تاریخچه تحولات زیستی محیطی
تاریخ حیات بشر
مرور تحولات زیست محیطی درجهان
حفظ وبهره برداری و مدیریت منابع طبیعی در چهارچوب توسعه پایدار
تقویت نقش اقشار عمده جامعه
ابزار اجرایی کار
نظری بر تحولات زیست محیطی در ایران
کوشش در اصلاح نژاد جانوران وحشی
بررسی وتحقیقات علمی درباره جانوران وحشی
ایجاد پارک های ملی و مناطق حفاظت شده وموزه های حیوان شناسی
جلب مشارکت عمومی از طریق افزایش آگاهی مردم
اشاعه فرهنگ و اخلاق زیست محیطی
توسعه سازگار بخش ها با محیط زیست
حفاظت واحیای تنوع زیستی
حفاظت، احیا و توسعه منابع طبیعی
توانمند سازی و ارتقا جایگاه امورزیست محیطی کشور
مطالعه وضعیت شهر ملارد
مولفه جغرافیایی
جهات اصلی شهر ملارد
دمای هوا
ارتفاعات مهم
مقدمه
اساسی ترین امر در تبیین مساله پژوهش ، فرایند تئوری سازی وسپس آزمون آن است که درواقع تحقیق را از 2 بعد نظری وعملی بهره مند می سازد. البته تدوین نظری تحقیق، مسلتزم آگاهی از روند شکل گیری مساله، شناخت ابعاد گوناگون آن وسپس مطالعه آراء ونظراتی است که به صورتی عام یا خاص در خصوص موضوع تحقیق بیان شده است تا درپرتو این عمل، زاویه دیدی که محقق مصمم است بر آن اساس به واقعیت نظر افکند و به مساله اجتماعی پاسخ دهد آشکار گردد، تا بدین سان محقق بتواند پاسخ های احتمالی تحقیق ومتغیرهای گوناگون آن را تنظیم وسپس آزمون نماید.
در تحقیق حاضر، ابتدا تاریخچه موضوع در جهان و ایران مرور خواهد شد. سپس به منظور تبیین مساله مورد نظر، لازم است شناختی از نظام اجتماعی شهر ملارد صورت پذیرد که دراین خصوص ،جامعه مذکور بر اساس پنج مولفه جغرافیایی،اقتصادی،جمعیتی، فرهنگی ومدیریتی مورد مطالعه قرار می گیرد آگاه آراء و نظرات در سه بعد کلاسیک، مدرن وفرامدرن مطرح می شود. سپس با بهره گیری از نظرایات مطروحه و تلفیق آن با مطالعات مقدماتی، به طرح چارچوب نظری پرداخته .تا بدین ترتیب مراحل فرضیه سازی، تعیین متغیرهای مستقل و وابسته وبیان تعاریف نظری و عملی متغیرها به صورتی سهل وروان صورت پذیرد.
1-2-تاریخچه تحولات زیستی محیطی:
تاریخ حیات بشر مملو از مبارزات پیاپی وی برای سلطه بر طبیعت وبهره مندی از زندگی بهتر می باشد به گونه ای که رابطه متقابل این دو پیوسته در حال تغییر و تحول بوده است ، چون از سویی سخاوت فراوان طبیعت برای رفع نیازهای معیشتی بشر و از سوی دیگر نیروی شگرف طبیعت و قدرت آن در ایجاد طوفان،طغیان و آتشفشان، برخی از عناصر طبیعت را در ذهن او در هالیه ای تقدس قرارداد که در فرهنگ ملل مختلف ،تقدس گیاهان وجانوران واحترام به آن ها منشا شکل گیری توتم پرستی شد.
