تفکر خلاق یعنی : با ایجاد ارتباط بین چیزهای بی ارتباط یک راه تازه برای حل مسئله پیدا کردن
تقویت تفکر خلاق ما را در تصمیم گیری بهتر و حل مسئله کمک می کند و ما را از بن بستهای زندگی خارج می نماید ، تفکر خلاق نه تنها شخص را قادر می سازد که از تجربیات قبلی خود استفاده نماید و آن را با موفقیتهای تازه ارتباط دهد. بلکه قادر خواهد بود ارتباط بین چیزهایی که قبلاً با هم بی ارتباط بوده اند را پیدا کند که از نظر خود فرد تازه و معنادار می باشد همچنین می تواند از روشهای غیر سنتی برای حل مسئله استفاده کند و فراتر از اطلاعات گام بردارد.
ویژگیهای افراد خلاق:
1 ـ افراد خلاق افرادی هستند باهوش بالاتر از متوسط
2 ـ افراد خلاق علاقمند به نوآوری، پیچیدگی و اتخاذ تصمیم مستقل هستند.
3 ـ برای افراد خلاق پدیدهها و اشیاء پیچیده به اشیاء و پدیدههای ساده ارجحیت دارد.
4 ـ افراد خلاق مایلاند خود تصمیمی مستقل اتخاذ کرده از پیروی و اطاعت از دیگران تا حدی دوری میکنند.
5 ـ افراد خلاق میتوانند میان جنبههای مختلف پدیدهها وحدت ایجاد کنند.
6 ـ میان افکار مختلف و جنبههای کلامی و غیرکلامی و نیز جنبههای عینی و ذهنی ارتباط و هماهنگی برقرار کنند.
7ـ افراد خلاق میتوانند از یک پدیده جزئی یک قاعده استخراج کرده از یک قاعده یک راه حل جزئی و عینی استنتاج کنند.
8 ـ افراد خلاق میتوانند میان تفکر منطقی و تفکر غیرمنطقی یا پدیدههای خیالی و پدیدههای عینی نیز هماهنگی ایجاد کنند.
9 ـ افراد خلاق با انگیزههای درونی بیشتر سروکاردارند تا با محرکهای بیرونی مثل شهرت، پول، مقام و تحسین
شرایط ابراز تفکر خلاق :
1-داشتن آزادی در ابراز عقیده : فرد باید بتواند به راحتی و بدون هیچ اضطراب و ترسی عقاید خود را بیان کند.
2-داشتن اعتماد به دانش و مهارتهای شخصی : شخص بتواند با تکیه و اعتماد به آموخته های خود چیزهای منحصر به فرد بیافریند ولی نباید انتظار کشف عجیب و بزرگ را داشته باشد.
3-داشتن فرصت و زمان کافی : محدودیت زمانی می تواند فشاری ایجاد کند که مانع از تقویت تفکر خلاق شود. چرا که زمان فقط برای یادگیری اهداف از قبل تعیین شده ، مشخص گردیده است.
4-مهم دانستن اشتباهات : خود اشتباهات نیز مهمند . چرا که تفکر را به جلو هدایت می کنند و برای پرورش فکر ، حیاتی هستند.
5-کسب موفقیت : بدست آوردن موفقیتهای جدید باعث یادگیری راههای تازه شده و به پرورش اعتماد به نفس شخص و بروز احساس توانائی (من می توانم) کمک می کند.
توصیه های عملی به والدین جهت پرورش تفکر خلاق :
تقویت تفکر خلاق برای رشد فعلی و آینده کودک و جامعه ضروری است. بنابر این آموزش و پرورش کودکان ما بایستی به نحوی باشد که روحیه خلاقیت و نوآوری را در آنها ایجاد نماید.
1-طرح سوالاتی که کودک را به حدس زدن و ایجاد تفکر در مورد علل و معلولها تشویق کند : مثلاً وقتی خورشید به گیاه نمی تابد چه اتفاقی می افتد؟
2-کمک گرفتن از کودک در یافتن پاسخ سوالات : مثلاً با کودک به جستجوی جواب در بین کتابها بپردازیم.
3-ایجاد زمینه گفتگو و نظر خواهی از کودک در خصوص بعضی تصمیمات ساده : مثلاً برای رفتن به خرید از کودک بپرسیم بهتر است با چه وسیله ای (ماشین شخصی ، پیاده یا وسیله نقلیه عمومی) به آنجا برویم ؟ و دلیل جوابش را هم بپرسیم.
