![وضعیت مردم ایران در عصر ساسانیان](../prod-images/150629.jpg)
مقدمه :
نزدیک به شش قرن حکومت متمرکز دولت اشکانی وستیزهای بیشمار آن با دولت نو خاسته روم در طول حیات دولت اشکانی , سبب می گردد تا مفاهیم و معانی جدیدی از زیست و تولید و نحوه تفکر به جهان در دولت اشکانی نطفه بندد.
ظهور میترائیسم آمیخته با هلنیسم از سویی و تلفیق و ترکیب آن با جهان بینی مسیحی نشأت گرفته از یکتا پرستی خمیر مایه اصلی برای باز گشت به دین کهن مزدایی در ایران را دامن می زند.تلاش بی وقفه مغان و موبدان برای سلطه دین مزدایی و زرتشتی بازتاب خود را در قیام اردشیر بابکان ,به عنوان کسی که داعیه قدرت را در سر دارد ,بلکه به عنوان کسی که فره ایزدی همراه اوست باز می یابد .
گستردگی وسیع دولت اشکانی از سویی و تعویض های پیاپی پادشاهان اشکانی- به علت اختلافات داخلی دود مانهای در قدرت- به ضعف دولت اشکانی می انجامد,دولتی که در قرن سوم میلادی جای خود را به دولت قاهر ساسانی می بخشد.
دولت ساسانی (قرن سوم تا هفتم میلادی )
دولت ساسانی وارث پهنه ءگسترده سرزمینهای دولت اشکانی نه تنها به باز سازی و نظریه پردازی در سازمان اجتماعی –اقتصادی جامعه ءتحت نفوذ خویش میپردازد بلکه مشروعیت خویش به عنوان حافظ و نگهبان سازمان اندیشه ای و فرهنگی جامعه رانیزنظریه پردازی میکند.
کارنامک اردشیر بابکان اولین سند عقیدتی –سیاسی حکومت و دولت دردوره های
پیش ازاسلام است. اولین سندی است که در آن دولت ساسانی آمیزه ای است منسجم از حکومت مادی ومعنوی و آمیخته ای از سیاست و مذهب.
دوازده قرن تلاش بین سیاست و مذهب,در کارنامک اردشیربابکان به بارمی نشیند ودولت قاهر ساسانی بعنوان برترین طبقه اجتماعی تبلور مادی تلفیق مذهب و سیاست می گردد.
ظهور دولت ساسانی در واقع اولین حرکت جامعه شهری برای رسیدن به قدرت است.
دولت ساسانی با تسلط بر تمامی روابط مادی و معنوی جامعه موفق می گردد تا دگرگونیهای گسترده ای را در روابط تولیدی و شیوه های مالکیت بر منابع تولید ایجاد کند,بازگشت به مفاهیم کهن تقسیمات کشوری دوران هخامنشی ,تقسیم کشور به ساتراپها ی متفاوت ,ضربه های عمده را بر شیوه های تولید و زیست دودمانی (در دوره اشکانیان )وارد می سازد
دولت ساسانی به دنبال نوعی نظام کاستی در سازمان اجتماعی بود به همین دلیل طبقات منظم اجتماعی و جایدهی سه جامعه ایلی ,دهقانیو شهری تحت سلطه در این طبقات اجتماعی را سر لوحه ء کار خویش قرار میدهد.
بدین ترتیب شهر مکان اصلی استقرار طبقات برتر اجتماعی است . این طبقات:
1- موبدان و مغان : ارتقاء این قشر اجتماعی به بالاترین نقطه از هرم قدرت نشان از تحول تاریخی دارد که در دولت ساسانی رخ مید هد رو حانیون و موبدان عملا " در دولت ساسانی سهیم میگردند و بدین طریق دولت ساسانی نقش مقدس و ورای طبقاتی خویش را باز می یابد.
2- جنگاوران و سپاهیان : طبقه ایکه تا کنون در تاریخ ایران وجود نداشته است.
3- دبیران و پزشکان : ورود دیوانسالاران به طبقات اجتماعی نشان از حکومت
دیوانی دارد .
بسیاری از دیوانهاییکه در دورهء اسلامی شکل میگیردریشه در همین طبقه دارد.
4- دهقانان
طیف عظیم مردمان ,چون پیشه وران ,بازرگانان , صاحبان حرف و ... در خارج از دیوارهای " شار " می زیستند .
شار میانی تشکیل شده است از :
1- دژ حکومتی : مرکب از کاخها , آتشگاه اصلی , سرباز خانه و انبار های آذوقه. این دژ در بالاترین نقطه شهرساخته میشد وبادیوارهای سنگین محافظت می شد.
2- شار میانی :مرکب از محلات خاص برای استقرارطبقات ممتازه ء اجتماع.
3- شار بیرونی: مرکب از محلات , خانه ها , بازارها و مزارع در اطراف شار میانی است.
شار بیرونی محل استقرار کلیه مردمانی است که در چهار طبقه ء ممتاز اجتماعی
قرار نگرفته و بنا بر این در دولت ساسانی نقشی ندارند .
این بخش در فرو پاشی دولت ساسانی به هنگام هجوم اعراب نقش اساسی بازی ک
وضعیت مردم ایران در عصر ساسانیان