البته، بشر از همان ابتدا یعنی در دوره پالئولتیک[1] برای رفع نیازهای زیستی تعادل طبیعی محیط خود را بر هم زد و با پی بردن به راز آتش، بعنوان اولین وسیله فنی، جنگل و طبیعت سبز را به آتش کشید. آثار اولین حمله وی به پوشش گیاهی، شکل گیری «ساوان» در آفریقای غربی و آسیای جنوب شرقی می باشد و حدود ده هزار سال قبل نیز سرخ پوستان آمریکای شمالی با آتش زدن جنگل مراتع خود را توسعه دادند و نمونه های مشابه آن، در دیگر نقاط جهان بود که آثار نامطلوب آن بر چرخه حیات، شرایط جوی، خاک،هوا، کیفیت گردش آب در محیط و بروی حیوانات ،هنوز هم دامن گیر بشتریت است.
کمی بعد، یعنی در ابتدا نئولیتیک[2] با اختراع فن کشاورزی در خاورمیانه و انتشار آن در دیرگ نقاط جهان اثر تخریبی انسان بر روی طبیعت و تعادل عناصر طبیعی، باز هم فزونی گرفت و هم زمان با این تخریب ها،فعالیتهای اجتماعی وفنی بشر هر چند در سطح محدود،برای تامین گرما در زمستان وپخت وپز آشپزخانه، موجب آزاد شدن در هوا شد و موجب آلودگی مختصر آن گردید و سوزاندن فضولات ومواد زائد، موجب آلودگی هوای جوی گشت وریختن آن ها درون آب ها منجر به آلودگی آب ها شد.
این وضع تا زمان شکل گیری انقلاب صنعتی ادامه داشت که در آن زمان با گسترش علم و تکنولوژی ،بهره گیری همه جانبه از طبیعت شدت یافت و دستیابی به سود هر چه بیشتر به هر شکل ممکن مورد توجه قرارگرفت ودودهای تنوره کارخانه ها و پساب های صنعتی هر چه بیشتر یورش بی رحمانه خود را بر پیکر طبیعت وارد کرد و موازنه سیستمی محیط زیست را بهم ریخت و تاکنون نیز بشر شاهد تخریب روزافزون زیست کره وآلودگی آن می باشد، البته با پشت سر نهادن تحولات گوناگون، ناگزیر به همکاری با طبیعت شده است. چنانچه، قزوانچاهی مراحل سه گانه تغییر و تحول را برای انسان وپیدایش تولید و تکنولوژی ، به عنوان سه مرحله دیالکتیکی تعادل چنین بر می شمرد:
دوره اول: حجم مصرف، جرم وانرژی و ورود پس مانده های مصرفی آن هنوز نمی توانست بر روی تعادلات اکوسیستم ها اثر داشته باشد و حدکاربرد و یا سیستم های تکنولوژیک نتوانسته بود بر تعادلات سیستم های سه وجهی( جرم،انرژی واطلاعات) برتری یابد.لذا این دوره، دوره تفوق تعادلات حیات به حساب می آید انسان مقهور قوای طبیعت بود و بر قوانین حاکم بر محیط خود آشنایی نداشت. در این مرحله، تعادل اکوسیستم ها نه به دلیل رشد تکنولوژی ، بلکه به دلیل ضعف آن، ازطریق طبیعت برقرار بوده است.
در این دوران اخلاق، خلق وخو، اداب و روحیات انسان همه زیر تاثیر برتری اسطوره های قدرت های آسمانی وطبیعت قرار داشته و بیگانگی انسان از کار خود وکالایی که خود تولید می کرده است، هنوز پدیدار نگشته بود واین بیگانگی تنها مربوط به طبیعت پیرامون و عدم درک قانون مندی های آن بوده است.
دوره دوم: از آن زمانی آغاز گشت که تعادل بین حد مصارف و منابع حیات وتکنولوژی به دلیل سلطه کمی و کیفی تکنولوژی آلوده کننده بر هم خورد.این تکنولوژی به علت مصرف بی رویه منابع حیاتی، تکنولوژی غارت نام گرفت.
