهیم ، شاخه های شمعدانی طویل می شود و برگها هم بزرگ می گردد .
و این همان گلدانهائی است که باغبان به آنها گرسنگی می دهد و مدتی به آنها کود نمی دهد ، بطور خلاصه از اردیبهشت تا مهر ماه هر ماه یکمرتبه باید کود تجارتی به شمعدانی داده شود.
ودر زمستان از کود دادن باید خودداری کرد .
کود را موقعی به گیاه می دهند که ریشه گلدان را پُر کرده باشد .
آب : شمعدانی در اعضاء خود آب را ذخیره می کند .
این گیاه خیلی سریع و بمقدار زیاد می تواند آب را جذب کند .
بهمین دلیل است که وقتی خاک خیس است باوجودیکه آب زیاد برایش مناسب نیست معذالک آنرا جذب می کند ( در صورتیکه برای اغلب نباتات این آب زیاد ضرر میرساند ) در هر حال در تابستان موقعی که بوته شمعدانی گل دارد به آب نسبتا زیاد احتیاج دارد .
در روزهای کوتاه زمستان و در حرارت کم ، آب دادن را برای چند هفته باید قطع کرد .
ولی وقتی گیاه در حال فعالیت است هیچوقت نباید رطوبت خاک قطع شود .
وقتی شمعدانی کاملا خشکی می بیند پوست ساقه سفت و خشبی می شود و عده ای از ریشه های لطیف و سفید رنگ از بین میروند .
برگرداندن این حالت بحالت اولیه خیلی طول می کشد .
در شمعدانیهای گلدانی باید طوری آب داد که خاک گلدان کاملا خیش شود و بعد از آن هروقت خاک کاملا خشک شد باید آب داد.
میزان و موقع آب دادن بستگی به وضع خود گیاه و حرارت هوا و رطوبت جوی دارد .
در روزهای خیلی گرم یا روزهائی که بادهای خشک می وزد ، در وسط تابستان به شمعدانی باید روزی دو مرتبه آب داد .
وقتی شدت نور کم است یا رطوبت زیاد است اصولا گیاه به آب نیاز ندارد .
اگر شدت آفتاب زیاد است بهتر است به گلدانها سایه بدهند تا به این وسیله تعریق در نبات کم شود و این کار بهتر از آن است که مرتبا به گلدانها آب بدهند .
ارقام شمعدانی عطری و پیچ و اژدر نسبت به شمعدانی معمولی بیشتر به آب احتیاج دارند .
هوا : می گویند شمعدانی رطوبت جوی را لازم ندارد .
این صحیح است ، شمعدانی مثل سرخس ، گلخانه مرطوب را دوست ندارد .
ولی نباید محیط هم زیاده از حد خشک باشد .
بنظر می آید خیلی از شمعدانیها هوای خشک را می پسندند وعده کمی هم حتما خشکی زیاد هوا را لازم ندارند .
رطوبت جوی برای گیاه شمعدانی مضر نیست . ولی برای غنچه ها ضرر دارد .
در آخر روز که حرارت پائین می آید ، رطوبت زیاد می شود و در شب ممکن است گلبرگها مرطوب شوند و گلها بگندد .
بهتر است آبپاشی در صبح انجام شود که تا عصر رطوبت روی گلها خشک شود و همچنین در منزل در عصر پنجره ها را باز کنند تا رطوبت اضافی بیرون برود .
رویهمرفته جریان هوا خیلی از ناراحتی ها را از بین می برد .
شامل 37 صفحه فایل word قابل ویرایش
دانلود مقاله پرورش و تکثیر گل شعمدانی و نعناع
