فرمت فایل : word (لینک دانلود پایین صفحه) تعداد صفحات 155 صفحه
کلیات , تعریف و موضوع روانشناسی
واژه ای که بنام «روانشناسی» رواج یافته ، ترجمه لغت پسیکولوژی[1] که با تلفظ انگلیسی «سایکولوژی» می باشد که در اصل ازدو کلمه یونانی «پسیکه»[2] به معنی روح و «لوگوس»[3] به مفهوم تحقیق و بیان مشتق شده است . پسیکه مفاهیم متعدد دارد ، برخی آنرا به معنی روح و بعضی دیگر روان تفسیر نموده اند . این کلمه نام یکی از خدایان افسانه ای یونان قدیم بوده که در ابتدا زندگی بشر فناپذیری داشته بعداً در زمره خدایان درآمده و جاودان گردید . [4]
تعریف روانشناسی : روانشناسی عبارتست از مطالعه جنبه های مختلف رفتار و ارتباط آنها با یکدیگر . منظور از رفتار و جنبه های آن فعالیت هائی است که از فرد سرمی زند ما با فردی سروکار داریم که احساس و ادراک می کند ، امور را بخاطر می‌سپارد و بیاد میاورد ، پاره ای از امور را یاد می گیرد ، از برخورد بچیزهایی می‌ترسد، در مقابل ناملایمات خشمگین می شود ، در بعضی مواقع شور و هیجان از خود نشان می دهد ، با دیگران بسر می برد ، از کار کردن بادیگران لذت می برد ، برای خود هدفهای اساسی یا غیر اساسی انتخاب می کند ، نقشه می کشد ، درباره اعمال افراد اظهار نظر می نماید ، گاهی خونسرد است زمانی حساسیت نشان می دهد ، در انتخاب هدف ها و وسائل تصمیم می گیرد ، برای جلوگیری از شکست خود به منظور تامین احتیاجات اساسی روانی خویش رفتار خاصی از خود ظاهر می سازد ، اینگونه فعالیت ها که اغلب با کارهای بدنی همراه هستند بعنوان رفتار در روانشناسی مورد بحث واقع می‌شوند .
روی این زمینه می گوئیم ، روانشناسی عبارتست از مطالعه جنبه های مختلف رفتار آدمی از قبیل جنبه های بدنی - عاطفی - اجتماعی - عقلانی ، اخلاقی و هنری و ارتباط این جنبه ها با هم .
موضوع روانشناسی : همانطور که اشاره شد ، موضوع روانشناسی رفتار و جنبه‌های مختلف آن و ارتباط آن جنبه ها با یکدیگر است . در روانشناسی ، رفتار عقلانی کیفیت رشد و بروز آن و ارتباط آن با اشکال دیگر رفتار ، رفتار عاطفی ، کیفیت بروز عواطف و رشد آنها ، رفتار اجتماعی ، اشکال ارتباط فرد با گروه در دوره های مختلف رشد و تاثیر نفوذ گروه روی رفتار افراد و رشد اعمال بدنی و ارتباط آنها با سایر جنبه های شخصیت فرد مورد بحث واقع می شود . علاوه بر این امور ، احتیاجات اساسی افراد و نحوة تاثیر آنها در رفتار فرد، یادگیری بعنوان یکی از اشکال رفتار منشاء و علل رفتار غیرعادی و شخصیت فرد نیز در روانشناسی مورد مطالعه قرار می گیرد .
تعریف روانشناسی تربیتی : روانشناسی تربیتی عبارتست از بررسی اصول و قواعد روانشناسی و اجرای آنها در جریان های تربیتی است . یکی از اموری که در روانشناسی مورد بحث قرار می گیرد ، احتیاجات اساسی بدنی و روانی افراد است ، از جمله احتیاجات اساسی احتیاج به بستگی و تعلق به گروه است . افراد در دوره های مختلف زندگی برای حفظ موقعیت خویش نیاز به گروه دارند . تعلق به گروه چه در خانواده ، چه در میان هم سنها ، چه در میان همکاران و چه در حفظ حیثیت اجتماعی افراد کاملاً موثر است . معلم با توجه به این امر باید مراقبت نماید که وضع اجتماعی هر یک از کودکان در کلاس و مدرسه مشخص باشد به محض اینکه دید کودک تنها به سر می برد یا از گروه طرد شده است باید به بررسی علل آن بپردازد وبرای سازش دادن آن کودک با دیگران اقدام کند .