این دوران، دوران نفی و معادلات بین انسان و محیط پیرامونش بود. سرانجام، آدمی بر سلطه بلامنازع خدایان اولمپ از عمل واندیشه خود شمشیر کشید. عصر خود را در هیئت انقلاب صنعتی در اروپا نمایاند. تفکر بشری در این دوره در کشف قوانین حاکم بر طبیعت تلاش نمود و در کار تغییر محیط پیرامون بر‌آمده بود. اما به دلیل عدم انطباق قانونمندی های طبیعت با شناخت این قوانین در ذهن انسان و به دلیل حرکت کور نیروهای مولد ولع آزمندانه بورژوازی، تعادل میان منابع حیاتی موجود وحد مصرف به دلیل سیطره کمی تکنولوژی آلاینده و مصرف کننده، منابع حیاتی بر هم خورد و به دنبال هزاران سال تجاوز انسان بر انسان ، تجاوز به حریم طبیعت نیز آغاز شد و سرانجام دوره سوم فرا رسید.
دوره سوم: دراین دوره به ناچار بشر به همکاری با طبیعت می پردازد(قزوانچاهی، 1375: 25 )
1-1-2- مرور تحولات زیست محیطی درجهان:
مساله بهسازی محیط زیست، پس از جنگ جهانی دوم و در حقیقت بعد از نیمه دوم قرن بیستم، با رشد سریع و نامتناسب صنعت اهمیت یافت وایجاد مراکز صنعتی در اروپا وآمریکا و گرایش شدید شهرنشینی ورشد مصنوعی جمعیت در شهرها، آلودگی و بهم خوردن تعادل حیاتی طبیعت را به ارمغان آورد و در اثر الوده شدن هوا، آب و موادغذایی و .. مخاطراتی را برای زندگی انسان ایجاد کرد و به همین جهت سال 1970 در اروپا و آمریکا سال حفاظت از محیط زیست اعلام شد ورهبران سیاسی کشورها وظیفه خود دانستند که اجتماع را از آلودگی بیشتر بر حذر دارند و هزینه های هنگفتی را برای این امر در بودجه کشورهای خود منظور نمایند.
در سال 1970 انجمن های حفظ و حمایت از منابع طبیعی تشکیل شد وموسسات خیریه ودولت ها، دانشمندان را در یافتن راه حل هایی،تشویق وکمک مادی نمودند و با کمک علم و قانون توانست اقدامات موثری انجام گیرد.(اصلی 1354: 45)
پس از آن در ژوئن 1972 برنامه محیط زیست وتوسعه سازمان ملل متحد UNEP، اولین کنفرانس جهانی را در استکهلم سوئد درزمینه مسائل زیست محیطی ترتیب داد واولین بیانیه مشترک 26 ماده ای بین 13 کشور با تاکید بر حقوق زیست محیطی منعقد شد که اصل اول بیانیه مقرر می دارد:« انسان حق اساسی آزادی، برابری وشرایط مناسب زندگی در محیطی را دارد که شان انسانی وخوشبختی او را تامین کند. او می تواند مسئولیت رسمی حمایت واصلاح محیط زیست را برای نسل خود و نسل های آینده بر عهده گیرد».(سیمبر، 1382 : 106)
اصل مذکور، بر حقوق فردی زیست محیطی اشاره دارد که حق فردی مسئولیت حفاظت از محیط زیست را بر عهده یکایک افراد جامعه قرار داده، به گونه ای که ضمن اجتناب خود از تخریب محیط زیست، دیگران را نیز از این امر نهی می نماید که از طریق آموزش افراد در همه گروه های سنی، در زمینه حفاظت محیط زیست و گسترش تحقیقاتی علمی انجام می شود.
حق جمعی، نیز حل مسایل زیست محیطی را بر عهده دولت ها نهاده که با همکاری های بین المللی ممکن می باشد.
