یکی از آموزه های حساس و کارآمد در مجموعه قوانین اسلامی، فریضه امر به معروف و نهی از منکر است که در منطق وحی بر هر زن و مرد مسلمان واجب است و ترک آن موجب گناه و معصیت خداوند و باعث غرق شدن جامعه در گرداب فساد و گمراهی خواهد شد. اسلام به موجب این فریضه (واجب) به پیروان خود واجب کرده است که کارهای نیک را در جامعه نشر وگسترش بدهند و از کارهای زشت جلوگیری نمایند.
در این باره از رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل شده که فرمود: یک فرد تبهکار در میان مردم همانند کسی است که با جمعی سوار بر کشتی شود، وقتی کشتی در وسط دریا قرار گیرد، تبری برداشته و به سوراخ کردن محلی که در آن نشسته است بپردازد. هرگاه افراد دیگر به کار او اعتراض کنند در جواب گوید که من در نقطه ای که نشسته ام تصرف می کنم. اگر دیگران او را از این عمل خطرناک باز ندارند طولی نمی کشد که آب دریا به داخل کشتی نفوذ کرده و یک باره همگی در دریا غرق شوند.(شیخ ابوالفتوح رازی، روض الجنان، به نقل از جعفر سبحانی، مبانی حکومت اسلامی، ترجمه داود الهامی، قم، موسسه علمی و فرهنگی سید الشهدا، پائیز 1370، ص277)
شرایط و مراحل امر به معروف و نهی از منکر: امر به معروف و نهی از منکر اگرچه نسبت به قوانین بشری از گستره و شمول بیشتری (با توجه به جریان آن در دو حوزه فردی و اجتماعی) برخوردار است، اما از آنجا که هر قانونی به دلایلی و حداقل به دلیل حسن تأثیر آن با محدودیت ها و شرایطی روبرو است، لذا این دو فریضه هم دارای شرایط و مراحلی هستند.
اما شرایط آن عبارتند از:
الف) علم؛ آمر به معروف و ناهی از منکر باید معروف و منکر را بشناسد.
ب) احتمال تأثیر؛ آمر و ناهی احتمال بدهد که امر به معروف و نهی از منکر تأثیر دارد. البته لازم نیست احتمال تأثیر حتما با همین گفتار و بالفعل باشد بلکه اگر من بگویم، شما بگوئید، دیگری نیز بگوید و در همین گفتن ما احتمال تأثیر بدهیم بر همه واجب است اقدام کنیم.
ج) تکرار مرتکب؛ ترک کننده معروف و عامل به منکر، بر ادامه رفتار خویش اصرار داشته باشد.
د) عدم مفسده؛ امر به معروف و نهی از منکر در گناهان کوچک موجب خسارت سنگین جانی، آبروئی و مالی نشود (البته در منکرات بزرگ و ریشه بر انداز و نیز در دفاع، شرط اخیر مطرح نخواهد بود چرا که مصداق دو امر مقدس به نام جهاد و دفاع می شود.)
مراحل و مراتب آن دو واجب عبارتند از:
ترک معاشرت، ارشاد زبانی، اتمام حجت و اقدام عملی.
با توجه به نکات پیش گفته و به طور خلاصه می توان گفت که امر به معروف موجب تحکیم و استحکام هنجارهای قانونی و شرعی در جامعه و با هدف استقرار نظم و امنیت در جامعه است.
همین طور نهی از منکر نیز مبارزه با هنجار شکنی و هنجار شکنان با همان هدف می باشد.
بنابراین باید در مراحل اجرای این دو فریضه الهی با استفاده از دانش دینی و تجربی به گونه ای اقدام کرد که علاوه بر توفیق انجام یک وظیفه دینی، خسارتی به ارکان نظم و امنیت جامعه وارد نشود.
بر این اساس، نهی از منکر، مبارزه ای است که در دو سطح قابل طرح است:
1- مبارزه ابتدائی و غیر فیزیکی با هنجار شکنی و هنجار شکنان: در این مبارزه همه مسلمانان مسئولند و باید امر به معروف و نهی از منکر کنند، یعنی همه شهروندان باید با ابزارهای لازم اعم از انکار قلبی و انزجار قلبی نسبت به گناه و ارشاد زبانی و رعایت ادب و اخلاق و تکریم انسانیت، به جنگ موارد منکر بروند (به شرطی که به برخورد فیزیکی کشیده نشود، چرا که این برخورد با هر کس، هر کجا و هر زمان خود عامل نا امنی و هنجار شکنی خواهد بود.)
2- مبارزه جدی و برخورد فیزیکی با هنجار شکنان: در این مرحله که مرحله بسیار حساسی است، شهروندان وظیفه ای در این زمینه ندارند بلکه همه شرایط را برای نهادهای مسئول که دارای امکانات می باشند فراهم کنند. گرچه متأسفانه برخی از دستگاههای حکومتی به جای انجام فریضه الهی «امر به معروف و نهی از منکر» با همه چیز حتی رعایت مقدسات با دید تساهل و تسامح می نگرند، و این امر نگران کننده است. بنابراین لازمه حکومت اسلام و قرآن وجود نظارت همگانی و فراگیر می باشد که همان امر به معروف و نهی از منکر می باشد.