در مورد یادگیری نیز اصولی از قبیل اصل آمادگی ، اصل فعالیت ، و نظایر آنها مورد توجه روانشناسان است . معلم باید ابتدا این اصول را فرا گیرد و بعد آنها را در موقعیت‌های مختلف یادگیری چه درکلاس و چه در خارج از کلاس به کار گیرد .
بنابرآنچه گفته شد روانشناسی تربیتی بطور خلاصه عبارتست از علمی که اصول و قوانین روانشناسی را در جریان های تربیتی اعم از خانه ، مدرسه و نهادی اجتماعی به کار می گیرد و سعی دارد که با ارائه تکنیک های خاص به اصلاح رفتار افراد بپردازد .
موضوع روانشناسی تربیتی : درکتب مختلف روانشناسی موضوع های بسیاری برای روانشناسی تربیتی مطرح شده است . از آنجائیکه هدف روانشناسی تربیتی فهم صحیح تر تعلیم و تربیت است می توان به موضوع های زیر برای این علم اشاره نمود .
1-یادگیری[5] : ماهیت یادگیری ، عوامل موثر در یادگیری ، چگونگی تحریک یادگیرنده ، یادگیری مهارت های مختلف حل مسئله ، اجرای اصول یادگیری در وارد درسی و انتقال یادگیری ، امور راهنمایی و اداره کلاس ، کنترل و ارزش سنجی یادگیری هسته یا اساس کار روانشناسی تربیتی است .
2-رشد[6] : توجه به ویژگیهای رشد انسان اهم موضوعات روانشناسی تربیتی می‌باشد. در این بخش روانشناسی تربیتی بدنبال موضوعات مختلف از قبیل اصول رشد، تاثیر وراثت ، چگونگی پیدایش تفاوت های فردی در مراحل مختلف رشد که بطور کلی بر تربیت فرد تاثیر دارد می باشد . روانشناسی تربیتی در این راستا تلاش دارد که فرایند رشد را طی زمان دنبال نماید و بر اساس آن روشها و اصول خود را جهت ایجاد تغییرات مطلوب ویژگیهای رشد در ادوار مختلف زندگی به ما نشان می دهد که فرد تا چه حد دارای آثاری طبیعی می باشد .
3-شخصیت و سازگاری : این مفاهیم وسیع مربوط به جنبه های متعدد شخصیت
کودک در سازگاریهای اجتماعی و عقلانی و مربوط به رشد عقلانی وی می باشد .
در این قسمت موضوع هایی از قبیل عواطف ، بهداشت روانی شاگرد و معلم ، سازگاری کودکان استثنایی تربیت و منش و تاثیر متقابل جنبه های اجتماعی یا جنبه های بدنی، عقلانی و عاطفی رشد را در نظر گرفت .
4-اندازه گیری و ارزش سنجی : اصول اندازه گیری و تست و اجرای آنها در اندازه‌گیری و سایر استعدادهای فعالیت های درسی ، سازگاری و اجرای نتایج اینگونه آزمایشها در کار مدرسه .
5-تکنیک ها و روشهای روانشناسی تربیتی : روانشناسی تربیتی بعنوان یک رشته علمی برای مطالعه مسائل تربیتی روش و تکنیک هایی بوجود آورده است . متدهای تحقیق و روش آماری قسمت مهمی از این موضوع است .
روانشناسی تربیتی یک علم کاربردی است
بطور کلی پژوهش های علمی از جهت این که با چه هدفی شروع شده اند به دو دسته تقسیم می شوند :
الف-علوم بنیادی ، ب-علوم کاربردی
علوم بنیادی : پژوهش هایی هستند که در درجه اول تامین کننده نیازها ، کنجکاوی‌های افراد تحقیق کننده می باشند . بدین معنی که انسان ذاتاً جستجوگر و کنجکاو است و مایل است که از من و کیف امور بدور از این که برای او نافع باشد یا نه اطلاع حاصل کند . دانشمند علوم بنیادی سعی در کشف روابط میان پدیده ها می کند و هدف عمده ای که از تلاش علمی خود دارد این است که بتواند از نتایج کار خود به یک تئوری یا نظریه ای از وضع موجود پدیده ها برسد . البته باید توجه داشت که نتایج علم بنیادی یقیناً در خدمت علم کاربردی قرار خواهد گرفت .
