سپاس و تشکر فراوان از شما استاد گرامی جناب آقای شجاع بهار به خاطر زحماتی که
در طول دوره این ترم برای درس انقلاب کشیده اید .
این تحقیق بصورت کامل در 72 صفحه در داخل CD قبلا به شما ارائه گردیده است
در صورت تمایل برای خواندن مطالب زیر به CD رجوع کنید .
برخورد سیاسی، دینی و فرهنگی رضاخان
بررسی سیاست دینی ـ فرهنگی در عصر پهلوی اول
حمله به شعائر اسلام
ساختار قضائی
تحمیل بی حجابی
کشف حجاب
روابط رضاخان با روحانیون در دورة رضاشاهی
اقتصاد سیاسی ایران در دوره رضاشاه
اصلاحات اجتماعی و مذهبی در ایران
بررسی برخی اقدامات درعصرپهلوی اول
دیکتاتوری واقتصاد
رضاشاه و طبقات اجتماعی
فهرست مهمترین اقدامات حکومتی رضاخان به این شرح است:
1- اجباری بودن استفاده از کلاه شاپو و صدور قانون «متحدالشکل نمودن البسه».
2- منع حجاب برای محصلین دختر مدارس و معلمین زن.
3- موظف شدن کارگزاران حکومتی برای حضور با همسران بدون حجاب خود در مراسم
4- موظف شدن استانداران و فرمانداران و بخشداران به انعقاد مراسم متعدد و دعوت از روحانیون و تجار و افراد صاحب نفوذ به آن مراسم به همراه زنان بدون حجاب خود.
5- دستور به نیروهای شهربانی برای توسل به قوه قهریه جهت کشف حجاب.
6- سوار نکردن زنان باحجاب در وسایل مسافرتی.
7- جلوگیری از حضور زنان باحجاب در اماکن زیارتی و مساجد و مراکز عمومی.
عمده ترین اقدامات اقتصادی در دوره رضا شاه :
1- گسترش و افزایش روند صنعتی کشور
2- ایجاد صنایع سنگین و پایه
3- تاًسیس راه آهن سراسری
4- تاًسیس بانک ملی
5- انحصار دولتی بازرگانی خارجی
آیا حکومت رضاخان به ایران خائنانه بود یا خادمانه؟
عده ای معقتدند که رضاخان دردوره حکومت خود خدمت هایی زیادی را انجام داده است علی الخصوص دربخش اقتصادی که باعث تحولاتی زیاد درجامعه گردید.
ازمهمترین خدمت های که به رضاخان نسبت می دهند می تواند به ایجاد راه آهن وساخت جاده درسراسرکشور، ایجاد صنایع سنگین وپایه تاسیس بانک ملی، گسترش وافزایش روندصنعتی کشور، انحصاردولتی بازرگانی خارجیو...اشاره کرد. برای بررسی دقیق وارزیابی عملکرد رضا شاه , باید درآغاز به پیشینه روی کار آمدن وی اشاره ای داشته باشیم.
پس ازشکست انگلیس درانعقادقرارداد۱۹۱۹میلادی(۱) به علّت عدم تصویب آن درمجلس شورا،مجموعه عوامل داخلی وخارجی درکناریکدیگرقرارگرفته وزمینههای ایجادیک حکومت مرکزی مقتدردرایران رافراهم آوردوعاملی که برای این مأموریت مناسب تشخیص داده شد،رضاخان میرپنج بوده . طرح کودتابه وسیله آیرون سایدفرمانده نیروهای انگلیسی درایران وباپشتیبانی همه جانبه سفارت خانه آن کشوردرحالی که رضاخان هدایت نظامی وسیّدضیاءالدین طباطبائی هدایت سیاسی آن راعهده داشت باموفقیّت به پایان رسید.این کودتادرسوم اسفند۱۲۹۹انجام گرفت .در پی این کودتاسیّدضیاء نخست وزیرورضاخان بالقب سردارسپه فرماندهی نیروهای قزّاق را برعهده گرفت؛امّارضاخان باسرعت هرچه بیش تروباتوّجه بهحمایت انگلیسی ها توانست علاوه برسردارسپهی ،پست وزارت جنگ رابرعهده بگیرد. رضاخان پس ازاطلاع ازاقدامات خصمانه قریب الوقوع سیّدضیاء علیه خود،دست به کودتاعلیه سیّدضیاء زده وپس ازبرکناری اوباتمهیداتی وبه تدریج پست نخست وزیری رااشغال کرد.پس ازشکست طرح «جمهوری »توّسط رضاخان ،وی با هم دستی عوامل خود درمجلس وارعاب وتهدیدزمینه رابرای برکناری قاجاریه ازسلطنت وتصاحب تخت سلطنت آماده ساخت ودرنهایت باتشکیل مجلس مؤسسان وتصویب ماده واحدهای ضمن خلع قاجاریه درسال ۱۳۰۴شمسی سلطنت به خاندان پهلوی به منتقل نمود.