«اصل 21 بیانیه استکهلم نیز به دولت ها هشدار می دهد ک ضمن آزادی عمل در بهره برداری از منابع طبیعی و حق حاکمیت بر آن ها، از هر گونه عملی که منجر به خسارت بر محیط زیست دیگرکشورها می شود پرهیز نمایند.» (سیمبر ، 1382 : 107).
در سال 1975، در پی توصیه کنفرانس استکهلم در زمینه آموزش، کارگاه بین المللی آموزش محیط زیست توسط یونسکو در بلگراد تشکیل شد و جهت افزایش مبادله اطلاعات و برگزاری کارگاه های مختلف آموزشی وانجام پروژه های پژوهشی و تالیف کتب و مقالات از اندیشمندان دعوت به همکاری شد.
در سال 1977، یونسکو با همراهی سازمان ملل متحد کنفرانس بین دولتی آموزشی محیط زیست را در تفلیس گرجستان برگزار نمود که در بیانیه این کنفرانس به آموزش افراد در کلیه سنین وسطوح به صورت آموزش های رسمی وغیررسمی و نقش وسایل ارتباط جمعی تاکید شده است و از کارشناسان رشته های گوناگون وافرادی که اعمال و تصمیمات آن ها بر محیط زیست تاثیر می گذارد خواسته شده تا با شرکت در دوره های آموزشی وکسب دانش ومهارت های لازم نسبت به مسئولیت خود دراین مورد آگاه تر شوند.(فتحی وفرمهینی، 1382)
در سال 1991، شورای جوانان انگلیس در زمینه محیط زیست کنفرانسی با نام «محیط زیست ما ،انگیزه » برگزار کرد.
مسایل موردتوجه جوانان در زمینه محیط زیست، حول محورهای زیر مطرح گردید تا مورد توجه تصمیم گیران تمام سطوح اجرایی قرار گیرد:
«آگاهی ،حمل ونقل ،آلودگی ،طبیعت ،انرژی اقتصاد، بهره برداری از زمین،مدیریت منابع تولیدات غذایی، جمعیت وهمکاری جهانی» (سازمان ملی جوانان 1379)
در دهه 1990، 80% امریکایی ها وبیش از دو سوم اروپایی ها خود را طرفدار محیط زیست دانسته اند ، که بیداری مردم در اروپای غربی با ظهور جنبش سیاسی سبز تسریع شد. این جنبش در سال های آخر دهه 70 در آلمان غربی و هم اکنون در 16 کشور، حزب سیاسی دارد و در حال حاضر، در خود پارلمان اروپا نیز تعدادی از اعضای حزب سبز عضویت دارند واحزاب و نامزدهایی که برنامه ها وسیاست های خود را «سبزنساخته» باشند به زحمت می توانند در انتخابات پیروز شوند.(کاستلز، 1380 : 147)
در ژوئن 1992، دقیقا 20 سال پس از کنفرانس استکهلم، در شهر ریودوژانیر وبرزیل ،کنفرانس «محیط زیست و توسعه» برگزار شد و باتاکید بر، به رسمیت شناختن ماهیت یکپارچه و مرتبط موطن ما زمین کار خود را آغاز کرد که تا این زمان کشورهای صنعتی، جوامع در حال توسعه را عامل تخریب محیط زیست می دانستند ولی در این کنفرانس متخصصان وسران کشورهای در حال توسعه ثابت کردند که منشا 80% از آلاینده های محیط، کشورهای صنعتی هستند وپس ازمذاکرات پیاپی، قطعنامه ای با عنوان دستورالعمل 21 برای قرن بیست ویکم تنظیم شد که هر یک از موارد می تواند رهنمودی برای مبارزه با آلودگی های زیست محیطی باشد. و دستورالعمل کنفرانس در چهاربخش تنظیم شد:(معلمی ،بیتا، 29-26)
مقاله تاریخچه تحولات زیستی محیطی