4-جدی گرفتن ایده های کودکان و عمل کردن توسط خود کودک : به تمام افکار کودک گوش داده و آنها را مهم بدانیم و خود کودک را به عملی کردن افکارش تشویق کنیم.
5-همراه کردن کودک در فعالیتهای ساده و روزمره: مانند خرید رفتن ، کار در آشپزخانه و یا باغچه و ....
6-طرح بازیها معما گونه برای کودک : بین خلاقیت و بازی ارتباط بسیاری وجود دارد. چرا که در هر دو توانائی نگاه کردن به مساله از راههای مختلف ، توانائی جستجو در مفاهیم تازه ، توانائی نگاه کردن به مساله از راههای مختلف ، توانائی جستجو در مفاهیم تازه ، توانائی آفرینش و بازآفرینی ، انتخاب و گزینش بین راههای مختلف ، وجود دارد.
7-استفاده از تشویقهای کلامی : مثلاً به کودک بگوئیم : چه فکر خوبی ، تو همیشه ایده های تازه ای داری و ....
8-ایجاد فرصت کافی برای اندیشیدن و پرورش فکر کودک : مثلاً چراغ قوه ای را باز کنید و بعد با دادن فرصت کافی از کودک بخواهید که آن را دو باره به شکل اول در آورد.
9-صحبت از تجارب خود : تجارب بزرگتها برای کودکان آموزنده و مفید می باشد. آنها می توانند با کسب این تجارب مهارتها و راههای تازه ای جهت حل مسئله پیدا کنند.
10-آشنا ساختن با خصوصیات فرهنگی و مانوس ساختن کودک با محیط اجتماعی : با ایجاد علاقه و آشنائی کودک نسبت به داستانهای آموزنده و مراسم خاص و همچنین چگونگی درست کردن انواع صنایع دستی می توان ضمن آشنایی کودک با فرهنگ و محیط اجتماعی باعث باز شدن فکر و یادگیری بهتر او شد.
وزن مغز سه پوند می باشد و هر روز هزار تای آن از بین می رود. این عضو مهم کم به کار گرفته می شود و هیچ آموزش درستی درباره استفاده از آن داده نشده است .
فکر کردن یک مهارت است و بنابراین می تواند آموخته شود .متاسفانه در مدارس ،دانشگاهها و مراکز آموزشی بندرت آموزش دغاده می شود.یک مطالعه تازه در آمریکا نشان داد که همبستگی زیادی میان ضریب هوشی بالا و خلاقیت ،استقلال،حس کنجکاوی،معلومات روانی در کلام یا فعالیت وجود ندارد.
مغز دارای دو نیمه است که به وسیله رشته ای از تارهای عصبی به هم مربوط شده است .هر نیمه فعالیتی متفاوت را انجام می دهد.
طرف چپ مغز بیشتر با فعالیتهای علمی سروکار دارد مانند منطق ،استدلال ،استنتاج و تحلیل.
طرف راست با فعالیتهای هنری مربوط است مانند موسیقی ،تصور خلاق،رنگ و هنر.
بیشتر فعالیتها نیاز به آن دارد که هر دو طرف در زمانهای مختلف به کار افتد تا توازنی پدید آید.تجزیه و تحلیل مسائل کار طرف چپ است ولی یافتن راه حلی مناسب می تواند از وظایف ناحیه راست باشد.
پدید آوردن راههای مختلف تصمیم گیری کاری تصوری است و مقایسه این راه کارها با هدفهای اصلی ، فعالیتی منطقی و مربوط به طرف چپ است .هنرمندان باید دارای قرینه سازی و طراحی و نیز شناخت تناسب رنگها باشند،دانشمندان نیاز دارند که از موانع منطقی پرش نمایند تا اکتشافها ی تازه ای بکنند. گفته می شود انیشتن نوعی تفکر خیالی را شروع کرده بود و می پنداشت که برروی اشعه خورشید سفر می کند،بدین سان وی این حالت درون بینی و بصیرت را بدون ارتباط منطق ی دنبال می کرد.این دو نیمه مغز در دو طرف،دو شیوه تفکر جدا از هم را پدید می آورند.لذا انسان دارای دو نوع تفکر می باشد:
1-تفکر متقارب (به نزدیک شونده ) Convergent
2-تفکر متباعد (از هم دور شونده) Divergent
تفکر متقارب
تفکر متقارب همیشه کوشش م یکند که به سوی یک راه حل،شعاع های خود را تنگ و متمرکز کند.آن تفکری است استقرایی منطقی و دارای تطابق زمانی ،و این شیوه اندیشیدن است که مدیران آن را طبیعی ترین نوع می دانند.
