مقدمه :
پس از جنگ جهانی دوم، صنعت راه آهن در اکثر نقاط دنیا با بی اقبالی روبرو شد. از دلایل عمده عدم رشد این صنعت در سالهای اولیه پس از جنگ رشد سریع صنایع اتومبیل سازی بود. در ایران نیز صنعت نوپای راه آهن پس از شهریور 1320 با آهنگ رشد بسیار کندی مواجه شد. هر چند در دهه 1960 و پس از آن
راه آهن در کشورهای صنعتی با رشد تکنیک، تقاضا و قابلیت رقابت با گونه های دیگر حمل و نقلی روبرو گردید و توانست با تغییر در شکل اداره، بهره برداری و به گونه ای فعال و کارآ در امر جابجائی کالا و مسافر ایفاء نماید. اما معهذا در ایران این رشد بسیار بطئی بود. برای مثال در سالهای بین 1350 تا 1357 علیرغم شرایط خوب اقتصادی تنها 60 کیلومتر بر طول راه راه آهن ایران افزوده شده و این در حالی بود که برتری قطار در حمل کالا در مسافتهای طولانی و گستردگی کشور ما توجیه مناسبی برای رشد این صنعت می باشد.
در برنامه پنج ساله اول جمهوری اسلامی رشد سالانه 3/12% در حمل بار و 8% در جابجایی مسافر مدنظر بوده است اما در اولین سال برنامه (سال 1368)، کاهش حمل بار به میزان 4% و افزایش حمل مسافر به میزان 5% را شاهد بوده ایم. بدیهی است نیل به اهداف دو برنامه تغییر و تحول در سیستم های فنی و اداری و به کارگیری تکنولوژی جدید را می طلبد.
حقیقت آن است که سیستم فعلی خط آهن سیستمی فعال (به نسبت توان بالقواه آن) می باشد. بیش از 85 درصد از سهم ارزش افزوده بخش حمل و نقل متعلق به حمل و نقل جاده ای است و از طرف دیگر در حمل و نقل جاده ای نسبت سرمایه به محصول در مقایسه با کل اقتصاد و بخشهای دیگر پایین تر است که این امر نشاندهنده سرعت بازگشت سرمایه در حمل و نقل جاده ای می باشد. تغییر دیگر این مسئله عملکرد ضعیف راه آهن است.
فهرست مطالب :
فصل اول : مقدمه
1- مقدمه
1ـ1ـ تاریخچه قطارهای سریع السیر
1-1-1- تاریخچه مطالعات قطارهای سریع السیر در ایران
1ـ2ـ تاثیرات غیرمستقیم و تاثیرات فرهنگی- اجتماعی قطارهای سریع السیر
فصل دوم: سرعت در راه آهن و راه‌آهن سریع السیر
2ـ1ـ سرعت در راه آهن
2ـ2ـ سرعت بازرگانی
2ـ3ـ قطار سریع السیر
2ـ3ـ1ـ فواید راه آهن سریع السیر
2ـ3ـ2ـ چگونه این فواید بدست می‌آیند؟
2ـ3ـ3ـ تاثیرات افزایش خدمات راه‌آهنی (تاثیرات مثبت قطارهای سریع السیر)
2ـ3ـ4ـ مقایسه کوتاه با هوا و جاده
2ـ4ـ معرفی برخی ازعوامل و شاخص‌های تصمیم‌گیری درارزیابی پروژه‌های راه آهن سریع السیر
