روان‌شناسان دوره کودکی را دوره بازی کردن کودک می‌دانند. بازی کودک ابتدا با اشیاء است و سپس شامل انسان‌ها می‌شود. از سنین 3 و 4 سالگی کودک به تدریج به بازیهای گروهی و اجتماعی رو می‌آورد. در این گونه بازی‌ها کودک رفتار با دیگران را تمرین می‌کند و با اصول زندگی جمعی و چگونگی رفتار با دیگران به تدریج آشنا می‌شود و این به رشد اجتماعی و اخلاقی او کمک می‌کند. بازی حس کنجکاوی، ابتکار و خلاقیت کودک را برمی‌انگیزد و به رشد ذهنی او کمک می‌کند. همچنین بازی از لحاظ جسمی موجب هماهنگی عضلات و اعضای بدن می‌شود و در نتیجه حرکات بدنی طفل را به بهترین وجه ممکن شکل می‌دهد. بازی باعث نیرومندی کامل و رشد صحیح جسمانی می‌گردد. از طریق بازی حواس دیگر کودک مثل لامسه، بینایی، توازن و تعادل به کار افتاده و مهارت‌های لازم را برای کودک ایجاد می‌کند. پس به خاطر داشته باشیم که شغل کودک مخصوصاً از 4 تا 7 سالگی بازی است.
مهم‌ترین ویژگی دوران قبل از مکتب:
هفت سال اول زندگی دوره‌ای است که در آن کودک از آموزش جدی و رسمی معاف است. در این دوره کودک از آزادی عمل بیش‌تری برخوردار است و نباید تکلیف شاقی را بر او تحمیل کرد. چنین به نظر می‌رسد که در این دوره کودک از یک طرف موجود بسیار با ارزشی است که باید در خانواده گرامی داشته شود و مورد مهر و محبت و احترام والدین خود باشد؛ از سوی دیگر نباید به او سخت‌گیری صورت گیرد و برنامه‌های جدی و سنگین از لحاظ تعلیم و تربیت بر دوش ناتوان او تحمیل کرد. همچنین در این دوران باید بیشتر از تشویق استفاده نمود و کاربرد تنبیه جزء در موارد استثنایی مجاز نیست. تنبیه بدنی، در این دوره روش تربیتی بسیار نادرستی است. تنبیه‌هایی که در این دوره در نظر گرفته می‌شوند باید با توان محدود جسمی و روانی کودک تناسب داشته باشد و لذا تنبیه شدید به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود. کودکانی که در دوران قبل از مکتب از امنیت و محبت کافی برخوردار نمی‌شوند، آسیب‌هایی بر آنها وارد می‌شود که به سختی در دوره‌های بعد قابل جبران است.
زمینه‌ســـازی والدین بــــرای مکتب:
از مسائل مهم و اساسی در اواخر این دوره، آماده کردن طفل برای ورود به مکتب است. مکتب محیطی جدید است که کودک با ورود به آن به دنیایی تازه دست می‌یابد. حضور در این دوره به رشد اجتماعی کودک نیز کمک می‌کند و او را آماده‌ی روابط اجتماعی با هم‌سالان در محیط مکتب می‌کند. والدین قبل از فرستادن کودکان به مکتب و آغاز تعلیم و تربیت رسمی، حداقل چند نکته را در نظر داشته باشند:
۱- کودک آنان از لحاظ رشد جسمی و روانی به حدی رسیده باشد که بتواند تعلیم و تربیت رسمی را پذیرا باشد.
۲- وابستگی کودک را به والدین و خانه به روش‌های مقتضی کم کنند. (مثل بردن کودک به پارک و بازی با کودکان همسن و سال، گذراندن ساعتی در منزل اقوام بدون حضور پدر و مادر و...)
۳- با تعریف از مکتب و تمجید از محاسن معلمان و امثال آن، کودکان را در زمینه پذیرش ورود به مکتب تشویق کنند. به قسمی که آنان شیفته رفتن به مکتب گردند.