تفکر متباعد
تفکر متباعد آن است که پاره کند و در هم بشکند تا از طرح موجود دور شود .دیناسور،رهبر پیشین بازار جهان حیوانات ،از سازگاری و پیشرفت سرباز زد.ناگهان تعییری در وضع بازار،گونه هایی را محو و نابود کرد.عبرتی برای ما.
قبلا بحث کردیم که خلاقیت قابلیتی ذهنی است که کمک می کند دریافتی نو از دنیای اطراف داشته باشیم. این نو بودن می تواند در عمق یا در سطح باشد. در سطح به این معنی است که بتوانیم چیز یا مفهومی را ادارک کنیم که تا به حالا درکش نکرده بودیم. و در عمق به این معنی است که آنچه که قبلا درک کرده بودیم، بتوانیم به گونه ای جدید درک کنیم.
این نکته را که گفتم به یاد داستانی از اسکار وایلد افتادم. اما قبل از داستان اجازه دهید کمی از اسطوره شناسی یونان برایتان بگویم. در اسطوره یونان "نارسیسوس" (که به معنی گل نرگس است.) مردی بود به غایت زیبا و در عین حال خود شیفته. ( و به همین خاطر در روانشناسی به کسانی که خیلی خود شیفته هستند ،می گویند نارسیسیزم دارند.) زنی به نام اکو (که در داستان دیگری مورد نفرین "هرا" قرار گرفته بوده و فقط می توانسته حرف دیگران را تکرار کند و قادر نبوده حرفی از خود بزند) شیفته نارسیسوس می شود. ولی نارسیسوس به او بی محلی می کند. اکو چنان ناراحت می شود که به ته غار می رود و تا امروز هم همانجاست. (به همین خاطر وقتی در غاری صدا می کنید صدای اکو را می شنوید.) ونوس از این عمل نارسیسوس خیلی ناراحت می شود و قول می دهد که نارسیسوس را نفرینی سخت کند. او را نفرین می کند تا عاشق کسی بشود که هر گز به او نرسد. نارسیسوس روزی بر روی رودخانه ای سر خم می کند تا آب بنوشد. و وقتی تصویر خود را در آب می بیند، چنان شیفته خود می شود که دیگر نمی تواند حرکت کند. حیوانات جنگل دلشان به حال او می سوزد و از خدایان می خواهند که او را از این حالت در اوردند. خدایان هم او را به گل نرگس تبدیل می کنند. به همین خاطر کنار رودخانه ها گل نرگس را می بینید که سر در آب خم کرده است.
اسکار وایلد این داستان را این گونه تمام می کند. روزی حیوانات به سراغ رودخانه می آیند و می گویند تو که هر روز نارسیسوس را می دیدی حتما خیلی از این موضوع لذت می بردی.
رودخانه پاسخ می دهد:"نارسیسوس؟ من اصلا متوجه او نشده بودم، من فقط در چشمان او خودم را نگاه می کردم!!!)
این چرخش در نگاه ،فکر نمی کنم احتیاج به توضیح داشته باشد. اسکار وایلد یک موضوع را از دید دیگری نگاه کرده، یعنی عمق نگاه خود را عوض کرده است و داستانی خلق کرده است.
برای تقویت این نوع نگاه ، ابزارهائی دراختیار داریم که به پرورش مهارت تفکرخلاق می پردازد. به یاد داشته باشیم که مهارت تفکر خلاق با خود خلاقیت فرق می کند. مهارت تفکر خلاق آن چیزی است که فرا می گیریم تا خلاقیت ما تقویت شود.
تمامی مهارتها برای فرا گیری نیاز به زمان دارند و هر کسی با فراگرفتن این مهارت ها، بسته به استعداد ذاتی، استفاده ای متفاوت از آن می کند. مثل مهارت شنا کردن : با خواندن در مورد شنا کردن ، نمی توان شناگر شد. باید بیاموزید، باید تمرین کنید و به مرور زمان این مهارت را فرا بگیرید. کسانی هستند که بعد از فراگرفتن مهارت با تمرین مداوم به سطح ملی می رسند. کسانی هم هستند که تا این حد یاد می گیرند که بتوانند در حد متعارف شنا کنند و از آن لذت ببرند.
