تکیه معاون الملک
بخش اول : معرفی عمومی مکان قرارگیری
موقعیت جغرافیایی :
ایران :
ایران ،این مرز پر گهر و مهد تمدن ، نشانی از عشق و هنر و جاودانگی دارد و در این میان کرمانشاه ، سرزمین عشق و دلاوری و صلابت ، سند افتخارماست سند افتخار مردمی که چونان زاگرس استوار و پا بر جا در مقابل پستی ها و بلندی هاایستاده اند و در برابر حوادث تاریخی اصالت و تمدن خود را حفظ کرده اند.کرمانشاه ، با چشم انداز های بدیع ، و کوههای سر به فلک کشیده ، سرابهای پرآب ، رودهای خروشان ، غارهای اعجاب انگیز ، طبیعتی بکر و آثارتاریخی چون طاق بستان ، کتیبة بیستون ، معبد آناهیتا، سراب نیلوفر و ...همچون نگینی
در غرب ایران می درخشد.
استان کرمانشاه :
موقعیت طبیعی :
استان کرمانشاه با وسعتی برابر 25/24434 کیلومتر مربع در غرب ایران قرار دارد . این استان حدود 45/1 درصد از مساحت کل کشور را تشکیل می دهد و به لحاظ وسعت هجدهمین استان کشور است .
استان کرمانشاه بین 33 درجه و42 دقیقه تا 35 درجه و17 دقیقه عرض شمالی و45 درجه و 24 دقیقه تا 48 درجه و 6 دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار دارد . و ارتفاع متوسط آن از سطح دریا 1200 متر است . این استان از شمال با استان کردستان ، از جنوب با استانهای لرستان و ایلام ، از شرق به استان همدان و از غرب به کشور عراق همجوار است و بیش از 330 کیلومتر مرز مشترک با کشور عراق دارد.
تکیه معاون الملک
مرکز استان کرمانشاه شهر کرمانشاه می باشد و از دیگر شهرهای این استان می توان به اسلام آباد غرب ، پاوه ، جوانرود ،سرپل ذهاب ، سنقر ، صحنه،قصرشیرین ، کنگاور ، گیلانغرب، هرسین، کرندغرب (دالاهو)، روانسر و تازه آباد اشاره کرد .
ناهمواریها:
استان کرمانشاه منطقه ای نیمه کوهستانی است و سلسله جبال زاگرس بخش عمده این استان را پوشانده است . تنها بخش هایی از دامنه های کم شیب این منطقه یا دره های عریض آن ، زمینهای کم ارتفاع و جلگه های آبرفتی مشاهده می شود . به طور کلی ناهمواریهای این استان از لحاظ ساختاری و شکل ظاهری زمین به سه گروه کوه ،دشت و تپه ماهور تقسیم می شود .
کوهها :
کوههای استان کرمانشاه موازی یکدیگر و تقریباً در جهت شمال غربی به جنوب شرقی قرار دارد برخی از این کوهها نسبت به خطوط مرزی استان به صورت مایل قرار گرفته اند و در نتیجه ، دره های آن تا خاک عراق امتداد دارند برخی از این کوهها عبارتند از : کوههای دالاهو،کوه پراو ، سفید کوه ، کوه شاهو کوه آتشکده (آتشگاه ) ، کوه نوا، کوههای بمو ، کوههای قلاجه ، و کوه کمر زرد و...
دشتها :
دشتهای اصلی این استان عبارتند از :دشتهای بین ارتفاعات الوند و کوه بید سرخ ،دشت صحنه ،دشت بیلوار ،دشت هرسین ،دشت ماهیدشت، دشت اسلام آباد، دشت کرند(دالاهو) و دشت بین ارتفاعات پاطاق و خسروی.
تکیه معاون الملک
آب و هوا :
استان کرمانشاه دارای آب و هوای معتدل کوهستانی است. این استان از نظر آب و هوا تحت تاثیر عوامل چندی است که اوضاع اقلیمی این استان را به وجود میاورد .این عوامل عبارتند از :1-ورود و عبور جریان هوای مدیترانه ای .2-ارتفاعات این استان .
