میکروژئودزی را میتوان شاخهای از علم ژئودزی دانست که به بررسی حرکات شبکه های ژئودزی در مقیاسهای مختلف میپردازد
در ادامه یک تعریف کلی از اصطلاح شبکه ژئودزی را مورد بررسی قرار میدهیم
شبکه ژئودزی
شبکه ژئودزی یک شکل هندسی متشکل از حداقل سه نقطه زمینینقاط کنترل زمینیمیباشد که این نقاط از طریق مشاهدات ژئودزی با یکدیگر در ارتباط هستند
شبکه میکروژئودزی
یک شبکه ژئودزی محلی با دقت بالا که با هدف پیاده سازی نقاط یک سازه مهندسی و یا آشکارسازی تغییر شکلطراحی و اجرا می شودعلاوهبر کنترل سازه های عمرانی وحساس ، شبکه های ژئودتیکی در تعیین حرکات پدیدههای طبیعی نیز کاربرد وسیعی دارند که می توان به پدیده هایی نظیر حرکاتصفحات تکتونیکی ، گسلها وآتشفشانها اشاره نمود
ویژگی خاص آن دقت بالای آن در مختصات نقاط است
طراحی ،اجرا ومحاسبات شبکه های میکروژئودزیآشکارسازیاز موضوعات بسیار جذاب وموردعلاقه علوم ژئودزی می باشد
طراحی شبکه های میکروژئودزی
هر شبکه ژئودزی برایدستیابی به هدف یا اهداف خاصی ایجاد می شودکه برای دستیابی به اهداف شبکهقطعا راه های گوناگونی را می توان انتخاب نمودتعیین مناسب ترین راه دستیابی به اهداف شبکه پاسخی است که در طراحی شبکه به دنبال آن هستیم
در مجموع شبکههای کنترلمیکروژئودزیدارای دوپتانسیل زیر میباشد
ایجاد یکزیر بنا و اساس مطمئن ، دقیق و قابل اطمینان برای انجام اندازهگیریهایدقیق نقشه برداری ، مانند تهیه نقشه توپوگرافی دقیق ، پیاده نمودن پروژههای دقیق مانند سد، تونل، پل، اسکله و سازههای که نیاز به دقت بالایهندسی در پیاده شدن اجزای خود دارند
مطالعه و تعیین تغییر شکل و جابجائی سازه های عظیم مانند سدها ویا پوسته زمینحرکات تکتونیکی پلیتهادر اطراف گسل ها ومکان هائی که از نظر زمین شناسی احتمال جابجائی و تغییر شکل برای آنها وجود داردتفاوت اصلی شبکه کنترل با شبکه های معمولی مانند پیمایش های ساده در بحث اهمیت دقت وصحت اندازه گیری های این دوشبکه استبرایشبکه های معمولی هیچگاه تحلیل دقت وطراحی صورت نمیگیرد بلکه برآوردهایتقریبی وگاهاً تجربه در حصول دقت این شبکهها مورد استفاده واقع میگردد وآنالیزهای پیچیده و سنگین بر روی مشاهدات ضرورتی ندارد در حالیکه برای یکشبکه کنترلشبکههای میکروژئودزیانجامتمامی مراحل طراحی الزامیست و بعلاوه اینکه طراح نا گزیر است شبکه را بهصورتی طراحی نماید که لزوماً اهداف از پیش تعیین شده را در یک سطح اطمینانقابل قبول پوشش دهد زیرا که نرسیدن به دقت از پیش تعیین شده ممکن استخسارات وصدمات بسیار جبران ناپذیری چه در بحث هزینهها و چه در مقوله ایمنیدر بر داشته باشد
همانگونهکه در بالا ذکر گردید طراح یک شبکه باید یکسری پارامترها را برای رسیدن بهاهداف از پیش تعیین شده برای یک شبکه کنترل مد نظر داشته باشداین پارامترها را میتوان در چهار جمله کوتاه زیر خلاصه نمود
دقت
اعتماد پذیری
هزینه
حساسیت