مهارتهای تفکر خلاق هم همینطور هستند. باید برا فراگرفتن آنها زمان صرف کرد، تمرین کرد و بعد از تسلط بر آنها، بسته به استعداد ذاتی خلاقمان، ممکن است دستیابی بزرگ یا در سطح خودمان داشته باشند.
سازماندهی برای تشویق تفکر خلاق
مدیران باید ابتدا اجرای تفکر خلاق در فرهنگ سازمانی فعلی را مورد شناسایی قرار دهند
مدیران باید برای تشویق عناصر کلیدی تفکر خلاق و ویژگیهای افراد خلاق از توانمندی لازم برخوردار باشند
مدیران و عوامل اجرایی باید سیستم های سازمانی را در سازمان خود شکل دهند که تفکر خلاق و افراد خلاق را در سازمان ارتقاء دهند و مورد تشویق قرار دهند
چالش خلاقیت در سازمانها
تغیرات جمعیتی: وارد شدن نیروی جوان و تحصیلکرده در سازمان
تغییرات تکنولوژی : اقتصاد Hi-Tech
با توجه به دو عامل بالا نیاز سازمانها به نوآوری و خلاقیت زیاد شده است
عبور از تئوری X به تئوری Y
انسانها دیگر به گونه ای نیستند که به آنها دستور دهیم بلکه انها دوست دارند که در کارها مشارکت داشته باشند
درسازمانها برنامه ریزی می کردند تا خلاق باشند اما چون فرهنگ و ساختارش را نداشتند با شکست مواجه می شدند
مقاومت مدیران در برابر برنامه های خلاقیت
تطبیق سازمانها با چالش
سیکل یادگیری یک طرفه (یادگیری درون سازمانی)
سیکل یادگیری دو طرفه (در تعامل با محیط)
این نوع از یادگیری نیازمند تغییرات در سیاست ها مفروضات و اهداف است.
پایه های تاریخی برای برخی از تئوریهای مورد استفاده
مهمترین و گسترده ترین تئوریهایی که مدیریت نوین را در ایالات متحده تحت تاثیر قرار داد در قرن شانزدهم بود
جان کالوین :اخلاق کار پروتستان(کار سخت منجر به ترقی و سعادت عملی می شود)
کسانی که دارای دین پروتستان بودند ثروتمند می شدند
سایر افکار کالوین خیلی منطقی نیستند. آزار واذیت های سیاسی و اجتماعی کالونیسمها و فرهنگ مدیریتی کاپیتالیسم در اروپای شمالی
نشانه هایی از تغییر نیمه اول قرن بیستم ماری پارکر فالت فرایندی افقی را در سازمانها مورد شناسایی قرار داد و معتقد بود که نتایج به سمت سازمانهای تخت و دور از سلسله مراتب حرکت می کند
امروزه فرهنگ کسب و کار از فرهنگ یکنواخت و معین دور شده است
افزایش اعتماد به گروه ها در سطوح عملیاتی
یک نوع تمایل و گرایش ویژه به سازمانهی مبتنی بر پروژه
نیازمندیها برای تغییر بزرگتر امروزه هم هنوز افکار و عقاید قدیمی باقی است و نوعی بی میلی و اکراه نسبت به تغییر وجود دارد زیرا سنت ها هنوز فرهنگ قدیمی را حمایت می کند
امروزه مدیران باید از مباحث خلاقیت در سازمانهایشان اگاه باشند.این اگاهی باعث می شود که چگونه تفکر خلاق را در سازمان تشخیص دهند و چگونه مورد تشویق قرار دهند
خلاقیت اغلب عامل کلیدی در حفظ و بقای سازمانی و موفقیت در وضعیتهای مدرن امروزی است
خلاقیت انسان به عنوان یکی از بزرگترین و مهم ترین منابع شرکتها محسوب میشود
ویژگیهای تفکر خلاق
ابتدا باید بدانیم تفکر خلاق چیست و تشخیص درستی از تفکر خلاق داشته باشیم این امر از طریق شناسایی خصیصه ها و ویژگیهای تفکر خلاق امکان پذیر میشود لازم به ذکر است که بیان ویژگیهای تفکر خلاق خیلی ساده نیست ( حس کنجکاوی“ شور و هیجان و جذبه و درگیری کارکنان در فرایند یادگیری)
بررسی عناصر و اجزای جمله فوق در سیستم مکتب امریکایی با مقاومت هایی روبرو بود
کریستوفر لش این مباحث را در کارهای انتشاراتی خودشان تنفر از نخبه و نخبه گرایی معرفی می کند