علوم کاربردی : در این گونه تحقیق محقق تلاش می کن تا پاسخ های منطقی و اصولی نسبت به مسائل ضروری واساسی برای جامعه بشر پیدا کند . لذا همواره بدنبال نتایج مفید است . پژوهشگر علم کاربردی بدنبال یافتن راه حل برای سوالات است که پاسخ به آنها می توان مشکلی را از بشر حل نماید . بدین ترتیب عمده اختراعات و ابداعات همه ناشی از نتایج علم کاربردی است . همینطور شیوه و روشهای عملی که برای اداره کلاس و تربیت دانش آموزان ارائه می شود و همگی حاصل از علم کاربردی است .
از شاخه های روانشناسی کاربردی به چند نمونه اشاره می شو د :
روانشناسی بالینی یا کلینیکی ، روانشناسی کودکان استثنایی ، روانشناسی صنعتی ، روانشناسی مدیریت ، روانشناسی راهنمایی و مشاوره، روان شناسی آموزشگاهی و روانشناسی تربیتی .
اشاره‌ای مختصر به تاریخچه روانشناسی و روانشناسی تربیتی : از آغاز خلقت
بشر کنجکاوی های او در امور مختلف مشاهده است از آثار بجا مانده انسان چه از طریق خواب و چه از طریق تفکرات او بعد دوم تن و جسم به اشکال مختلف مدنظر قرار گرفته و انسان به این موضوع که موجودی دوبعدی است شناخت داشته ، تا اینکه به تدریج توانسته از طریق پیامبران الهی و علم خود به پدیده روح یا روان آگاهی پیدا نماید و پدیده های روانی و روانشناسی را غیرمستقیم موردنظر قرار دهد اما از آغاز و شروع تمدن انسان در شرق زمین و غرب بخصوص در تمدن های باستانی دنیا ، علم روانشناسی همراه فلسفه و در کنار آن بیش و کم در زندگی انسان تجلی داشته و اگر در نظام آموزش و پرورش های جهان چه در تمدن های مشرق و چه غرب مطالعه ای نمائیم ملاحظه خواهد شد که در مقاطع مختلف تحصیلی این تمدن‌ها کاربرد روانشناسی به وضوح مشاهده می شود و کودکان و نوجوانان و خانواده ها و نهادها و از دست آوردهای روانشناسی زمان خود بهره گرفته اند . و روانشناسی تربیتی پیش از این که بعنوان یک رشته علمی جداگانه مطرح گردد تحت تاثیر افکار فلسفی قرار داشته و فلاسفه ای همچون افلاطون ، ارسطو ، سقراط در این رابطه سهم بسزایی داشته اند . ارسطو معتقد بود که ذهن از توانائیهای مختلف که با هم در ارتباط هستند برخوردار است واین توانائیها را عبارت از استدلال ، تفکر ، تعقل ، عواطف و احساسات و نیروی اراده می دانست . بعد از انقلاب رنسانس در قرن 16 رشد چشمگیری در علومی مثل زیست شناسی ، فیزیک ، شیمی ، ریاضیات در دنیا مشاهده شد و درقرن 17 به بعد مسائل روانشناسی از دیدگاه دانشمندان بنامی چون جان لاک و در قرن 18 توسط ژان ژاک روسو بخصوصی در بعد تربیتی و کودک مطرح گردید و در قرن 19 در آلمان روانشناسی بصورت یک علم تجربی توسط ویلهم ونت مورد نظر قرار گرفت و امروز مکاتب و دیدگاه های بسیاری در روانشناسی تربیتی کودک مطرح شده اند که در صفحات بعد اشاره ای به آنها خواهیم داشت و شایان ذکر است که در آثار و تالیفات و دیدگاه های دانشمندان ایرانی مسائل روانشناسی تربیتی بسیار مفیدی مطرح شده است و دانشمندان از قبیل ابن سینا ، خواجه نصیرطوسی ، امام محمد غزالی ، بحث ها و نظرات موثری در تربیت کودک و روانشناسی تربیتی پرداخته اند و بخشی از آثار شعرایی چون سعدی ، مولانا ، حافظ و ده ها شاعر و نویسنده دیگر می توان نام برد که در روانشناسی تربیتی و مسائل روانی سهم بسزایی دارند .