● ویژگیهای حکومت رضاشاه پهلوی
حضوررضاخان درعرصه حکومت به دودوره تقسیم میشودکه هریک ازآنهادارای ویژگیهای خاصّی است.
▪ دوره اوّل :
دورهای است که ازکودتای اسفند۱۲۹۹شمسی تاتصاحب سلطنت در۱۳۰۴شمسی رادربرمی گیرد.این دوره درواقع زمینه سازدراختیارگرفتن تخت سلطنت ازسوی رضاخان بود.
▪ دوره دوم :
دورهای است که آغازآن۱۳۰۴ شمسی وپایان آن شهریور۱۳۲۰شمسی است .این دوره به سلطنت رضاشاه برمی گرددکه محورتلاش حکومت ، استقرار به قدرت مطلقه (استبدادمطلقه )است .درنظام اقتدارگرای عصررضاشاه ،شاه شخص اوّل مملکت وعنصراصلی ساختاراجتماعی وسیاسی بود.اونقش تین کنندهای درتحوّلات سیاسی ،اجتماعی واقتصادی جامعه داشت باتمرکز کامل قدرت دردست رضاشاه ،دستگاه حکومتی باجّواختناق سیاسی حاکم برکشوربه مثابه یک طبقه مسلّط برهمه قشرهای جامعه ،حاکم باشد.رضاشاه برهمه شئون فرهنگی ،سیاسی ،اجتماعی و...جامعه سیطره پیداکردوبرترازقانون وفراترازهمه طبقات جامعه قرارداشت وبرآن هاچیره بود.یکی ازنویسندگان دروصف رضاشاه چنین می‌گوید: «رضاشاه ایران راملک مطلق خویش قلمدادمی کردوتمام مسائل وامورات مملکت به اوختم میشد.وی ازواگذاری قدرت به دیگران حتّی به دوستان نزدیکش بیمناک بود.آمیختن خودبینی باسوء ظن ازخصوصیّات برجسته اوبود.رضاشاه یک مستبدمبتلابه بیماری خودآزاری ،مبتلابه جنون وسوء ظن بوکه پیوسته خودرادرمعرض تهدیدبدخواهان وخائنان وجاسوسان دوجانبه وسه جانبه وچهارجانبه میدیدکه فقط برای خیانت به دنیاآمدهاند»(۲)
دروان سلطنت رضاشاه رامی توان ازدیدگاههای گوناگون سیاسی ،فرهنگی واقتصادی بررسی کرد.البته درزمینه سیاسی , خفقان واستبداد رضا خانی جایی برای دفاع ازحکومت وی باقی نمی گذارد ودرزمنیه های فرهنگی هم , اسلام ستیزی وترویج مقلدانه وسطحی فرهنگ عرب کارنامه اورا تیره وسیاه ساخته , ولی برخی گمان می کنند اقدامات وبرنامه های اقتصادی رضا شاه مثبت وقابل دفاع است .بنابراین دراین نوشته تنها به آثاروپیامدهای اقتصادی آن دوران می پردازیم تاپاسخ پرسشی را که درآغاز مطرح شد ,ارائه نماییم.عمدهترین اقدامات اقتصادی دردوران رضاشاه راامی توان این گونه اشاره ونقد کرد.