در مناطق کوهستانی چندین ماه از سال پوشیده از برف است و درجه حرارت تا 15 درجه زیر صفر پایین می آید .فصل زمستان در این مناطق طولانی است و با بهاری کوتاه به تابستان متصل می شود .
منابع آب :
وجود کوههای بلند وزش بادهای مرطوبی که از طرف مدیترانه و اقیانوس اطلس می وزد و نیز بارش برف و باران نسبتاً زیاد ،باعث ذخیره شدن آبهای زیر زمینی و جاری شدن رودها ی متعدد در نواحی مختلف این استان شده است . برخی از این رودها عبارتند از :رود قره سو ، رود گاماسیاب ، رود دینور آب ، رود مرِگ ،رود راز آور ، رود جامیشان، رود سیروان ، رود الوند (به حلوان نیز معروف است).
سراب ها (چشمه ها) :
در استان کرمانشاه حدود 550 سراب و چشمه بزرگ و کوچک وجود دارد که هر ساله به طور متوسط 827 میلیون متر مکعب آبدهی دارد برخی از این سرابها عبارتند از :سراب قنبر و سراب خضر زند در شهر کرمانشاه ،سراب یاوری در نزدیکی روستای قزانچی ،سراب سنقر ، سراب نوژی وران و ...
تکیه معاون الملک
جمعیت :
براساس سرشماری 1375 ه. ش جمعیت استان کرمانشاه بالغ بر 1778596 نفر است و حدود سه در صد از جمعیت کل کشور را تشکیل می دهد . از این تعداد 35/59در صد در مناطق شهری و 30/39 در صد در نقاط روستایی زندگی می کنند و بقیه غیر ساکن هستند . از این جم-عیت ، تعداد 916310نفر مرد و 862286نفر زن هستند .
نژاد :
اگرچه اظهار نظر در مورد نژاد کردها کاری بس دشوار است ، ولی به نظر می رسد کردهای کرمانشاه همچون کردهای کردستان آریایی تبار و از ساکنان قدیمی ایران باشند . در متون سومری و آشوری برخی از ساکنان زاگرس را کرتی ،کارتی و کارد یاد کرده اند و در منابع ارمنی واژه کردوخ بر آنها اطلاق شده است برخی معتقدند کرتی ، ... و کردوخ همان کورد یا کرد است .از دورة هخامنشی به بعد به وضوح از نام کرد ، یاد شده است . برخی نیز معتقدند که این قوم یکی از شعبه های نژاد آریایی است که در هزارة دوم ق.م وارد ایران شدند و در کوههای زاگرس سکنی گزیدند .
تکیه معاون الملک
زبان :
زبان اهالی کرمانشاه کردی است . زبان کردی که شاخه ای از زبان شمال غربی ایران میانه است ، به علت داشتن ادبیات مکتوب اهمیت خاصی دارد . با این حال از زبانهای دیگر از جمله زبانهای عربی ، ارمنی ، ترکی و فارسی لغات بسیار در آن راه یافته است .
سابقة تاریخی کردها و پراکندگی آنان موجب پیدایش گویشهای بی شماری شده است که عبارتند از گویش کردی کلهری ، کویش کردی اورامی ، گویش کردی سورانی ، گویش لکی . علاوه بر اینها مردم کرمانشاه به زبان فارسی کرمانشاهی و مردم سنقر به زبان به زبان ترکی تکلم دارند .
دین :
اکثر قریب به اتفاق جمعیت کرمانشاه را مسلمانان شیعه تشکیل می دهند و درصدی نیز اهل تسنن و گروهی اهل حق هستند. اقلیتهای مذهبی استان هفده درصد از کل جمعیت استان را بدین شرح تشکیل می دهند :زرتشتیان دوازده درصد ، کلیمیان سه درصد و مسیحیان دو درصد .
تکیه معاون الملک
3-جغرافیای سیاسی و مراکز دیدنی شهرها :
بر اساس آخرین وضعیت تقسیمات کشوری ، استان کرمانشاه دارای 12 شهرستان ، 20شهر ، 25بخش و 83دهستان است .