روشهای تحقیق در روانشناسی : تحقیق تجربی فرایندی است که طی آن محقق مجهولی را هدف خود قرار می دهد و سعی می کند پس از مطالعات و بررسی های لازم به آن مجهول پوشش علم بدهد . هدف هر علمی دست یافتن به شناخت پیرامون موضوع مورد تحقیق خود است و علم روانشناسی نیز در صدد شناخت رفتار و علل به وجود آورنده آن است . شناختی که علوم در صدد دستیابی به آن هستند را می توان به
دو دسته توصیفی و ارتباطی طبقه بندی کرد .
شناخت توصیفی عبارتست از تحقیق و بیان ویژگیهای یک پدیده بدون توجه به ارتباط آن با سایر پدیده ها برای مثال تشریح ساختمان یک سلولی و تحقیق پیرامون اجزاء‌تشکیل دهنده آن . شناخت توصیفی پدیده ای به نام سلول را شکل می دهد به همین ترتیب بیان وتوصیف یک رفتار و تشریح اجزاء تشکیل دهنده آن در مجموعه شناخت توصیفی قرار می گیرد .
شناخت ارتباطی شامل مطالعه رابطه بین پدیده ها و تاثیر و تاثر آنها از یکدیگر است . این مرحله از شناخت علمی در صدد یافتن روابط بین دو پدیده و در نهایت روابط بین پدیده های مختلف در موضوع مورد مطالعه است . برای مثال یافتن ارتباط بین استفاده از وسایل سمعی و بصری و میزان یادگیری یک شناخت ارتباطی می باشد .
روانشناسی در بسیاری از موارد از علوم وابسته مثل زیست شناسی ، فیزیک و شیمی استفاده می کنند و از تحقیقات آنها در حل مسائل و موضوعات روانشناسی کمک می‌گیرد و ضمناً برخی از اطلاعات را به علوم دیگر انتقال می دهد و در بیشتر موارد هم خود بطور مستقل دست به تحقیقات تجربی می زند و با شیوه های تجربی که خاص این علم است به شناخت لازم می رسد .
تحقیق تجربی و مراحل آن : همانطور که در صفحات قبل ذکر شد ، تحقیق تجربی
فرایندی است که طی آن محقق مجهولی را هدف خود قرار می دهد و تلاش می کند پس از بررسی ها و مطالعات لازم به آن مجهول لباس علم بپوشد . مراحل آن عبارتند از :
1-طرح سوال (یا مسئله) : بنظر جان دیویی تحقیق از مرحله ای شروع می شود که محقق به مشکل یا مسئله ای برخورد کند این مرحله را جان دیویی بصورت های مختلف بیان کرده است . مثلاً بوجود آوردن حالت های تردید در مورد امری معین یا روبرو شدن با موقعیت های نامعین و غیرثابت بطور خلاصه آنچه که انسانرا به تلاش برای امری معین تحریک می کند پس از برخورد به مسئله یا مشکل باید آنرا مشخص نمود و ضمن جمله ای بیان کرد روشن نمودن مسئله مورد تحقیق کار ساده ای نیست . باید هر مسئله را از جهات مختلف در نظر گرفت و جهتی را که محقق می خواهد مسئله را از آن جهت مورد بررسی قرار دهد مشخص نمود ، مسئله جهت کار محقق را معین می‌کند بنابراین در بیان مسئله باید دقت کرد .
2-جمع آوری دلایل و اطلاعات : بعد از این که مسئله مشخص شد محقق مدارک و دلایل موجود را مورد توجه قرار می دهد ، در این زمینه کوشش می کند تمام دلایل مربوط به مسئله را جمع آوری کند و آنها را با هم مقایسه نماید . دلایل را در طرح و زمینه ای که ارتباط آنها را روشن تر سازد قرار دهد . در این مورد بررسی تجربیات دیگران و مطالعه نظر آنها و توجه بآنچه دیگران در مورد این مسئله انجام داده اند به منظور دسترسی بیشتر بمدارک و دلایل مربوط به مسئله مورد بحث مفید خواهد بود هر چه محقق در جمع آوری مدارک موجود و پیدا کردن دلایل مربوط به مسئله بیشتر کوشش کند و آنها را با هم مربوط سازد در تفسیر و ترجمه این مدارک توفیق بیشتری نصیب وی خواهد شد .