2ـ4ـ1ـ پراکندگی جمعیت و تولید ناخالص ملی
2ـ4ـ2ـ افزایش سرعت، کاهش زمان سفر،افزایش ظرفیت ترافیکی
2ـ4ـ3ـ مصرف انرژی
2ـ4ـ4ـ تامین منابع مالی
2ـ5ـ واژه‌ها و مفاهیم کلیدی در موضوع سرعت قطارهای مسافری
2ـ5ـ1ـ رکورد سرعت
2ـ5ـ2ـ حد نهایی سرعت عملیاتی
2ـ5ـ3ـ رکورد سرعت در شرایط واقعی
2ـ5ـ4ـ رکوردهای سرعت قطارهای مسافری چگونه بجا گذاشته می‌شوند؟
2ـ6ـ مقایسه وضعیت قطارهای سریع در ایران و جهان
2ـ6ـ1ـ بررسی گذشته راه آهن ایران از دیدگاه تکنولوژی کاربردی جهت نیل به سرعتهای روز
2ـ6ـ2ـ بررسی تکنولوژی و سرعت عملیاتی در ایران
2ـ6ـ3ـ بررسی وضعیت سرعتها در ایران و جهان
2ـ6ـ4ـ رکوردهای سرعت رسمی و عملیاتی درایران
2ـ6ـ5ـ سیر تحول تکنولوژی حمل و نقل ریلی جهان در ارتباط با سرعت
2ـ6ـ6ـ خلاصه آمارهای مهم سریع السیر
فصل سوم : بررسی روسازی خطوط آهن برای کاربرد در قطارهای سریع
3-1- مقدمه
3-2- تراورسهای بتنی و دیگر تراورسهای مصنوعی
3-2-1- تراورسهای بتنی
3-2-2- تراورسهای دیگر
3-3- طراحی های مدرن
3-4- اتصالات
3-5- ریلهای پیوسته جوش شده (CWR)
3-5-1- مزایا و معایب
3-5-2- تئوری انبساط
فصل چهارم: موانع موجود دردستیابی به سرعتهای بالا در راه آهن
4ـ1ـ پارامترهای کاهنده سرعت
4-1-1- مقاومت هوا
4ـ1ـ2ـ عبور از تونلها
4ـ1ـ3ـ علائم
4ـ2ـ فاصله ترمز
4ـ2ـ1ـ نیاز به توان کششی زیاد
4ـ2ـ2ـ پایداری درمسیر مستقیم
4ـ2ـ3ـ نیاز به طراحی ویژه خط
4ـ3ـ اثرات زیست محیطی
4ـ3ـ1ـ تصادفات
4ـ3ـ2ـ آسایش مسافرین
4ـ3ـ3- عبور از سوزنها و تقاطع‌ها
فصل پنجم : ضرورت برقی کردن خطوط راه‌آهن
5ـ1ـ مقدمه
5ـ2ـ انرژی، حمل ونقل و راه آهن
5ـ2ـ1ـ اهمیت صرفه‌جویی درمصرف فراورده‌های نفتی
5ـ2ـ2ـ برقی کردن راه آهن ومزایای آن ازنظر انرژی ومحیط زیست
5ـ2ـ3ـ مزایای برقی کردن راه آهن از دیدگاه ترابری
5ـ3ـ اصول زیربنایی
5ـ4ـ تاریخچه برقی کردن در راه آهن ملی ژاپن
5ـ5ـ ضرورت برقی کردن راه آهن
5ـ6ـ مقایسه سیستم‌های دیزل- الکتریک و برقی
5ـ7ـ مزایای استفاده ازراه‌آهن برقی در سطح کلان اقتصادی
5ـ8ـ مزایای استفاده ازراه‌آهن برقی در سطح خرد اقتصادی
فصل ششم : آشنایی با سیستم Tilting و معرفی قطارهای سریع السیر دنیا
6ـ1ـ مقدمه
6ـ1ـ1ـ سیستم Tilting یا متعادل کننده واگن
6ـ1ـ2ـ مزایای سیستم Tilting
6ـ1ـ3ـ انواع سیستم‌های موجود Tilting
