نخستین گفتار بودا- سوره‌ی به گردش درآوردن گردونه آیین- از «رنج و رهایی» می‌گوید؛ دو بیراهه هست که هر دو به رنج می‌انجامد، یکی کامرانی و دیگری خودآزاری. بودا، که خود سالها پیش از بوداشدن این دو بیراهه را راه می‌پنداشته، پس از «بودا» شدن درمی‌یابد که راه نه آن است و نه این؛ و به راه میانه راه می‌برد، که به خلاف آن دو بیراهه، بزرگوار و جلیل است. راه میانه به راه‌هشتگانه‌ی جلیل (1) معروف است.
بودا از پیمودن این راه هشتگامه یا راه هشتگانه‌ی جلیل به چهار حقیقت رسید؛ یعنی به حقیقتِ رنج، حقیقتِ خاستگاه رنج، حقیقت رهایی از رنج و حقیقت راهی که به رهایی از رنج می‌انجامد. این راه خود به تنهایی هدف نیست، مقصد و مقصودش نیروانَه است. اینک آن چهار حقیقت:
1- حقیقت جلیل رنج. (2) بودا می‌گوید زاییده‌شدن رنج است؛ پیری رنج است؛ بیماری رنج است؛ مرگ رنج است؛ از عزیزان دور بودن رنج است؛ با ناعزیزان محشور بودن رنج است؛ (3) به آرزو نرسیدن رنج است. سخن کوتاه، همه‌ی پنج توده‌ی دلبستگی رنج‌اند.
2- خاستگاه رنج، تشنگی (4) است ، یعنی تشنگی کام، تشنگی هستی (5) و تشنگی نیستی. و همین تشنگی است که به دوباره زاییده‌شدن می‌برد و به کامرانی بسته است.
-3- «رهایی از رنج» همان رهایی از تشنگی یا قطع و توقف تشنگی است، یعنی رها کردن آن، رو گرداندن از آن، آزادی و وارستن از آن است تا نشانی از آن به جا نماند. چون تشنگی از راه حواس پیدا می‌شود، پس رهایی از آن نیز در خودداری و مراقبت از درهای حواس است.
4- راه رهایی از رنج: «همان راستی و درستی در شناخت، در اندیشه، در گفتار، در کردار، در زیست، در کوشش، در آگاهی و در یکدلی، یعنی سَمادی، (6) است». که همان راه هشتگانه‌ی جلیل است. (ع. پاشایی، راه آیین (دَمهَپدَه) ، 1380، ص 28). اینک توضیح کوتاه هر یک از این هشت گام.
راه هشتگانه
1- شناخت، دید، نظر (یا فهم) درست (7) (سَمّادیتیْ): شناخت چهار حقیقت جلیل خصوصاً و آموزه‌های بودا عموماً.
2- نیّت (یا اندیشه) درست (8) : به‌کار بردن آموزه‌های بودا با الزامی شرافتمندانه.
3- گفتار درست (9) : دَم فروبستن از دروغگویی، از چرندبافی، از درشت‌گویی، و از یاوه‌گویی، آگاهی فرد از تأثیر سخنان خود.
شامل 16 صفحه فایل word قابل ویرایش
دانلود مقاله آیین بودا