به طور کلی هدف نهایی طراحی شبکه به صورت زیر خلاصه می شود
بهینه واقتصادیحساسیتهزینهاعتماد پذیریدقت
تقسیم بندی شبکههای ژئودزی
شبکههای میکروژئودزی را میتوان بر اساس آیتمهای مختلفی دسته بندی نمود
از نظردقت
شبکه درجه یک
شبکه درجه دو
شبکه درجه سه
از نظروسعت مکانی
جهانیمنطقهایمحلی
نوع مشاهدات انجام شده در شبکه
ارتفاعی
مسطحاتی
ارتفاعیمسطحاتی
کاربرد شبکه های ژئودزی
تهیه نقشهمهمترین و اصلیترین کاربرد شبکههای ژئودزی می باشد
تعیین حدود و مرزهای استانیکه مناطق وسیعی را شامل می شود
پروژه تحقیقات فضائی وتاثیرات مختلفمثلا برای نقاط کنترل زمینیبرای مختصات دادن به ماهواره و حذف تا ثیرات مختلفاتمسفر،تشعشعات خورشیدی و
پروژه های مربوط به علوم ژئو فیزیک و زمین شناسیمثلا تشخیص جابجائی نقاط ،که در بدست آوردن اطلاعاتی در مورد زلزله بکار می رود یا تاید گیج که مولفه جذر و مد را تشخیص می دهد
مطالعه تغییر شکل پوسته بیرونی زمین
مطالعه تغییر شکل سازه های مهندسی نظیر سد ها و پل هاو
همانگونه که در بالا توضیح داده شدشبکههای میکروژئودزیحالت خاصی از یک شبکه ژئودزی موضعی یا محلی میباشند که در آن موقعیت نقاط شبکه با دقت بسیار بالایی تعیین می گردد
شبکههای میکروژئودزیدارای کاربردها و اهداف زیر میباشند
آشکارسازیمیزانبردارهای جابجائی نقاط در سازه های مهندسی نظیر سدها ،پل ها ،ساختمان های بلند و تجزیه وتحلیل رفتار سازه در طول دوره های زمانیمتفاوت
پیاده سازی سازه های مهم وحساس در نیروگاه ها و کارخانجات و مراکز حساس
مراحل ایجاد یک شبکه میکروژئودزی
برای ایجاد شبکههای میکروژئودزی نیاز به طی سه مرحله اصلی ذیل میباشد
طراحی
اجرا
محاسبات شبکه
مرحله طراحیشبکه
روش تحلیلی
روش عددی یا آنالیز اولیه
تحلیل اولیه
در اینبخش ابتدابا استفاده از قوانین حاکم و موجود در انتشار خطاها می توانمیزان تا ثیر هر مشاهده و دقت آن را در برآورد مجهول یا مجهولات تعیین نمودبعداز مشخص کردن میزان تاثیر مشاهدات مختلف ، می توان دقت اندازه گیری آنهارا به اندازهای بالا برد که نتایج حاصله برای مجهولات دارای دقت دلخواه ازپیش تعیین شده باشند،این عمل راتحلیل اولیهمی نامند
تحلیل اولیه قبل از اینکه اندازهگیری واقعی شروع شود ،صورت میپذیردبرای تحلیل اولیه مقادیر تقریبی از مشاهدات ومجهولات کافی استعمل تحلیل اولیه منجربه تعیین مشخصات تکنیکهای مختلف اندازه گیری میشود که طی آنها دقتهای دلخواه برای مجهولات حاصل میشود
برا اساس یک تعریف کلی از ژئودزین مشهور آقای گرافارند هرشبک دارای چهار مرحله طراحی است
طراحی مرتبه صفر
این مرحله را با نام مرحله انتخاب سطح مرجع برای مختصات ها نیز میشناسند
شبکه کنترلی متشکل از یکسری نقاط و عناصر مشاهداتی مشخص میگردد که این مشاهدات باید در فضای سه بعدی اندازه گیری شود