6ـ1ـ4ـ مقایسه واگنهای معمولی و واگنهای مجهز به سیستم متعادل کننده واگن
6ـ1ـ5ـ سیستم های متعادل کننده از نوع فعال
6ـ1ـ6ـ تجربه استفاده از سیستم Tilting در کشور پرتغال
6ـ2ـ معرفی قطارهای سریع السیر دنیا
6ـ2ـ1ـ قطار TGV
6ـ2ـ2ـ قطار AGV نسل جدید قطارهای TGV فرانسه
6ـ2ـ2ـ1ـ ازبین بردن ارتعاشات
6ـ2ـ2ـ2ـ تصویر کلی قطار AGV
6ـ2ـ3ـ قطارهای ICE
6ـ2ـ3ـ1ـ قطارهایICE2 ،ICE1
6ـ2ـ3ـ2ـ قطارهای ICE3 نسل جدید قطارهای ICE
6ـ2ـ4ـ ترن‌ست سریع السیر اسپانیای S-103
فصل هفتم : نیاز دنیا به استفاده از قطارهای سریع السیر و نگاهی به بزرگترین طرح‌های سریع السیر دنیا
7ـ1ـ مقدمه
7ـ1ـ1ـ راه آهن سریع السیر اروپا در قرن 21
7ـ1ـ2ـ نتایج بهره برداری از خطوط سریع اروپا
7ـ2ـ راه آهن سریع السیر اسپانیا(Renfe)
7ـ3ـ نگاهی به بزرگترین پروژه ریلی سریع السیر انگلستان
7ـ4ـ راه آهن سریع السیر ایالت کالیفرنیا
7ـ4ـ1ـ بخش درون ناحیه‌ای کالیفرنیای جنوبی
7ـ4ـ1ـ1ـ اهداف و نیازهای پروژه
7ـ4ـ1ـ2ـ نیاز به قطار سریع السیر درایالت کالیفرنیا
7ـ5ـ راه آهن سریع السیر ایالت فلوریدا
7ـ5ـ1ـ دلایل عقب ماندگی آمریکا از قافله ی طرح قطارهای سریع السیر
7-6- اطلاعاتی کوتاه در مورد Maglev
فصل هشتم : نگاهی به راه آهن سریع السیر ژاپن واستفاده از تجربیات آنها
8ـ1ـ مقدمه
8ـ2ـ اقدامات شرکت باری راه آهن ژاپن پس از خصوصی شدن تا سال 1989
8ـ3ـ نمونه‌هایی ازپیشرفت راه‌آهن ژاپن درزمینه حمل کالا
8ـ4ـ راه‌آهن ژاپن پس از دو دهه ضرر چگونه به سود دهی رسید؟
8ـ4ـ1ـ انگیزه‌های خصوصی کردن راه آهن
8ـ4ـ2ـ نتایج اقتصادی شرکتهای راه‌آهن ژاپن
8ـ4ـ3ـ اصلاح وجدان کار کارکنان
8-4-4- تجربه موفق شرکتهای منطقه‌ای
8ـ5ـ همکاریهای فنی ـ اقتصادی راه آهن ایران و ژاپن
8ـ6ـ راه‌آهن سریع السیر شینکانسن
8ـ6ـ1ـ فاکتورهای محدود کننده سرعت
8ـ6ـ1ـ1ـ کشف زودتر زمین لرزه
8ـ6ـ1ـ2ـ سیستم ترمز
8ـ6ـ1ـ3ـ پایداری مجموعه
8ـ6ـ1ـ4ـ راحتی درهنگام سیر وحرکت
8ـ6ـ1ـ5ـ کاهش سرو صدا
8ـ6ـ1ـ6ـ کاهش لرزش زمین در هنگام حرکت قطار
8ـ7ـ سهم شینکانسن در محیط زیست
8ـ7ـ1ـ سهم شینکانسن در صرفه‌جویی انرژی
8ـ7ـ2ـ آلودگی صوتی در قطار شینکانسن
فصل نهم : طرح راه‌آهن سریع‌السیر تهران ـ زنجان
9ـ1ـ جابه‌جایی مسافر در سطح کشور
9ـ1ـ1ـ شبکه راه‌آهن ایران
9ـ2ـ پیشینه طرح راه‌آهن سریع‌السیر تهران ـ زنجان
9ـ2ـ1ـ مشخصات فنی و هندسی راه‌آهن تهران ـ زنجان