3-فرضیه ها : در ارائه فرضیه ها محقق به ترجمه و تفسیر مدارک می پردازد و با استفاده از مدارک موجود و راه حل ها با فرضیه هایی برای رفع اشکال یا حل مسئله پیشنهاد می کند . در این مرحله است که محقق قدرت فکری خود را نشان می دهد ، محقق نیز همین مدارک موجود را از جهات مختلف مورد بررسی قرار می‌دهد و نتایج آنها را در می یابد آنگاه یک یا چند راه برای حل مسئله در نظر می‌گیرد .
4- آزمایش فرضیه ها : در این مرحله محقق باید فرضیه های مورد نظر را دقیقا بررسی کند و آنها را در معرض آزمایش قرار دهد مجدداً ارتباط این فرضیه ها را با مدارک موجود مطالعه نماید . اگر لازم باشد برای کسب دلایل تازه اقدام کند تا از طریق مشاهده یا آزمایش ارزش فرضیه ها را بررسی نماید پس از آزمایش فرضیه ها و مقایسه آنها بایکدیگر محقق بهترین فرضیه ها را انتخاب می کند و آن را به عنوان راه حل موقتی مسئله مورد بحث می پذیرد .
5- نتیجه گیری یا استنتاج – وقتی محقق فرضیه ای را با توجه به اشارات و دلالتهای آن و تطبیق آن با دلایل و مدارک موجود نپذیرفت و آنرا برای حل مسئله مناسب دید احترام به نتیجه گیری می کند و یک یا چند نتیجه را بعنوان اصل یا قاعده بیان بنماید این اصل وقاعده نیز آزمایش موقتی است یعنی اعتیاد آن تا زمانی است که مدارک و دلایل تازه ای که پایه این فرضیه را تزلزل کند بدست نیامده است .
روشهای بررسی و تحقیق و جمع آوری اطلاعات در روانشناسی
در روانشناسی برای جمع آوری اطلاعات و بررسی تحقیق فرضیه ها از روشهای مختلفی استفاده می شود روشهایی از قبیل مشاهده آزمایش پرسشنامه مصاحبه مطالعه موردی ودیگر روشها که به توضیح مختصر به هر یک می پردازیم .
روش آزمایش : روشی است که در آن بر آزمودنی شرایط ، حوادث و اقدامات تجربی بوسیله آزمایش کننده تحمیل می شود تا بدینوسیله روابط علت و معلولی بین آن تغییرات تحمیل شده بر رفتار آزمودنی مورد بررسی قرار گیرد مثلا یکی از مربیان در اثر مطالعه روشهای مختلف معلمان در اداره کلاس معتقد می شود که روش دموکرافیک در فهم شاگردان علاقه مندی ایشان به کار و رشد شخصیت آنها موثرتر از روشهای دیکتاتوری است این مربی برای این که فرضیه یا نظر خود را ثابت کند یکی یا چند گروه از شاگردان دبستان یا دبیرستان را انتخاب می کند وشرایط خاصی که با اصول دیکتاتوری و همچنین روش دموکراسی سازگار باشد ایجاد می نماید وکار شاگردان را در شرایط مختلف در نظر می گیرد وبا توجه به اصول وقواعد خاصی نتیجه اجرای هریک از روشها را تضمین می کند وبالاخره می تواند بوسیله آزمایش فرضیه یا نظر خود را تایید یا رد نماید .
در این آزمایش گاهی استفاده از ابزار و وسایل معین ضرروی است ولی آنچه در جریان آزمایش اهمیت دارد قدرت عقلانی محقق در ایجاد شرایط معین طرز استفاده از وسایل انتخاب و سایل یا افراد لازم توجه با آنچه در جریان آزمایش اتفاق می افتد درک دلالتها و اشاره های آنچه در آزمایش می بیند ونحوه کنترل او در مورد عوامل و شرایط خاصی می باشد .
