1-1 مقدمه
بحث انگیزش در علوم اجتماعی و مدیریت از جایگاه ویژه ای برخوردار است. چون تمام روش های مدیریت و جنبه کاربردی آن برای بالابردن انگیزه های افراد و ترغیب آنان و بهبود عملکرد می باشد. بررسی شیوه های رفتار کارکنان و علل وخواسته های افراد از سازمان و مشاغلشان و چگونگی رضایت آنها و مسائلی از این قبیل اذهان را به طرف مسئله انگیزش جلب می کند. نیروی انسانی کار آمد مانند ماهی لغزنده ای است که اگر نیازهای واقعی او کشف و شناسایی نگردد و به موقع به آن نیازها پاسخ داده نشود احتمال لغزش و کناره گیری او از سازمان وجود دارد. لذا مدیران سازمان ها باید در جستجوی یافتن این عوامل انگیزشی کوشا باشند تا بتوانند با آن رفتار مناسب از خود بروز دهند و در نهایت سازمان را به طرف فعالیت و کارآیی بالاتر سوق دهند (مشبکی 1380 ). در دهه های اخیر کتاب ها و مقالات بسیاری در زمینه انگیزش کارکنان در کشورهای مختلف جهان نوشته شده و سخنرانی‌ها، بحث‌ها و مذاکرات زیادی در این زمینه انجام گرفته است. عده ای از نظریه پردازان عواملی چون افزایش حقوق، تغییر شغل و بهبود شرایط کار را عامل اساسی ایجاد انگیزه می دانند، و تعدادی از دانشمندان عوامل درونی همچون ماهیت کار، نوع مدیریت و توجه به حس احترام و مشورت با کارمندان را پایه و مایه انگیزش به شمار می آورند. اغلب مدیران از خود می پرسند، چگونه می توانیم در کارمندان خود انگیزه ایجاد کنیم؟ با وجودی که این پرسش جنبه عمومی دارد و اهمیت آن آشکار است، ولی پاسخ به آن چندان آسان نیست. بررسی انگیزش به زبان ساده پی بردن به این مطلب است که چرا هر یک از افراد کارها را به گونه ای ویژه انجام می دهند. و اصولا چه چیزی سبب فعالیت آنان می شود ؟ به همین لحاظ پی بردن به انگیزه افراد برای انجام دادن کار از نظر مدیران و سرپرستان قابل توجه و پر اهمیت است. مدیر یا سرپرستی که آگاه باشد کارکنان او کارها را چرا انجام می دهند، می تواند مسائل و مشکلات آنان را بر طرف سازد. به همین ترتیب مدیر خواهد توانست هنگام تصمیم گیری یا تغییرات سازمانی پی آمدهای آن را به خوبی پیش بینی کند ( علوی 1381). امروز نقش مدیریت و تأثیر آن در پیشبرد اهداف و حسن اداره سازمانها بر هیچ کس پوشیده نیست. از آنجایی که نیروی انسانی یکی از ارکان اصلی تشکیل دهنده سازمان هاست و مدیران با انسانهای گوناگون با نیازها و انگیزه های متفاوت در محیط سازمانی در ارتباطند، پس باید پیش از هر چیز به این امر توجه جدی و کافی مبذول داشت و ضمن کسب علم و اطلاع از آخرین یافته های دانش مدیریت در زمینه های مختلف مهارتهای لازم را نیز در زمینه شناخت نیازها علائق و انگیزش کارکنان بدست آورد تا محیطی مطبوع و صمیمی و بدور از هر گونه نا بسامانی و بهم ریختگی برای کارکنان بوجود آید. محیط کار باید محلی باشد که خواسته ها و تمایلات را برانگیزنند و رشد شخصیتی را تقویت نماید. کار باید از جنبه اقتصادی برای کارکنان همراه با پاداش باشد ! چون بدون تردید هر فردی در سازمان بدنبال کسب رضایت از کار خویش بوده و خواهان این است که در پایان کار روزانه احساس کند که به موقعیتی دست یافته است. از طرفی هیچ انسانی دارای یک انگیزه نیست بلکه رفتار او متأثر از انگیزشها و نیازهای گوناگون است که او را در برگرفته است. انگیزه ها و احتیاجات درونی فرد به هدفهایی رو می کند که در محیط خواهان آن هستند. به عنوان یک مدیر باید بتوانیم تا حدودی پیش بینی کنیم که چه نوع انگیزه هایی بیشتر از انگیزه های دیگر در میان کارمندان ما آشکار است. مدیران باید از این حقیقت آگاه شوند و کوشش نمایند سازمان‌هایی بوجود آورند که بتوانند جو مناسب را برای بر انگیختن کارکنان و راضی کردنشان در تمام سطوح نیازها ایجاد نمایند. اعتقاد ما بر این است که قویترین نیاز افراد تعیین کننده نوع رفتار آنها در لحظات خاص می باشد. بنابر این ادراک مدیران از آنچه معمولا مهمترین نیاز افراد بشمار می آید از اهمیت خاصی برخوردار است و به قول «آلفرد چاندلر استاد دانشگاه مدیریت هاروارد سازمانهای امروزی را نمی توان بدست مدیران بی چهره سپرد» (هرسی، 1371 ).