بحمدالله، این دو وظیفه بعد از انقلاب در حد وسیعی متجلی شده است.
نظارت از طریق امر به معروف و نهی از منکر، عامه و همگانی است و قطع نظر از پست و مقام و موقعیت اجتماعی افراد می باشد. پست و مقام هیچ شخص نمی تواند مانع از اعمال این امر نسبت به او شود. در صورت مشاهده منکر از طرف یک مقام عالی سیاسی یا نظامی و یا ... هر شخصی می تواند، بلکه واجب است که بر علیه آن مقام اعتراض و او را وادار به ترک عمل کند. این مصداقی از حکومت مردم بر خویش است که توسط امام و رهبر جامعه اسلامی هماهنگی یافته و هدایت می شود (10.)
اینها اموری بود که زاییده اجرای امر به معروف و نهی از منکر در بعد از انقلاب است. چرا که در صورتی که افراد چنین به وظیفه خود عمل کنند، متخلفان از کردار خویش هراس خواهند داشت و نخواهند توانست با ارتکاب اعمال خلاف، ارزش های فاسد را تبلیغ نمایند.
با به کار گرفتن امر به معروف و نهی از منکر در بعد از انقلاب در واقع جامعه به طور اتوماتیک و خودکار از طاغوت و فرهنگ طاغوت قبل از انقلاب فساد زدایی شد. عناصر فاسد و مفسد از محیط جامعه دفع شد و زمینه برای رشد عناصر سالم فراهم گردید، چرا که مومنان و مسلمانان در انجام این وظیفه از هرگونه سهل انگاری، اهمال کاری و رو دربایستی پرهیز کردند و می کنند.
از ثمرات اجرای این دو وظیفه در عصر انقلاب تشکیل قوه قضائیه به عنوان قوه ای مستقل که پشتیبان حقوق فردی و اجتماعی و مسئول تحقق بخشیدن به عدالت است همچنین قانون حمایت قضائی از بسیج و بسیاری از نهادهای دیگر که ضامن اجرای امر به معروف و نهی از منکر می باشد. (11)
به طور خلاصه درخشندگی اجرای این دو امر بعد از عصر انقلاب در امور زیر بیان می شود:
ارزش گرایی، ظلم ستیزی، مبارزه با گناه، رعایت قانون و حقوق مردم، احترام به آرای مردم، احترام به مقدسات مذهبی، نظم و انضباط اجتماعی، مبارزه با فرهنگ انحرافی غرب، انهدام زمینه های رشد فرهنگ باطل غرب، کمک های علمی، هنری وفرهنگی ضروری وسالم به دستگاه های تبلیغاتی، تشویق و تقویت هنرمندان متعهد، ارائه معارف دینی منطبق با زمان در تمامی ابعاد زندگی از سوی کارشناسان علوم دینی و ترویج آن به طور آزادانه و بدون هیچ گونه ترس و تقیه، ترویج فرهنگ برائت از کفار و مشرکین و منافقین، حضور زنان در صحنه های علمی و آموزشی به منظور پاسخگویی به نیاز بانوان، پیشنهاد و تذکر به مسئولین برای احیای معروف ها و ارزش های اسلامی، ترویج فرهنگ تحصیل درحوزه های علمیه، ترویج فرهنگ اقتصاد اسلامی بر روابط اقتصادی و تجاری مردم و بازار، ترویج سنت های اسلامی و سالم در برابر ارزش های فاسد بیگانه، کمک به مستمندان، اقامه مجالس مربوط به شخصیت های دینی بویژه پیامبر و اهل بیت او، اقامه نماز جماعت به طور مستمر و منظم، نصب صندوق پیشنهادها از ناحیه مسئول اداره ملاقات هفتگی و یا ماهانه روسا با کارمندان و مراجعه کنندگان به منظور رسیدگی به امور آنها حضور در نماز جمعه، الگوگیری و متابعت از حرکت های سیاسی پیامبر و اهل بیت، تعلیم و تحصیل، صیانت و دفاع از ارزش های انقلاب اسلامی، حضور در صحنه های سرنوشت ساز انقلاب اسلامی، مبارزه جدی با دشمنان قسم خورده اسلام بویژه آمریکا و اسرائیل و ...
امر به معروف و نهی از منکر وقتی با استقبال مردم روبه رو می شود که کارگزاران در اقدام به معروف و نبرد با منکر در صف نخست قرار بگیرند که ما این مسئله را در جریان بعد از انقلاب به خوبی مشاهده می کنیم، برای همین امام علی (علیه السلام) معتقد بود «بر کسی که خود را پیشوای مردم می کند واجب است قبل از آموزش دیگران خود را آموزش دهد و تادیب عملی او باید قبل از تادیب به زبانش باشد.»
شامل 17 صفحه فایل word قابل ویرایش
دانلود مقاله اهمیت و نقش امر به معروف و نهی از منکر