روش مشاهده :
گاهی اجرای آزمایش برای بررسی علل و اسباب رفتار فرد ممکن نیست در این صورت رفتار او را در موقعیت های مختلف مورد مشاهده قرار می دهند معلمان می توانند با آسانی این روش را در موارد مختلف درکلاس به کار برند .
در جریان مشاهد باید جنبه های مهم رفتار را در نظر گرفت آنها را به موقع یاداشت کرد مشاهده کننده باید متوجه باشد که چه چیز رامشاهده می کند وهدف او باید مشخص باشد تمایل و طرز فکر خود را در بیان آنچه مشاهده می کند نفوذ ندهد . وبرای اطمینان از نتیجه مشاهده باید آن را چند بار تکرار کند یعنی مشاهده باید به دفعات انجام شود .
باید توجه داشت که مشاهده علمی با مشاهده اتفاقی تفاوت می کند آنچه که انسان ها به طور روزمره مورد مشاهده قرار می دهند به مشاهده اتفاقی یانامنظم شهرت دارد در حالیکه مشاهده علمی با دانش هدفی خاص با برنامه ای از پیش تعین شده انجام می گیرد واز این رو به این مشاهده اصطلاحاً مشاهده منظم گفته می شود ودر مشاهده منظم محقق می داند دنبال چه چیزی باید باشد وچه رفتارهایی را ثبت کند .
روش پرسشنامه :
از طریق پرسشنامه می توان رفتار افراد را مورد مطالعه قرار داد . بشخص محقق سوالاتی طر ح می کند و آنها را روی کاغذی می نویسد و برای افرادی که مطالعه رفتار آنها مورد نظر است ارسال می دارد برای اینکه فرد مورد مطالعه بهتر از هدف و کار محقق آگاه شود لازم است نامه ای که مشتمل بر توضیح وتشریح موزن ها هدف محقق از طرح آنها و علت انتخاب شخص یا اشخاصی معین از طرف محقق باشد ضمیمه پرسشنامه نماید .
نکات زیر در پرسشنامه است رعایت شود .
- بقدر امکان خلاصه باشد .
- موضوع مورد سوال آنقدر اهمیت داشته باشد که فرد یا افراد قسمتی از وقت خود را برای تهیه جواب آن صرف کند .
- پرسشنامه باید به منظور جمع آوری حقایق تهیه وارسال گردد نه بخاطر کشف عقاید یا نظر و حدس دیگران
- سوالات باید قابل فهم باشد بنابراین جمله ها باید ساده بیان شود تا فرد مورد مطالعه مقصود از سوال را درک کند .
- سوالات باید با رعایت اصول منطقی تنظیم شود .
- سوالات باید طوری طرح شود که تهیه جواب آنها دروقت کم بیشتر باشد .
- پرسشنامه باید تضمین تعلیمات لازم جهت جوابهای مربوط باشد .
در تنظیم و ترتیب ونوع پرسش ها دقت کافی بعمل آید و انتخاب افرادی که برای آنها پرسشنامه ارسال می گردد باید طوری انجام گیرد که واقعا این عده نمایند . گروه مورد نظر باشند در ترجمه و تفسیر جوابهای رسیده باید نهایت دقت و بی طرفی را به کار برد .
روش مصاحبه :
یکی دیگر از روشهای معمول در روانشناسی وتعلیم و ترتیب روش مصاحبه حضوری است از طریق مصاحبه می توان مدارک و دلایل خاصی جمع آوری نمود و صحت و سقیم فرضیه ای را بوسیله آن تعیین کرد .
در مصاحبه باید هدف مصاحبه را برای فرد بیان نمود سوالاتی که محقق می خواهد از فرد مورد نظر بکند باید قبلا آماده کرده باشد پاره ای از خصوصیات پرسشنامه باید در مصاحبه رعایت شود اگر مصاحبه در مورد عده ای صورت می گیرد سوالات باید نسبت بهم یکسان باشد مصاحبه کنند باید اعتماد و اطمینان فرد مورد نظر را جلب کند وبه او بفهماند که منظور از مصاحبه و طرح سوال ها کشف علل و اسباب رفتار خاصی اوست و مطالب مورد بحث به هیچ وجه د راختیار دیگران گذاشته نخواهد شد . سوالات باید بطور واضح بیان شود و جواب های فرد مورد نظر به عبارتی که گفته می شود یاداشت گردد تفاهم مشترک باید بیان مصاحبه کننده وفرد مورد نظر موجود باشد روی این اصل اگر مصاحبه کننده قبلا اطلاعاتی درباره فرد مورد نظر کسب کند مفید خواهد بود شرایط مصاحبه و محل ودقت آن باید طوری تهیه شود که در جریان مصاحبه ونحوه سوال و جواب های موثر باشد .