متأسفانه عدم رعایت بعضی از موارد فوق موجبات اضطراب و دلسردی بعضی از کودکان را فراهم می‌کند. حتی در بعضی موارد کودکان پس از رفتن به مکتب در اندک مدتی دچار ترس، بی‌اشتهایی و بهانه‌گیری و بالاخره به بیماری ?فوبیا? یعنی ترس از مکتب دچار می‌شوند. برای رفع این مشکل باید والدین و معلمان به صورت جدی با یکدیگر همکاری و تفاهم داشته باشند. مسئولین مکاتب مخصوصاً معلمان صنف‌های اول باید جلسات متعدد و زیادی با والدین کودکان داشته باشند. محیط مکتب باید برای پذیرفتن بعضی از والدین به خصوص مادران متعلمین صنف اول آماده باشد. این قبیل مادران باید مجاز باشند، ساعت‌ها به همراه کوکان خود در مکتب به سر برند تا تفاهم لازم بین کودک، محیط مکتب و معلمش به وجود آید.
با قدری حوصله و خلاقیت می توان از وقت هایی که به راحتی تلف می شوند، استفاده کرد و به جای خمودگی و خستگی، نشاط و ارتباط مناسب ایجاد کرد.
«کودک» و «بازی» دو واژه ای هستند که تداعی کننده یکدیگرند. گویی کودکان شغلی به جز بازی ندارند و بازی فقط مربوط به عالم کودکان است. بازی از قوی ترین ابزارهای آموزشی والدین است. در حالی که والدین معمولاً نگران تداخل دردسرهای روزمره و مشغله های زندگی با زمان بازی با کودک هستند. آنها اغلب شکایت دارند که " بازی با کدام وقت؟ با کدام حوصله ؟"
البته به طور ایده آل ، بازی با کودک زمانی است که پدر و مادر وقت خود را کاملاً به او اختصاص می دهند. ولی برای آن دسته از والدین که واقعاً گرفتارند نیز راه حل هایی وجود دارد. در زندگی شهری امروز، بسیاری از زمان های مفید ما در ترافیک ، صف ، سالن های انتظار و... به هدر می رود. بسیاری از مردم با افزودن برنامه ای به این زمان هدر رفته ، سعی می کنند به نحوی از وقت خود استفاده مطلوب تری ببرند، مثلاً گوش دادن به موسیقی در اتومبیل، خواندن روزنامه یا انواع کتاب های جیبی در صف و گاهی هم تملشای تلویزیون در بعضی سالن های انتظار. یکی از برنامه های جالب در زمان های کشته شده مثل ترافیک های سنگین یا حتی ترددهای طولانی بدون ترافیک، برای اولیاء می تواند بازی با کودکانشان در اتومبیل باشد. وقتی کودک در اتومبیل نشسته است، به تماشاگری می مانـَد که در سالن سینما به پرده چشم دوخته است، پس او را درتماشای این فیلم روزمره و تکراری ( از نظر خودتان ) تنها نگذارید، چرا که در دنیای او این فیلم تکراری عبور از فضای شهری وقتی می تواند هیجان انگیر باشد که شما بازی با او را به گونه ای که احساس ِبا او بودن را به کودک بدهد، به نحوی دلپذیر اجرا کنید. بازی در اتومبیل به کودک کمک می کند از کلافه شدن و مزاحمت های بی مورد در این زمان به دور بماند و در درجه ی بعد به شما به عنوان "ولی" این امکان را می دهد تا در ضمن درگیری ها و مشغولیت های روزمره ، در ایجاد رابطه ای عاطفی با کودک خود موفق شوید. یک نمونه از این نوع بازی ها را که در داخل اتومبیل و در فضاهای شهری قابل اجراست دنبال می کنیم. به این ترتیب، اتومبیل را به اتاق بازی دلچسبی برای کودک خود تبدیل می کنید. البته خود شما نیز می توانید در طرح بازی های دیگر، خلاقیت داشته باشید.
۱- بازی الفبـــــا: تعداد شــــرکت کننده: دو نفــر یا بیشتر
- موارد لازم: دانستن الفبا
سن: 5 تا 8 سال
مدت بازی: حداقل 20 دقیقه
قوانین بازی: بازیکنان در طول مسیر سعی می کنند که حروف الفبا را به این ترتیب که اول حرف نخستین کلمه ای را که پیدا می کنند از روی پلاک ماشین ها ، تابلوهای تبلیغاتی ، علایم راهنمایی، اسم مغازه ها و … جمع کنند. اولین نفری که یک کلمه معنی دار را تکمیل کند، برنده می شود. یا می شود به کودک گفت به دنبال کلماتی بگردد که با یک حرف بخصوص ( مثل کلماتی که با حروف "ا" شروع می شوند : ایستگاه ، آتش نشانی ، ... ) شروع می شود.
