فرمت فایل : word (قابل ویرایش) تعداد صفحات : 31 صفحه
چکیده
در این مقاله پس از تعریف فلسفة علم اقتصاد اسلامی و بیان مسایل آن، دو روش عقلی برای تبیین چیستی این علم معرفی شده است:
- روش تطبیقی: در این روش، علم اقتصاد اسلامی در مقایسه با علم اقتصاد متعارف مورد مطالعه قرار میگیرد. علم اقتصاد متعارف بهصورت یک موضوع مستحدث ملاحظه میشود که باید موضع اسلام در برابر آن روشن شود؛
- روش استقلالی: در این روش، مطالعه را از نظریههای علمی یا اهداف و وظایف اقتصاد متعارف آغاز نمیکنیم. بلکه از مبانی و اهداف شریعت اسلام برای نظام و جامعة اسلامی در بُعد اقتصادی شروع کرده و براساس آن علم اقتصاد اسلامی را تعریف میکنیم.
برای روش اول، نظریة أنس زرقا و برای روش دوم نظریة چپرا بهصورت نمونه طرح و نقد شدهاست و سپس به روش استقلالی و با شروع از مفهوم سعادت فرد و جامعه از دیدگاه اسلام، و تبیین اهداف اقتصادی جامعة اسلامی که سازگار با این مفهوم از سعادت است، علم اقتصاد اسلامی چنین تعریف شده است:
«اقتصاد اسلامی رشتهای از دانش است که به تحقق عدالت و امنیت اقتصادی و بارور کردن استعدادهای طبیعت از راه تخصیص و توزیع منابع کمیاب در چارچوب شریعت اسلام، کمک میکند»
و نتیجه گرفتیم که وظیفههای این علم عبارتند از:
- شناخت وضع موجود (مطالعة رفتار واقعی افراد، گروهها، بنگاهها، بازارها و دولتها)؛
- شناخت وضع مطلوب (تبیین نوعی از رفتار که به تحقق اهداف میانجامد)؛
- ارائة راهبرد حرکت از وضع موجود به سمت وضع مطلوب.
واژگان کلیدی: اقتصاد اسلامی، روش علم اقتصاد، روش تطبیقی، روش استقلالی، اهداف نظام اقتصادی، سعادت فرد.
مقدمه
فلسفه علم اقتصاد، شاخهای از فلسفة علم است که به بحث درباره چیستی علم اقتصاد میپردازد. بهطور مثال؛ وقتی به علم اقتصاد متعارف در جایگاه ابزاری برای تحلیل پدیدهها و رفتارهای اقتصادی بنگریم و از آن برای چنین مقصودی استفاده کنیم در دایره علم اقتصاد حرکت کردهایم؛ اما وقتی بخواهیم به خود علم اقتصاد بنگریم و در صدد باشیم که آن را بهصورت حقیقی بشناسیم، فلسفه علم اقتصاد متولد میشود. بررسیهای فلسفی برای علم اقتصاد به منزله خودشناسی برای انسان است.*
هوزمن در مقدمة کتاب فلسفة علم اقتصاد، برای فلسفة علم شش موضوع برمیشمارد:
- اهداف علم چیست؟
- توضیح علمی چیست؟
- نظریه علمی و قانون علمی چیست و چگونه نظریهها با قانونها مرتبط میشوند؟
- چگونه فرضیههای نظری با مشاهدهها ارتباط مییابند؟
- چگونه یک آزمون، قانونها و نظریههای علمی را اثبات یا ابطال میکند؟
- آیا جواب پنج پرسش پیشین برای همة علوم در همة زمانها مشابه است؟ (Hauzman: 4-6).
بچتل در توضیح بحثهای فلسفة علم افزون بر بحثهای پیشگفته به ارتباط بین نظریههای علوم گوناگون نیز اشاره کرده، میگوید:
«فلسفة علم عرصهای است که به تجزیه و تحلیل موضوعهای علمی اختصاص دارد و میکوشد به پرسشهایی از این قبیل پاسخ دهد: یک توضیح علمی چیست؟ تا چه حد میتوان بهصورت علمی ادعا کرد که چیزی راست یا دروغ است؟ نظریههای علمی چگونه در طول زمان تغییر میکنند؟ چه ارتباطی بین نظریههای قدیم و جدید وجود دارد؟ چه ارتباطی بین ادعاهای نظری توسعهیافته در زمینههای گوناگون بررسیهای علمی، وجود دارد یا باید داشته باشد
تحقیق درباره بررسی روش فلسفة علم اقتصاد اسلامی