پس از طی مرحله فوق برای انجام محاسباتبا توجه به وجود رایانهها جهت سهولتاز معادلات پارامتریک استفاده میگردددر این روش پارامترهای برآورد شده از جنس مختصات هستند و بنابراین بایستی یک سیستم مختصات برای شبکه مورد اندازه گیری مشخص شوداگراز روش معادلات شرط برای سرشکنی کمترین مربعات استفاده کنیم نیازی بهتعریف سیستم مختصات مرجع نداریم زیرا که معادلات شرط روابط هندسی بینمشاهدات را به شکل مستقیم تعریف میکنند و تصحیحات مشاهدات بر این مبنابرآورد میشوند ولی دشواری کاربا روش شرط برای شبکه های بزرگ معمولامهندسین را وادار می کند که روش پارامتریک را ترجیح دهندمعمولاًدر نقشه برداری کنترل مهندسی ، چهارچوب مرجع اندازه گیری یک سیستم متعامدو سه بعدی کارتزین می باشد و به ندرت از سیستم مرجع منحنی خط بیضویاستفاده می گرددهمانطورکه در ابتدا ذکر گردید انتخاب سطح مرجع برای مختصات تنها بخشی از طراحیمرتبه صفر است و لازم است تا به انتخاب سطح مرجعی که قرار است وریانس وکووریانس مختصات نقاط در آن توصیف شود ، توجه گرددبرای روشن شدن مطلب شبکه مسطحاتی را در نظر بگیرید که فقط زوایا در آن اندازه گیری شده باشند و هیچ طولی مشاهده نشده باشدماتریس ضرایب مجهولاتدارای یک کمبود مرتبهستونیاز مرتبه چهار خواهد شد که راه حل برای رفع این کمبود مرتبه ثابت در نظرگرفتن مختصات دو نقطه از شبکه با اضافه نمودن معادلات کنسترینت به معادلاتمشاهدات است این دو نقطه در حقیقتمبنای مرجع را تشکیل می دهندماتریس کووریانس که برای مختصات برآورد شده از سرشکنی کمترین مربعات بدست میآیدمستقیماًتحت تاثیر انتخاب این سطح مبنای مرجع است و این در حالیست که برخی دیگر ازمعیارهای دقت که از روش کمترین مربعات بدست میآیند نظیر بردار باقیماندهمشاهداتو ماتریس کووریانس بردار باقیمانده مشاهداتمستقل از تعریف سطح مبنای مرجع می باشندبه کمیتهایی که مستقل از تعریف سطح مبنای مرجع باشند اصطلاحاً کمیتهای نامتغییرگفته می شود
کمیتهاینامتغییر کمیتهائی هستند که به کمک مشاهدات و بدون نیاز به شروط اضافی میتوان آنها را برآورد نمود اصطلاح دیگری که برای این کمیتها بکار برده میشوداست و بر عکس آنها کمیتهائی مثل مختصات هستند که تعیین آنها الزاماً در نظر گرفتن شروطرا طلب می کند و به کمیتهای غیر قابل برآوردمعروف هستند
طراحی مرتبه یک
طراحیمرتبه یک عبارت است از یافتن شکل هندسی و پیکربندی مناسب برای نقاط وعناصر مشاهداتی در شبکه به گونه ای که حدود تعیین شده برای معیارهای طراحیتامین گرددعموماًدر نقشه برداری کنترل مهندسی، انتخاب موقعیت نقاط توسط عوامل طبیعی وفیزیکی نظیر شکل زمین ، وجود ساختمانها ، درختان و سایر عوامل از این دستمحدود میگردد و فقط یکسری انتخابهای محدود برای طراح باقی می ماندبعددیگر طراحی در این مرحله انتخاب عناصر مشاهداتی است برای نمونه اینکه آیاطول مشاهده شود یا زاویه و یا تلفیقی از این دو و دیگر اینکه چه طولها وزوایایی باید لزوماً مشاهده شوند تا به دقت مورد نظر دست پیدا کنیمطراحی مرتبه یک در حقیقت تعیین کننده ماتریسدرمعادلات مشاهدات است ، به این ماتریس ، ماتریس طرح یا ماتریس ساختار گفتهمی شود و این ماتریس در بر گیرنده اطلاعات هندسی مربوط به شبکه است
