لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*
فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)
تعداد صفحه9
اسطرلاب ، ستاره یاب یا استرلاب یکی از کار آمد ترین ابزار اختر شناسی ، ستاره شناسی و مهندسی می باشد که از روی جام جمشید ساخته شده است .
هندسه یا نما و کشیده های استرلاب برخوردِ دایره هایِ چرخش روشنان گنبدِ آسمانی بر رویِ یک برگِ تخت ، می باشد . این نما با نمایِ یک جامِ جمشیدِ نیم کره ، با خطهای درون آن که آن را با زور تخت کرده باشند برابری می کند . و انگار که همه یِ نیم کره آسمانی بالای سرِ مارا بر یک جام کشیده و سپس بر برگِ تختی پرس کرده اند .
در استرلاب چهار بعد زمان - ژرفا – پهنا – درازا ( x - y – z - t ) را به بند کشیده اند . و شبکه عنکبوت ( آسمان نمای ) آن با چرخش خود زمان را می پیماید و دایره های روی آن هم سه بعد را می نمایاند .تنها ابزار دیگری که چهار بعد را میتواند نشان دهد کامپیوتر است .
جام جمشید ، گوی ستاره یاب ، استرلاب ، ربع دستور ، زمان سنج های آفتابی و دیگر ابزار اختر شناسی کهن ابزار کارآمد و مهندسی گذشته ی ما بوده است که بسیاری از آنها در گنجینه های همه ی کشور ها پیداست[2] و بیشتر سازندگان آنها ایرانی بوده اند و زیباترین و درست ترین آنها ماندگار آنها می باشد . و ما آنها را فراموش کرده ایم
با استرلاب می توان بسیاری از کارهای اختر شناسی ، گاهنامه ، ریاضی ، هندسه ، مهندسی ، نقشه برداری ... را انجام داد .
گزارش روش کشیدن ستاره یاب ( استرلاب ) :
مولانا عبدالعلی بیرجندی
برای کشیدن دایره های استرلاب یا ستاره یاب نوشته ها و دفتر های دست نویس بسیاری در گنجینه خوبِ ( کتابخانه خطی ) آستان قدس رضوی نگهداری می گردد .
دو دفترِ خوب ازآن دفترها را سید جلال تهرانی بررسی و به گنجینه خوب نگهدارِ آستان قدس رضوی پیش کش کرده است . و بخش استرلاب آنها را با نوشته ای زیبا به نام مولانا عبدالعلی بیرجندی نامیده است . که به شماره های 12208 و12176 بسادگی در دست رس پژوهشگران می باشد .
بخش ستاره یاب ( استرلاب ) دفتر 12208 خوب تر و درست تر است و نویسنده رونوشت بهتری را در دست رس گذاشته است و جدول ( زیگ ) های آن بیشتر از دفتر 12176 است .
مولانا عبدالعلی بیرجندی ، دفتر را چنین آغاز نموده است :
« اما بعداین مختصریست در معرفت صنعت اسطرلاب شمالی و جنوبی مشتمل است بر بیست باب ...»
بیرجندی در بخش نُخست دانستن روش کشیدن چندین هندسه و کلید هندسه های آنها را برای استرلاب ساز گزارش نموده است .که چگونه با یک خط کش ساده و یک پرگار ، یک خط را دونیم کند ، از یک نقطه چگونه بر یک خط عمود کند ، چگونه مرکز یک دایره را بدست آورد ، بر سه نقطه چگونه یک دایره بکشد ، از یک نقطه چگونه به موازاتِ( هم راستای ) یک خط ، خطی بکشد و همه ی کلیدِ هندسه آنها را گزارش کرده است . و سازنده استرلاب هم می تواند به آن روش بربرگه های مسی خودآن هندسه ها را بکشد .
در بخش دوم بیرجندی روش بر گزیدن دایره دور و درونی استرلاب را گزارش نموده است و درستی دایره ها را از سازنده به خوبی خواسته است . گزینش اندازه دایره پایه کار ، با ستاره یاب ساز است . [ اندازه های ما از هزاران سال پیش بر پایه گز و ریزه اندازه های آن بوده است و نه متر و نه اینچ و نه سانتیمتر ؟! ستاره یاب سازان به خوبی میتوانند از اتو کد برای کشیدن هندسه ستاره یاب بهره ببرند . اتو کد کار را بسیار ساده می کند . و چنانچه با اتو لیست اتو کد بتوانند کار کنند کار خیلی ساده تر می گردد . ] .