- ۱گسترش وافزایش روندصنعتی کشور:
البتّه این روندعمدتاًدرصنایع وبه ویژه تبدیلی وابسته به بخش کشاورزی صورت گرفت .به نظرمنتقدان ،چون رضاشاه ازسالهای پایانی دهه ۱۳۰۰شمسی به مالکی بزرگ ودردهه ۱۳۱۰شمسی به بزرکترین مالک زمینهای کشاورزی ایران تبدیل شد،ازاین رومی خواست باایجادصنایع تبدیلی وتبدیل آن به بخش کشاورزی ،ارزش افزوده محصولات خودرابالاببرد.البتّه چنین ادعّایی نامربوط به نظرنمی رسد؛زیرارضاشاه بابودجه دولت اقدام به تأسیس این کارخانه هاکردوپس ازرسیدن به سوددهی به بهای کم ترازقیمت واقعی ،این کارخانه هارابه خودیاوابستگان قدرت سیاسی اختصاص میداد.
-۲ایجادصنایع سنگین وپایه :
شاه تصمیم به تأسیس کارخانه هایی هم چون کارخانه ذوب آهن گرفت ؛امّابه دلیل آغازجنگ جهانی دوم کارانجام نگرفت .
براساس آمارارائه شده ازسوی بانک ملّی ایران درفاصله سالهای ۱۳۰۴شمسی به عنوان عطف بررسی تاسال ۱۳۱۸شمسی مجموعاً۶۸۰کارخانه که به وسیلهنیروهای ماشین کارمی کردنددرایران تأسیس شدندکه درعرصههای اقتصادی هم چون صنایع نساجی وشاخههای آن ،صنایع فلزی مانندورشوسازی و...کارخانههایتولیدبرق وصنایع هم چون کارخانههای نجّاری وکبریت سازی وهم چنین صنایع تبدیلی بخش کشاورزی مانندکارخانههای پنبه پاک کنی ،روغن کشی ،برنج کوبی ،آردسازی وهمین طوربخشهای دیگرازصنایع مصرفی به فعّالیت پرداخته ودرحدوحدودی از کارگران دراین بخش مشغول به کارگردید.(۳(
- ۳ تأسیس راه آهن سراسری :
هرچندمسیرراه آهن شمال به جنوب ،بحثهای زیادی درمجلس ششم برانگیخت وهنوزمخالفان رضاشاه وشیوه حکومتی اومعتقدندکه عبورخط آهن ازشرق (مشهد)به غرب وشمال غربی (کرمانشاه وتبریز)،هم هزینه کمتری دربرداشت وهم به دلیل اتصّال به مناطق پرجمعّیت ترباصرفه تر بود،بااین حال ،اقدام به چنین کاری رادرمملکتی که راههای بسیاراندک وآن هم نامناسب داشت ،میتوان جزءبرنامههای بلندپروازانه ونوگرایانه حکومت رضاشاه ودرجهت رشداقتصادی محسوب نمود(۴)
۴- تأسیس بانک ملّی:
تاقبل ازتأسیس این بانک درسال ۱۳۰۷شمسی بانک شاهی که مستقیماًتحت نفوذانگلیس واساساًبانک انگلیسی بود،کنترل حجم اسکناس ونقدینگی درکشوررابه دلیل اجازه نشراسکناس دراختیارداشت ایجادبانک ملّی ایران که درواقع به مثابه بانک مرکزی بود،گام دیگری ازاعمال نوگرایانه رضاشاه درزمینه کنترل هرچه بیش تردولت براموراقتصادی ودرجهت سیاستهای تمرکزگرایانه وی بود.(۵)
۵- انحصاردولتی بازرگانی خارجی :
رضاشاه ادّعامی کردچون بازرگانان ایرانی به دلیل ضعف بنیه مالی ویاناآگاهی ازرسوم جدیدتجارت بین الملل ویابه دلیل این که طرفهای تجاریشان بسیارقدرتمندند.بنابراین ،برای پرهیزازمغبون شدن تاجران ایرانی ،انحصارتجارت خارجی رابرعهده گرفته وامتیازآن رابه تاجران واگذارمی کند،تاطرفهای تجاری خودراهمواره بادولت ایران رودرروبینندنه بایک بازرگان ایرانی ،بدین صورت به ادعای رضاشاه منافع ملّی مابهترتأمین میشد.