طراحی مرتبه دو
اگرشکل هندسی و پیکر بندی شبکه معلوم باشد لازم است تا وزن مشاهدات به گونهایتعیین شود که بتوانیم به دقت مورد نظر برای مجهولات دست پیدا کنیمدرطراحی مرتبه دو نوع دستگاههای مورد استفاده برای اندازه گیریها و کیفیت وتعداد دفعات اندازهگیری مشاهدات برای رسیدن به معیارهای از پیش تعیین شدهطراحی ، معلوم میگردد و برای این منظور لازم است که کلیه مسائل از جملهمسائل اقتصادی و هزینه طرح در نظر گرفته شودآنچهکه معلوم است طراحی مرتبه یک و دو را نمی توان از یکدیگر مجزا در نظر گرفتزیرا که نتایج هر یک از این دو بر دیگری نیز تاثیر گذار خواهد بودبنابراینگاهی از اوقات لازم است تا با در نظر گرفتن چند وضعیت مختلف و مقایسهنتایج طراحی های مرتبه یک و دو از بین چند وضعیت مختلف جامعترین آنها راکه کلیه معیارهای اولیه از نظر فنی و اقتصادی را تامین کند، انتخاب گردد
طراحی مرتبه سه
بهینه سازی و تقویت شبکه های موجود با در نظر گرفتن معیارهای فنی و اقتصادی هدف اصلی از انجام این طراحی می باشد
طراحیمرتبه سه زمانی انجام می شود که یک شبکه کنترل از قبل در اختیار داریم وقصد داریم تا با اضافه نمودن یک سری از نقاط و مشاهدات دیگر استحکام شبکهرا از نظر دقت و سایر معیارهای طراحی افزایش دهیم ، و یا اینکه قصد داشتهباشیم تا شبکه را گسترش دهیم و یا آنرا به شبکه دیگری متصل نمائیمدر این مرحله لازم است تا دقت مختصات شبکه اولیه نیز در سرشکنی دخالت داده شونددر حقیقت این مختصات به عنوان پارامترهای اولیه وزندار در سرشکنی شرکت می کنند
اجراو ایجاد ساختمان نقاط وانجام مشاهدات
در این مرحله تصحیحات لازم به مشاهدات اعمال و پس از آن آزمونهای آماری لازم برای کشف مشاهدات اشتباه انجام می شودبردار مشاهدات تشکیل داده شده و محاسبات سرشکنی انجام می شودپس از انجام محاسبات سرشکنی ،نتایج حاصله مورد ارزیابی آماری از جهت صحت قرار می گیرند
مشاهدات معمول در شبکه های میکروژئودزی
با توجه به ویژگی خاص این شبکه هاکه دقت بالا در مولفه های مختصات می باشدبرای دستیابی به این ویژگی نیازمندمشاهدات بادقت بالا می باشیم
انواع مشاهدات مورد استفاده در شبکه های میکروژئودزی
مشاهدات طول توسط طولیابهای الکترونیکی
مشاهدات امتدادهای افقی
مشاهدات ترازیابی مستقیم
مشاهدات ماهوارهای
سه مشاهده اوّل جز مشاهدات نسبی و مورد چهارم جز مشاهدات مطلق است
از تمامی مشاهدات ذکر شده در بالامشاهده طول بر سایر مشاهدات دارای مزایای زیر است
سهولت در انجام مشاهده طول
آشنایی کامل با منابع خطا در اندازهگیری طول وسهولت حذف خطاهای آن
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 13 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله میکروژئودزی