در سال 1840 سیستم اموزش اجباری امریکا در ماساچوست یکنواختی را برای زندگی ضروری کرده بود
لش فصلی از کتابش را با عنوان مدارس عمومی مطرح کرد که مدیران با حرکت در ماورا این توانستند اجزا و عناصر تفکر خلاق را شناسایی کنند
عواملی که به تفکر خلاق کمک می کند
آزادی
انظباط عقلانی و خردمندی
بینش و بصیرت
انعکاس(بازتاب)
مجذوبیت و عمیق شدن
بازی ، خود به خودی و ادامه دار
بودن
آزادی
در حقیقت ایده ازادی انسان موجب تراوش احساسات و تمایل به سمت ایجاد و خلق بهروری شده است
پیکودلامیراندلا انسان شناس ایتالیایی معتقد بود که آزادی انسانها برای خلق وایجاد خلاقیت ضروری است
ایده آزادی انسان آثار اجتمایی و سیاسی و اقتصادی عمیق بر جای گذاشته است
انظباط عقلانی و خرد مندی
در بین دانشمندان عصر رنسانس به شدت گسترش پیدا کرده بود چرا که پایه و اساس کسب و کار بشمار می آمد و باعث ایجاد خلاقیت در کسب و کار می شد
ارسطو در نوشته ها و گزارشهای خودش اشاراتی به تمرکز ذهنی و فکری دارد
همچنین ارسطو به استعاره ها اشاره می کند که به عنوان یک عامل کلیدی در تفکر خلاق محسوب می شود
بینش و بصیرت
بصیرت و بینش اکثر جرقه های فکری در علوم مختلف
• بصیرت تالس در تشریح قضایای طبیعی
• فیثاغورث در ریاضیات
• یکی از جنبه های بینش و بصیرت: ساده بودن بهتر از پیچیده بودن
انعکاس یا بازتاب
زمان در انعکاس تفکر خلاق موثر است
تفکر خلاق با میزان استرس ارتباط دارد
مدیران اجرایی زمان کمی را برای بازتاب انعکاس خلاقیت خود اختصاص میدهند.
مجذوبیت و عمیق شدن
تفکر خلاق نیاز به درک عمیق موضوعات دارد.
سطحی نگری منجر به تفکر خلاق نمی شود
تفکر خلاق نیاز به آموزش دارد تا روشهای سنتی تفکر تغییر کند.
بازی ، خود به خودی و ادامه دار بودن
تفکر خلاق از طریق بازی های روانشناختی تقویت می شود.
یکی از مشکلات ایجاد تفکر خلاق این است که افراد بالغ تمایلی به انجام بازی های روانشناختی از خود نشان نمیدهند
خصیصه ها و ویژگیهای افراد خلاق
استدلال گرایی و هر چیزی را به دلیلی مرتبط کردن:
با مسائل به طور سطحی برخورد نمیکنند و دنبال دلیل ان پدیده هستند
غیر متعارف و نا مرسوم بودن:
رفتارشان به صورت تکراری و روتین نیست و خطی عمل نمیکنند-سازمانهایی که از تکنولوژی برتر برخوردارند اهمیت این تفکر را بهتر درک کردند
شور و هیجان و خود به خودی بودن:
افرادی فعال هستند که محیط را فعال میکنند و حتی میتوانند مدیران مقاوم در برابر تغیرات را به سمت خلاقیت سوق دهند
معیارهایی برای تشخیص تفکر خلاق در سازمان
رسمیت و مشروعیت یافتن خلاقیت:
مدیران باید فرایند خلاقیت در سازمان را رسمی کنند ولی این خطر وجود دارد که این فرایند روتین شود و بی اثر شود.
تمرین فیزیکی و خلوت کردن:
شرکت فیداکس مرکز پیشرفته ای برای بازی تنیس ایجاد کرده و دیگر بسیاری از مدیران تلاش میکنند تا جای خلوت و ارام برای فکر کردن کارکنان خلاق فراهم نمایند.
استراحت ساختارمند:
زمانهای مشخص برای استراحت افراد خلاق
تغیر در سبک مدیریت:
مدیریتی که بتواند فرایند خلاقیت را مدیریت کند
پرداخت بر اساس مقدار کارانجام شده به جای زمان صرف شده
رفع موانع قانونی و فشارها برای ایجاد خلاقیت
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 32 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله تفکر خلاق