در بخش سوم بخش کردن دایره بیرونی استرلابرا به 360 درجه و کشیدن راستای شمال جنوب و شرق و غرب را گزارش کرده است .[ این زاویه بندی دور ، پایه ی کارِ گزینشِ همه یِ زاویه هایِ کشیدنِ دایره هایِ رویه های درونی استرلاب است و از روی جایگاه دندانه های آن زاویه ها ، استرلاب ساز می تواند استرلاب خود را بسازد . ]
[ اکنون به بررسی بخش چهارم تا بخش دهم هر دو دفتر می پردازیم و هندسه ( هَندَزَه ) و اندازه و کلید هندسه آنها را برای پژوهشگران و خواستگان به روز در می آوریم . اگر به این نکته پی ببریم که کار گذشتگان ما بیشتر با هندسه بوده است نه جبر و ما کم تر هندسه را می دانیم و بیشتر به روش عمو زاده های سلمی خود جبری می اندیشیم و همه چیز را به صفر و یک کامپیوتر بر گردانده و خود را از بینش و اندیشه هندسی دور کرده ایم .
پژوهشگران باید به عرض جغرافیایی خانه یا شهر خود استرلاب را بکشند.
بخش بندی دور کشیده ها به دندانه های 360 درجه ای بسبب شلوغ نشدن نگاره ها کشیده نشده است .اما پژوهشگران باید آنرا بکشید.
میل خورشید از زاویه 23:26:19 در زمانها بلند کمی جابجایی دارد که باید در آن زمانهای بلند پیدا و بکار گرفته شود. میل و بعد ستارگان هم ، همچنین است. در استرلابهای کهن میل خورشید را 24 درجه میگرفته اند.
سه نگاره نخست را بر یک برگه می کشیم و ستارگان و آسمان نما را بر برگه ای دیگری. برگه آسمان نما را پس از پایان کار بر روی تلق شفاف ( ترانس) کپی کرده ، هردو برگه ، تلق و نگاره آماده شده نخست، را از میانگاه با میخ ریزی یا پیچ و مهره عینک به نازک بینی، بهم پیوند میزنیم. تا آسمان نما بر روی برگه زیری بچرخد و استرلاب درست شود. برای آسمان نما هم میتوانیم ستارگان با قدر بالا را بکشیم که نام آنها را می دانیم یا که تمام ستارگان را بکشیم.
در بخش چهارم پس ازگزینش اندازه دایره پایه کار آنرا کشیده و دو قطر عمود برهم آنرا می کشیم و آنرا دایره ا- ب- ج – د می نا میم . [ نگاره 1 ]
[ برای نام گذاری روشِ کار از ا ب ج د برابر A B C D و ک ل م ن برابر K L M N و ق ر ش ت برابر Q R S T عمو زاده های سلمی و از حروف ابجد بهره برده ام ] .
از نقطه ج به اندازه زاویه میل بزرگ از روی دندانه های دور360 درجه ای پایه کارزاویه میل بزرگ را بر گزیده و نقطه ح را می یابیم . از ح به د می کشیم بر خورد آن با خط ا ج نقطه ک می شود دایره ای به مرکز ه و اندازه ه ک می زنیم و آنرا دایره ک ل م ن می نامیم این دایره مدار آغاز برج بره و ترازو و ن آغاز نوروز و مهر ماه را می نمایاند ( اول حمل ) . یا خط استوا می باشد . نقطه ط را در برخورد خط ه ح با دایره ک ل م ن بر می گزینیم و از آن به نقطه ن می کشیم برخوردش را با خط ا ج ، ق می نامیم و دایره ای به اندازه ه ق می کشیم و آنرا دایره ق ر ش ت می نامیم این دایره مدار آغاز برج خرچنگ ( مدار راس السرطان ) و آغاز گر ماه تیر است . دایره ا ب ج د هم دایره مدار برج بز( مدار راس الجدی ) یا آغاز گر دی ماه است . خط ا ج به گفته بیرونی خوارزمی خط نیمروزان و به گفته بیرجندی خط وسط السما است .
گزارش روش کشیدن ستاره یاب ( استرلاب )