سید محمود نجاتی حسینی
واقیعیت اجتماعی نماز خوانی در ایران: بازخوانی« مطالعات نماز »و«نماز پژوهش ها»
تاریخ:1390/9/22
چکیده:
هر چند پرستش، به عنوان بخشی اساسی از تدین، در عمل دینی ادیان ابراهیمی، در قالب
عبادت متجلی شده است؛ اما تنها در اسلام است که این عمل عبادی در زندگی روزمره
مسلمین با خواندن نماز عینیت می یابد و گرانیگاه عبادت شناخته می شود. مسأله پژوهش
این است که هر چند در سپهر معارف اسلامی و فقه شیعی، وجوب اقامه نماز، به عنوان
نماد و شاخصی دینی، اسلامیت، ایمان به خداوند و ادای عبودیت را ترویج می کند؛ اما
نحوه توجه به نماز و نیز ماهیت کمی و کیفی ایفای این فریضه واجب و همچنین مراتب
شکلی و محتوایی آن در بین مسلمانان ایرانی با چالش هایی مواجه است. این مسأله
پرسش هایی را در ذهن متبادر می کند که در این مقاله سعی شده به آنها پاسخ درخور داده
شود. مهمترین سؤالات این پژوهش عبارتند از اینکه: خاستگاه چالش های اجتماعی
فرهنگی خواندن نماز چیست؟ مکانیزم ایجاد چالش های اجتماعی فرهنگی نمازخوانی
چیست؟ پیآمدهای ناشی از چالش های اجتماعی فرهنگی نمازخوانی چیست؟ برای
پاسخگویی به پرسش های مطروحه، مقاله به چشم اندازهای جامعه شناسی دینی و به
واقعیت اجتماعی نمازخوانی، با استنباط از مطالعات نظری نماز و نمازپژوهی از جمله
تجربه هایی که طی یک دهه اخیر در ایران انجام شده توجه کرده است. دراین میان بینش
شهودی نگارنده و روش تحلیل ثانویه نیز موجب غنای مقاله شده است. یافته های مقاله
شکاف های « برحسب » چالش اجتماعی وضعیت نمازخوانی « مؤید آن است که: بخشی از
» گروه های اجتماعی « در بین » قطبی شدن های اجتماع دینی « و » اجتماعی باور - رفتار نماز
بر مبنای » وضعیت مواجهه اجتماع دینی با نماز « قابل تحلیل است؛ در حالیکه بخشی از
قابل تبیین است. همچنین بخشی از » فلسفه نماز « های گروه های اجتماعی از » روایت «
متنوع و با » گروه های اجتماعی « در بین » باور و رفتار نمازخوانی « ماهیت متمایز و متفاوت
آنان قابل تحلیل است. و در آخر، » شرایط زندگی و سبک زندگی سنتی/ مدرن « استناد به
گروه های « در بین » باور و رفتار نمازخوانی « بخش دیگری از ماهیت متمایز و متفاوت
سیاست های فرهنگی نمازخوانی به مدد « متنوع نیز با اتکاء به وضعیت کنونی » اجتماعی
قابل تبیین است. » رسانه، مسجد، خانواده و مدرسه
کلمات کلیدی: نمازپژوهی اجتماعی، دین پژوهی اجتماعی، مسأله اجتماعی نمازخوانی،
پایان نامه= واقیعیت اجتماعی نماز خوانی در ایران: بازخوانی« مطالعات نماز »و«نماز پژوهش ها»