1-2 بیان مسئله
یکی از مهمترین هدفهای مدیران افزایش کارآیی سازمانی است و کارآیی هر سازمان به عوامل غیرانسانی مانند محیط کاری، تجهیزات و نوع تکنولوژی وعوامل انسانی وابسته است با پذیرش این موضوع، که هسته ومحور هر سازمان خصوصا سازمانهای تربیتی وآموزشی انسان است برای یک مدیریت موفق ایجاد وحفظ محیطی مناسب که افراد برای دستیابی به هدفهای مشترک سازمان بتوانند با یکدیگر همکاری کنند، ضروری است یک مدیر زمانی می تواند خوب کار کند که بداند چه چیزهایی در افراد انگیزش ایجاد می کنند.یکی از رسالت های عمده مدیران در واقع تشخیص نیازهای کارکنان وفعال کردن این نیازها در جهت انجام کار است. بنابر این جلب رضایت معلمان تربیت بدنی و ایجاد انگیزش شغلی در آنها از اهمیت ویژه ای بر خوردار است اگر علل رضایت و عدم رضایت معلمان تربیت بدنی نسبت به شغلشان مشخص گردد می توان نسبت به بهبود شرایط کاری اقدامهای لازم بعمل آورد.وقتی معلمان از شغل خود راضی وخشنود باشند مسئولیت خود را بهتر وبا دقت بیشتری انجام می دهند وبا اینکه یافته های علوم رفتاری توجه به نیازهای علوم رفتاری را اساس وزیر بنای نفوذ بر رفتارهای سازمانی می داند. بنابراین هنوز رفتارهای مدیریتی متناسب با مراکز آموزشی وفرهنگی به خوبی روشن نشده است (ناتلی، 1373). نظریه های مختلفی در زمینه انگیزش بیان شده که از جمع آنان تئوری دو عاملی یا انگیزشی- بهداشتی فردریک هرزبرگ است. در این نظریه که یک نظریه انگیزش بیرونی است مدیر به کنترل عواملی که موجب رضایتمندی یا تنفر می شود می پردازد. او بر طبق این نظریه یک سری عوامل از جمله موفقیت کاری وقدرشناسی موجب افزایش انگیزش در افراد شده که از این عوامل به عنوان عوامل انگیزشی یاد می شود که منجر به رضایت شغلی می شود. یک سری از عواملی که از آنها به عنوان عوامل نگهدارنده یا بهداشتی یاد می شود و وجودشان در کار ضروری است واگر نباشند باعث نارضایتی کارکنان می شود (استات، 1384). اگر علل رضایت وعدم رضایت دبیران تربیت بدنی نسبت به شغلشان مشخص گردد می توان به منظور بهبود شرایط کاری اقدامهای لازم را بعمل آورد هرزبرگ نقطه مقابل رضایت را نارضایتی ندانسته ومعتقد بود که با حذف مواردی که باعث نارضایتی می شوند الزاما رضایت شغلی تضمین نخواهد شد( حقیقی، 1382). در خصوص نظریه هرزبرگ نتایج متناقضی از تحقیقات مختلف به دست آمده، به گونه ای که در بعضی کشورها نظرهرزبرگ تأیید شده و در برخی دیگر نتایج مغایر با آن به دست آمده است. همین مسئله یکی از دلایل انجام این تحقیق بوده است. برای مثال اصلانخانی به این نتیجه رسید که بین عوامل انگیزشی مردان و زنان اختلاف معنی داری وجود دارد ولی بین عوامل انگیزشی و سن و همچنین بین عوامل بهداشتی وسن رابطه معنی داری وجود ندارد.از تحقیقات دیگر می توان به تحقیق نوربخش اشاره کرد که در آن علاوه بر عوامل انگیزشی، بین مجموعه عوامل بهداشتی و انگیزش شغلی همبستگی مثبت و معنی داری وجود دارد. نتیجه کلی این تحقیق با نظریه هرزبرگ به طور کامل همخوانی نداشت. همچنان که تحقیقات ذکر شده نشان می دهد نتایج در جوامع مختلف و نمونه های مختلف یکسان نبوده است و اجماع کلی در مورد این نظریه وجود ندارد. با توجه به نقش مهم وحیاتی دبیران ورزش در تحقق بخشیدن به هدفهای تربیت بدنی محقق بر آن است با انجام تحقیق علاوه بر آزمون نظریه هرزبرگ در میان دبیران تربیت بدنی لرستان و شناسایی عوامل انگیزشی و بهداشتی آنان در پی یافتن علت احتمالی اختلاف نتایج تحقیقات پیشین نیز باشد.
تبیین عوامل انگیزش شغلی دبیران تربیت بدنی استان لرستان براساس نظریه دوعاملی هرزبرگ-- دو فصل اول-- 40 ص