● نقدوبررسی
درنقد وارزیابی موارد بالامی توان گفت، درانحصارتجارت خارجی؛ دلایل زیررامی توان اشاره کردکه اوّلا ناشی ازسوجویی شاه میباشد،زیرادست اندرکاران انحصارتجارت ،برای فروش امتیازهربخش ازتجارت خارجی مبالغ هنگفتی ازتاجران رشوه میگرفتندومزیّتهای فراوانی برای آنان داشت .ثانیاً ؛شاه ازاین طریق درصددکنترل تاجران بود؛زیراوی نقش طبقه تاجران مستقل رادرانقلاب مشروطیت آشکارادیده بودوقصدکنترل آن هاراداشت وهیچ کنترلی راموثرترازدراختیارگرفتن رگ حیاتی آن هایعنی مبادلات خارجی آنان نمیدانست .ثالثاً،ازاین طریق توانست تاجران وسرمایه داران رابدون استقاده اززوروخشونت ازصحنه خارج کند.رابعاً،ازاین طریق میتوانست بادراختیارگذاردن امتیازهایی جهت تجارت بابیگانگان به طرفداران خود،منافعشان بامنافع رژیم پیوندکامل پدیدآیدوبدین ترتیب رژیم پهلوی پایگاه اجتماعی خودرادرجامعه مستحکم ترکند.(۶)
قراردادن اقتصادبازرگانی دراختیاردولت :
این کاربه تمرکزفزاینده حاکمیّت یاری رساند.بازرگانی ازصورت پراکنده بخش خصوصی ،درزمان رضاشاه به انحصاردولت درآمدواین دستگاه شکل گسترده ومتمرکزپیداکرد.بادرنظرگرفتن دواهرم قدرت ؛یعنی نیروهای اقتصادی وسیع وارتش گسترده ،دولت به شکل حاکمیّت متمرکزظاهرشد.(۷)
دست اندازی رضاشاه براملاک واراضی کشاورزی :
این اقدام ،که وی رابه بزرگ ترین مالک ایران درآورد،سبب تحکیم وتمرکزقدرت وتقویت ابزارهاوپایههای اقتدارگرایی سلطنتی به ویژه بنیه نظامی میشدواین کار،چیزی جزنارضایتی دربین مردم وروشن فکری ،به دنبال نداشت.
وابستگی اقتصادی دولت به ابرقدرتهای وقت :
وابستگی به قدرت سیاسی هم چون انگلیس ،(شوروی )سابق وآلمان باعث شدکه پس ازدهه اوّل وابستگی رضاشاهبه آلمان به شدّت افزایش یافت واین وابسته بودن صنایع کشوربه آلمان ضربه مهلکی رادرزمان جنگ جهانی دوم به ایران واردکرد؛زیراباخروج آلمانی هاازایران باتوّجه به وابسته بودن این صنایع ،تمام آن هابه آهن پارهای بی ارزش تبدیل شدند.(۸)
کشاورزی :
بااین که حدود۷۵%ازمردم ایران ازطریق کشاورزی امرارمعاش میکردند،امّاهیچ گونه توّجهی به امرکشاورزی نمیشد.توّجه رضاخان به ایجادصنایع وابسته باعث افزایش بیش ازپیش مشکلات دربخش کشاورزی وازدیادفقروتنگ دستی دربین اکثریت افرادجامعه بودوزمینه نارضایتی درجامعه رادامن میزد.
درموردراه آهن نیزباید گفت:اگرچه ایجا د راه آهن یکی ازاساسی ترین آرزوهای ملت ایران ازاواسط دوره قاجار بود ودرتوسعه اقتصادی ایران نقش اساسی داشت اما روس وانگلیس که درپی تضعیف ایران بودند , به ایرانیان اجازه تاسیس خط آهن را نمی دادند.
انگلیسی ها درپی آن بودند که برای رفع نیازهای اساسی خود راه آهن جنوب شمال را درایران احداث کنند .بنابراین به گفته احمدشاه این نقشه راه آهن پاسخ گوی نیازهای کشورنیست .وی اظهارمی کرد که راه آهن مطلوب ایران , خطی است که پایتخت را به بنادرمهم ایران درجنوب ومراکزاقتصادی درشرق وعرب متصل کند .اما رضا شاه که تابع دولت انگلستان بود می خواست ازاین طریق بتواند کمک های انگلیس به شوروی را تحت پوشش قرار دهد.ثانیا , هزینه سرسام آورگسترش راه آهن به مناطق کوهستانی همچون خرم آباد ازاین مطلب خبرمی داد که رضا شاه درصدد مهار نیروی عشایرکه نیروی های مخالف دولت مرکزی هستند می باشد وازطریق راه آهن بهتر بتواند جهت سرکوب مخالفان اقدام به موقع انجام دهد.