9ـ2ـ2ـ اهمیت خط سریع‌السیر تهران ـ زنجان
9ـ3ـ بررسی آمار حمل و نقل مسافر در محور تهران ـ زنجان
9ـ3ـ1ـ ناوگان جاده‌ای عمومی
9ـ3ـ2ـ حمل و نقل توسط سواری شخصی
9ـ3ـ3ـ حمل و نقل ریلی مسافر
9ـ3ـ4ـ حمل و نقل مسافر توسط ناوگان هوایی
9ـ4ـ پیش‌بینی تقاضا برای حمل و نقل مسافر در مسیرهای تهران ـ زنجان
9ـ4ـ1ـ سناریوهای تحول آتی جمعیت و شاخص‌های اقتصادی
9ـ4ـ1ـ1ـ تحول آتی جمعیت شهری
9ـ4ـ1ـ2ـ تحول آتی تولید ناخالص داخلی به قیمت‌های ثابت
9ـ4ـ2ـ نتایج سناریوهای پیش‌بینی تقاضا برای حمل و نقل ریلی مسافر
9ـ5ـ برنامه زمان‌بندی احداث راه‌آهن سریع‌السیر تهران ـ زنجان
9ـ5ـ1ـفعالیتهای عمده احداث راه‌آهن سریع‌السیر تهران ـ زنجان
9ـ6ـ برآورد هزینه‌های اجرای طرح
9ـ6ـ1ـ هزینه تملیک اراضی
9ـ6ـ2ـ هزینه‌های زیرسازی
9ـ6ـ3ـ هزینه‌های روسازی، علائم و ارتباطات و برقی کردن
9ـ6ـ4ـ هزینه‌های بهره‌برداری
9ــ6ـ4ـ1ـ برآورد هزینه‌های بهره‌برداری بر اساس هزینه‌های سرمایهای
9ـ6ـ4ـ1ـ1ـ هزینه نگهداری از تاسیسات زیربنایی و ناوگان
9ـ6ـ4ـ1ـ2ـ هزینه‌های بازاریابی و مصرف سوخت
9ـ6ـ5ــ هزینه‌های سرمایهای برای خرید قطارهای سریع‌السیر برقی
9ـ6ـ5ـ1ـ تعداد قطارهای سریع‌السیر مورد نیاز
9ـ6ـ6ـ هزینه‌های جاری در بیست‌سال نخست بهره‌برداری
9ـ7ـ بررسی تعرفه خدمات
9ـ7ـ1ـ تعیین جایگاه راه‌آهن سریع‌السیر در سامانه حمل و نقل مسافری
9ـ7ـ1ـ1ـ سیاست جلب مسافرین حمل و نقل جاده‌ایی
9ـ7ـ2ـ قیمت بلیط مسافری راه‌آهن سریع‌السیر تهران ـ زنجان
9ـ8ـ برآورد درآمدهای طرح
9ـ9ـ نرخ داخلی بازگشت سرمایه
9ـ10ـ آنالیز حساسیت نرخ بازگشت سرمایه نسبت به متغیرهای پایه
9ـ10ـ1ـ آنالیز حساسیت نرخ بازگشت سرمایه نسبت به تعرفه خدمات مسافری
9ـ10ـ2ـ آنالیز حساسیت نرخ بازگشت سرمایه نسبت به هزینه تملیک اراضی
9ـ11ـ هزینه‌های اجتماعی یا هزینه‌های خارج از حمل و نقل
9ـ11ـ1ـ هزینه‌های خارج از حمل و نقل
9ـ11ـ2ـ روش محاسبه هزینه‌ها
9ـ11ـ3ـ هزینه‌های کلی
9ـ11ـ4ـ هزینه‌های نهایی
9ـ12ـ صرفه‌جویی در مصرف سوخت
9ـ12ـ1ـ میزان مصرف سوخت وسایل نقلیه
9ـ12ـ2ـ مصرف سوخت لکوموتیوهای راه‌آهن ایران
9ـ12ـ3ـ میزان مصرف سوخت وسایل نقلیه مسافری در ایران
9ـ12ـ4ـ میزان صرفه‌جویی در مصرف فرآورده‌های نفتی
فصل دهم : نتیجه‌گیری
نتیجه‌گیری
پیشنهادات
منابع و مأخذ
برنامه ریزی حمل و نقل - راه اندازی قطار سریع السیر