روش مطالعه موردی 1
روش مطالعه فرد یا موردی به منظور مطالعه دقیق و کامل فرد و سوابق او صورت می گیرد این روش نه تنها در روانشناسی برای مطالعه یک فرد یا یک گروه به کار می رود بلکه در جامعه شناسی نیز برای مطالعه نحوه تشکیل و رشد و ترّقی موسسات ونقش آنها نیز قابل او است فروید موسس مکتب تحلیل روانی نیز این روش را در مطالعه رفتار افراد به کار می برد .
و از این راه بسیاری از فرضیه ها ونظر خود را درباره تشکیل شخصیت انتقال خصوصیات دوره کودکی به دوره بلوغ منشا وعلل رفتار غیر عادی از طریق مطالعه فرد و تاریخچه زندگی او مورد بررسی و آزمایش قرار داد . برای مطالعه فرد و درک زمینه های قبلی رفتار او باید :
شرایط تولد کودک جریان رشد او در دوره کودکی قبل از بلوغ ودوره بلوغ موفقیت کودک در خانواده و شغل والدین بهداشت بدنی و روانی والدین کودک روابط والدین با هم و با کودک نظر کودک نسبت به والدنش خود اندازه کنترل والدین در کارهای کودک موقعیت خانه وضع همسایگی برنامه روزانه کودک و ارتباط با گروه همسن مورد مطالعه قرار گیرد .
مطالعه هوش و استعداد های مختلف کودک رغبت های او پیشرفت او در جریان تحصیلی ونظر معلمان و سایر اعضاء مدرسه نسبت به او نیز برای شناختی فرد و پی بردن به علل رفتار او موثر است .
مطالعه فرد مصاحبه نیز وسیله خوبی است مطالعه کننده باید اطمینان فر د را نسبت بخود جلب کند با او تفاهم مشترک بر قرار سازد و فرد مورد مطالعه را آزاد گذ ارد تا آنچه در ضمیر دارد بیان کند . در روش مطالعه فرد جنبه های ذهنی یا شخصی فرد امتحان کنند زیاد موثر است نحوه برخورد فرد مورد مطالعه یا محقق نیز در ترجمه و تفسیر رفتار او تاثیر دارد معذلک از طریق مطالعه فرد می توان نظر کامل و جامعی درباره او پیدا کرد گذ شته او را مطالعه نمود وارتباط وضع فعلی او را با گذشته درک کرد حتی می توان نسبت به آینده او نیز اظهار نظر نمود .
محقق باید در تفسیر حقایقی که از طریق منابع مختلف درباره کودک به دست می آورد نهایت دقت را به خرج دهد ، اجرای این روش نه تنها در فهم علل رفتار کمک می کند بلکه در درمان رفتار غیر عادی افراد نیز موثر می باشد .
استفاده از روش آمار :
استفاده از آمار در روانشناسی ، جامعه شناسی ، اقتصاد ، علوم زیستی و آزمایش های مربوط به آنها ودر تعلیم و تربیت زیاد صورت می گیرد در اجرای آزمایش های روانی برای انتخاب نمونه یا گروه آزمایشی باید از روشهای آماری استفاده کرد برای این که گروه آزمایشی نماینده جمعیت یا مجموع افراد مورد نظر باشد باید در انتخاب آن از روش اتفاقی یا روش کنترل شده که نحوه انتخاب نمونه را از بیان جمعیت هایی که از دسته های مختلف تشکیل شده است بیان می نماید استفاده کرد تعداد گروه آزمایش باید طبق قوانین آمار باشد اگر مجموع چند صد نفر باشد گروه آزمایش باید 50 درصد مجموع را تشکیل دهد در صورتیکه مجموع افراد چند هزار باشد گروه آزمایش باید 10 درصد مجموع را تشکیل دهد
تحقیق جامع و کامل درباره کلیات , تعریف و موضوع روانشناسی