درمورد احداث بانک ملی نیزباید گفت ؛ .اگرچه این بانک درروز۱۷ شهریور۱۳۰۷ بانک ملی ایران بدست رضاشاه با تشریفات خاصی افتتاح شده اما این بانک عملا نتوانست درمقابل بانک شاهی مقاومت کند.زیرا بانک شاهی اولا, امتیاز چاپ ونشراسکناس را بعهده داشت.ثانیا ؛ بانک شاهی درهرشهری دارای شعبه بود وحال اینکه بانک ملی این طورنبود.ثالثا ؛ اسکناس های هرشهری نام آن شهرچاپ شده بود.وخرج کردن این اسکناس درشهردیگری نیاز به کسر۴ شاهی برای هرتومان بود.رابعا؛ایجاد بانک ملی به این خاطربود که چون روی پول های شاهی صورت ناصرالدین شاه چاپ شده بود واین خاطره رضا شاه ر امی أزود اما طبق قرار داداین شیوه تا پایان مهلت قانونی امتیاز می بایست حفظ شود .(۹) امااز أنجای که رضا شاه حاضربه ادامه این روند نبود , حاضرشده مبلغ ۲۵۰ هزار لیره یعنی یک سی ام بودجه کل مملکت را بعنوان خسارت پرداخت کند وازاین طریق رضا شاه توانست امیتاز چاپ ونشراسکناس را به توسط بانک ملی بعهده بگیرد.لذا مقرر گردید که تاریخ أذرماه۱۳۱۰پول های که دردست مردم است به بانک شاهی تحویل دهند ووجه أنرا دریافت کنند. وهرکسی باید به شعبه صادرکننده بانک که اسم شعبه روی اسکناس هاقید شده مراجع نمایند.گرچه این کار با اعتراض مردم مواجه شدودولت اعلام کرد که هرشعبه می تواند وجه اسکناسها را پرداخت نماید.
● نتیجه آنکه:
ویژگیهایی که رژیم پهلوی اوّل ازآن برخورداربود،چیزی نبودکه مردم خواهان آن درکشوربودهاند،به بیان دیگر ،مسیرحرکت پهلوی اوّل عکس مسیرحرکت مردم ایران بوده است که رژیم رابه سمت ضعف وسستی وعدم حمایت مردم سوق داده است بنابراین می توان گفت خیانت رضا شاه به جامعه ایران خود دلیل فروکاستن حکومت ش بوده است.اگرچه وجود عوامل داخلی همانندسیاست مذهب زدایی ،غرب زدگی ،حفظ رجال وابسته به غرب ،ایجادمحیط رعب ووحشت ،سیاست چپاول وثروت اندوزی و...که همه این عوامل ،زمینههای کاهش مشروعیّت ودرنهایت افول مشروعیّت رارقم زدوعوامل بیرونی ای هم چون جنگ جهانی دوم و...ضربات نهایی رابرپیکراین رژیم واردساخت .بنابراین خیانت های رضاه شاه درعرصه فرهنگ ، سیاست واقتصاد باعث نارضایتی شد واین نارضایتی نتیجه آن سقوط دولت بود.بنابراین به گمان بعضی های اقدامات وبرنامه های اقتصادی رضاشاه را مثبت ارزیابی می کنند ,این گمان باطلی خواهدبود .زیرااولا؛ تمامی اقداماتی که رضاه شاه انجام داده ,همگی نفع شخصی داشته وبخاطرخودش نه بخاطر مردم ایران انجام داده بود.ثانیا ؛ کارهای وی درحدی نبوده که بتوان جزء افتخارات وی محسوب کرد زیرا هرکسی بجای رضا شاه می بود , همین کارهارا یا بهتربگویم بهترازاین عمل می کرد.
منابع(1)
استاد یاردانشگاه وعضوهیات علمی موسسه پژوهشی پاد اندیشه
• این قرار داد بین ایران وانگلیس امضاء شد. به موجب این قرار داد انگلیسیها امکان یافتند ء مستشاران خودرا درکلیه وزارتخانه ها وادارات ایران به کار گمارند ء برای ارتش ایران افسر ء اسلحه وسازوبرگ تامین کنند.این قرار عملا ایران را به کشوری تحت الحمایه انگلیس تبدیل می کرد.