۲- بــــازی بیست سؤالــــــی
تعداد شرکت کننده: دو نفر
موارد لازم : توان کنار هم گذاردن اطلاعات و حدس زدن
سن: 3 تا 8 سال
مدت بازی: 5 تا 30 دقیقه
قوانین بازی : یکی از بازیکنان به چیزی که در خیابان قرار دارد، فکر می کند. دیگری سعی می کند حدس بزند که آن چه چیزی است و با پرسیدن سؤال ، با جواب های بله و خیر راهنمایی می شود. اگر بازیکنی موفق به حدس زدن شد، موضوع بعدی را او در نظر می گیرد.
اولیاء می توانند محدودیتی برای سؤال قائل نشوند و از آن به عنوان یک روش برای آموزش کودک و آشنایی وی با مسائل خیابان استفاده کنند. همچنین سن کودک را در نظر بگیرید، چرا که در سن کمتر، کودک فقط می تواند موضوعات کلی و آسان را حدس بزند.
۳- المپیـــــک خیابان
تعداد: دو کودک و یک بزرگتر
موارد لازم: مداد ، کاغذ و توانایی نوشتن
مدت بازی: از 5 دقیقه تا پایان مسیر
قوانین بازی: قبل از شروع حرکت، یک فهرست از 10 موردی که ممکن است در سر راه ببینید ، درست کنید ؛ مثل دیدن یک تابلوی قرمز تبلیغات ، دیدن یک ماشین پلیس ، دیدن دوچرخه سوار، شنیدن آهنگ بخصوصی از رادیو، دیدن پلاک ماشین مربوط به شهر خاص، دیدن یک پیرمرد با عصا و ... در طول مسیر بچه ها این فهرست را به هنگام پیدا کردن مورد، علامت می زنند ( برای کودکان کوچکتر می شود نقاشی موارد را کشید) و هر کسی که زودتر فهرست را علامت بزند، برنده می شود.
۴- اســـــتان های کشـــــــــــور
تعداد: دو نفر یا بیشتر
موارد لازم: توان خواندن و نوشتن نام استان ها
سن: 6 تا 8 سال
مدت بازی: به طول مسیر بستگی دارد
قوانین بازی: یک فهرست از استان های کشور بنویسید یا نقشه ایران را برای بازیکنان کپی کنید. آنها باید در طول مسیر، پلاک خودروهای مربوط به شهرهای مختلف را پیدا کنند و روی نقشه یا فهرست علامت بزنند. البته بعضی شهرها که کمتر پلاک دارند سخت تر پیدا خواهند شد. در پایان، کسی که بیشترین استان ها را پیدا کرده ، برنده می شود.
این چند مثال می تواند در ذهن شما جرقه ای ایجاد کند تا به عنوان " ولی" بازی های مختلفی را در طول یک مسیر و در اتومبیل خود با کودکتان تجربه کنید. هدف عمده این مقاله، ایجاد این نگرش در شما بوده که علیرغم زندگی پر مشغله امروز می توان از زمان هایی که به هدر می روند، برای رفع احتیاجات عاطفی کودک به نحو مطلوبی استفاده کرد.
درباره فواید بازی کودکان و نقش آن در پرورش جسم و روح آنها ، پژوهش های زیادی انجام شده است . کارشناسان و پژوهشگران به این نتیجه روشن رسیده اند که بازی ، نیاز اولیه و ضروری کودکان است و هر چه امکان بازیهای سالم و سازنده بیشتر باشد ، فکر و ذهن کودک بهتر پرورش یافته و خصوصیتهای اجتماعی او بهبود می یابد.
زمانیکه کودکان قادر به کنترل عضلات خود شدند، مرحله تماس با محیط فرا می رسد. به طوریکه با کنجکاوی می خواهند از مسائل پیرامون خود آگاه شوند و کسب این آگاهی ها مستلزم خروج از دنیای فردی و ورود به اجتماع، ایجاد و برقراری کنش متقابل با محیط است. و در بازی های گروهی که هدف مشترکی دارند و افراد شرکت کننده برای نیل به آن ناگزیرند تلاشها و فعالیتهای خود را با یکدیگر هماهنگ کنند کودک به نوعی تعامل و ارتباط اجتماعی
شامل 18 صفحه فایل word قابل ویرایش
دانلود مقاله بازی کودکان