• ۲. علیرضاازغندی ،ناکارآمدی نخبگان ایران بین دوانقلاب ،ص ۱۰۲
• ۳. علی دوانی ،نهضت روحانیون ،ج ۲،ص ۱۶۲-۱۶۰
• ۴. دکترمصدّق مخالف اصلی کشیدن راه آهن ازشمال به جنوب بودودرمجلس دوره ششم باآن مخالفت نمودودلایلی رانیزبرای مخالفت خوداعلام کرده بود .ر.ک :حسین مکی ،دکترمصدّق ونطقهای تاریخی او(.۱۳) ابراهیم رزّاقی ،اقتصادایران ،ص ۲۲۱-۲۱۷
• ۵. محمدرضاخلیلی فر،توسعه ونوسازی ایران دردوره رضاشاه، ص ۱۶۳
• ۶. جامی ،گذشتهچراغ راه آینده است ،ص ۳۱-۲۸
• ۷. پیترآوری ،تاریخ معاصرایران ازتأسیس تاانقراض قاجاریه ،ص ۳۱۰
• ۸. علی دوانی ،نهضت روحانیون ،ج ۲،ص ۱۶۲-۱۶۰
• ۹. چاپ ونشراسکناس که توسط بانک شاهی صورت می گرفت درسال۱۸۷۲ به مدت شصت سال می بایست اجرا میشد.
www.aftab.ir
اهداف رضاخان
اهداف رضاخان را میتوان در چند محور خلاصه کرد:
1. جدایی دین از سیاست ؛
2. تضعیف قدرت روحانیون ؛
3. محدود کردن قدرت رهبران مذهبی در جامعه؛
4. سوق دادن جامعه به سوی تجدد و غرب‌گرایی با الگو قرار دادن ترکیه؛
5. ترویج فرهنگ غرب‌گرایی و رواج سکولاریزم در جامعه؛
6. حمله به ارزشهای اسلامی جهت رسیدن به فرهنگ و تمدن جدید غرب؛
7. تعطیل حوزه‌های علمیه که این حوزه‌ها را کانون خطرناکی علیه نظام و اهداف خود می‌دانست.
رضاشاه برای دستیابی به اهداف موردنظر بعد از سال 1305 حملات خود را آشکارا جهت محدود کردن قدرت روحانیون به کار گرفت و با تصویب قوانین خاص، گام به گام پیش رفت و به جایی رسید که حتی برگزاری مجالس سید‌الشهداء را ممنوع ساخت.
رضاخان در طول دوران حکومت خود تحمل هیچ مخالفی را نداشت و هرگونه ابراز مخالفت و حرکتهای سیاسی را در جامعه با شدت تمام سرکوب می‌کرد. کیانوری می‌گوید: «در ایران از حوالی سالهای 1307ـ 1308 حمله رضاخان به کمونیستها شروع شد و به تدریج آنها کمونیستها را گرفته و زندانی کردند. در سال 1310 قانونی وضع شد که هر کس فعالیت اشتراکی بکند و در این جهت سازمانی درست کند به 3 تا 10 سال زندان محکوم می‌شود. لذا فعالیت قطع شد تا سال 1313 که گروه 53 نفر شروع به فعالیت کرد.»
رضاخان در میان مخالفین خود، قشر روحانیت را از مخالفان سرسخت خود می‌دانست. زیرا «از دیدگاه نظریه تشیع رضاشاه نیز مثل پیشینیان قاجار، خود یک نفر غاصب به شمار می‌رفت ... در زمینه مخالفت آنها با سیاستهای رضاشاه برای یک نفر ملا امکان داشت که نظریات شخصی خود را راجع به مسائلی که عموماً در غرب مسائل سیاسی قلمداد میشد، ابراز دارد و پیرامون [پیروان] محلی خود را برای ایجاد تنش اجتماعی برخیزاند.»
همین تواناییهای بالقوه روحانیون، رضاخان را به وحشت می‌انداخت، به طوری که تصمیم گرفت رقبای خود را از صحنه خارج کند تا به راحتی بر مملکت حکمرانی کند. در این راه با استفاده از قوانین مورد نظر خود در جهت تحدید قدرت روحانیون و جایگزینی قوانین غربی به جای قوانین شرعی و عرفی جامعه، حمله به اعتقادات و ارزشهای حاکم بر جامعه و کاربرد نیروی پلیس سعی کرد به اهداف خود دست یابد.
رضاخان چگونه فردی بود و دوران حکومت او از منظر سیاسی فرهنگی واقتصادی و...چگونه نقد می شود و اینکه برخی ادعا می کنند دوران حکومت رضاخان دوران رونق صنعت و پیشرفت کشور بوده چقدر واقعیت دارد؟
همانگونه که مشهور است، رضاخان فردی بی سواد، مستبد و خودرأی و در عین حال تسلیم و مطیع در مقابل بیگانگان و خودباخته در مقابل تمدن غربی بود. از نظر سیاسی همین بس که شکل گیری حکومت پهلوی و تحکیم و استمرار آن، ضربه بسیار سختی بر جنبش ها و جریان های مردمی بود که در انقلاب مشروطه رشد و نمو یافته بودند و در صورت تداوم می توانستند بنیان های مردم سالاری را در درون جامعه اسلامی ما پرورانده و به ثمر بنشانند. حکومت مستبدانه رضاشاه که مستقیما با حمایت های دول خارجی شکل گرفته بود و در راه تأمین و تحکیم منابع نامشروع آنان گام برمی داشت، در ابعاد مختلف سیاسی، فرهنگی و اقتصادی زمینه ها و موجبات عقب ماندگی ایران و در نتیجه وابستگی بیشتر به بیگانگان را فراهم آورد.رضاشاه با الگوبرداری از ظواهر تمدن غربی در صدد پیشرفته ساختن ایران بود، در حالی که این اقدامات نه تنها به پیشرفت و توسعه جامعه ایران کمک نکرد بلکه بنیان های مستحکم فرهنگی اجتماعی و اقتصادی جامعه ایران را متزلزل ساخت. جامعه ای که تا قبل از آن در بسیاری از زمینه ها حداقل در تأمین مایحتاج زندگی خویش خودکفا بود در دوران حکومت پهلوی حتی در ابتدایی ترین مسائل زندگی محتاج به بیگانگان شد و در مسائل اجتماعی و فرهنگی نیز آثار شوم وابستگی و تقلید کورکورانه از غرب را و در نتیجه احساس بی هویتی در جامعه ما گستراند که متأسفانه هنوز هم شاهد آن در بخش هایی از جامعه می باشیم (موسی نجفی، جریان شناسی و فلسفه سیاسی در تاریخ معاصر ایران، مشهد، دانشگاه اسلامی علوم رضوی، 1379).از آنجا که در سؤال خود تأکید بیشتری بر بررسی مسأله صنعت و پیشرفت کشور در آن زمان نموده اید در ادامه به این موضوع می پردازیم:برخی از افراد تحصیل کرده ایرانی با این که دیدگاهی منفی به دیکتاتوری رضاخان و یا یورش او به مذهب و یا تقلید کورکورانه از مظاهر تمدن غربی و... دارند، اما از دیدگاه این عده، عواقب استبداد رضا شاهی از جنبه های اقتصادی و صنعتی محض می تواند مفید ارزیابی شود؛ از این منظر در دوره ای کمتر از بیست سال، جاده ها و شبکه ارتباطی، ظرفیت صنعتی، کاربرد تکنولوژی مدرن، آموزشی جدید متوسطه و عالی و...، گسترش بسزایی یافت. بر این اساس این قبیل موارد را باید از دستاوردهای مثبت استبداد پهلوی اول دانست.دیدگاه فوق از جهات متعدد قابل نقد است زیرا: اولا، دستاوردهای اقتصادی رضاشاه، حاصل برخورد معقول و متناسب، چه رسد به موفق، با پیشرفت اقتصادی نبود و جملگی از محل درآمد نفت و مالیات های غیر مستقیم که بار آن به دوش مردم عادی بود، پرداخت می شد. هرگونه سرمایه گذاری ای به ساختن جاده ها، کارخانه، مدرسه ها و بانک ها می انجامد
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 26 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله اقدامات فرهنگی وسیاسی واقتصادی رضاخان