شهرستان کرمانشاه :
بافت قدیمی شهر کرمانشاه ، بازار و سرای متصل به آن ، نقش برجسته های طاق بستان ، شکارگاه خسرو پرویز ، تکیة معاون الملک ، تکیة بیگلری ، مسجد عمادالدوله ، مسجد و حمام حاج شهباز خان ، پل کهنه ، مقبره آل آقا، مسجد جامع ، مسجد فیض آباد خانة رنده کش ، مسجد دولت شاه مسجد شاهزاده (شازده) ،مسجد معتمد ، مقبرة فاضل تونی ، بقیة سیده فاطمه ، خانة خدوی ریا، خانة سیدین ، پارک کوهستان ، سراب قنبر ، موزة مردم شناسی تکیة معاون الملک ، خانقاه اخوت ، خانقاه خاک ، خانقاه گوران ، حسینة معتضد و... .
اسلام آباد غرب :
محوطة تاریخی چغاگاوان ، گمه ملک ، گور شیخ بایزی ، کاروانسرای و پل ماهیدشت .
پاوه :
روستای هجیج ، روستای شمشیر ، روستای هولی ، غار قوری قلعه ، مسجد حضرت عبدالله امام زادة کوسه هجیج ریا، چشمة آب معدنی روستای هجیج ، رود خانه و پل سیروان ، مسجد جامع پاوه و مسجد زمستان و ... .
تکیه معاون الملک
دالاهو ( کرند غرب):
طاق گرا ، بنای فیروز آباد ، مجموعة تاریخی قلعة یزد گرد ، بابا یادگار ، مقبرة داوود نبی ، مقبرة ابو دجانه ، گنبد کلایی ، بان مزاران ، سراب کرند ، قبر سلطان ، مسجد عبدالله بن عمرو (سدر اسلام ).
ثلاث باباجانی (تازه آباد) :
قلعه سنگی میر آباد قلعه سنگی ده شیخ ، قبرستان تاریخی درنه ، باغ سید خان ازگله ، زیارتگاه میر عبدالله و... .
جوانرود :
قلعه جوانرود ، سراب روانسر تپه های سه گانه موسی روانسر ، گور دخمه روانسر و ... .
سرپل ذهاب :
نقش برجسته های لولوبی در کوه میان کل کور دخمه دکان داوود ، زیج منیژه پاطاق زیج منیژه قلعه شاهین ، برد عاشقان نقش برجسته اشکانی میان کل ،قلعه شاهین زیجگه سراب، برج هزار گریه ، قلعه مریم ، مقبره احمد بن اسحاق ،مقبره حمزه قاری ، قلعه منیژه ، آتشکده کویک ، برج کل گارا ، قلعه گبری کاروانسرای پاطاق (دوره ساسانی ) و...
سنقر و کلیایی:
بقعه ملک ، امام زاده احمد ، سراب گزنهله و ... .
صحنه :
گور دخمه کوچک و بزرگ دربند، صفحه تراشیده دربند تخت تیمور ، زیارتگاه شوق علی ، سراب و آبشار صحنه ، شهر تاریخی دینور ، گورستان شیر خان دینور ، پل دینور.
قصر شیرین :چهار قاپو ،کاخ ساسانی خسرو پرویز ، حوش کری ، کاروانسرای قصر شیرین ، نهر شاه گدار و ...
تکیه معاون الملک
کنگاور :
معبد آناهیتا ، امام زاده ابراهیم ، امام زاده باقر گودین ، تپه گودین ، پل کوچه ، بازار کنگاور ، مسجد امام زاده ، امام زاده سید جمال الدین حمام حاج اصغر خان ، حمام سر جوب و ... .
گیلانغرب :
تپه تاریخی گیلانغرب ، گور دخمه دیره، بنای ساسانی سراب گیلانغرب و ... .
هرسین :
سراب هرسین ، قلعه هرسین ، صفحه تراشیده ، حوض سنگی ، طاق سنگی ، پلکان سنگی ، قلعه سرماج ، تخت شیرین ، گور دخمه های اسحاق وند ، گور دخمه شمس آباد تپه گنج دره ، محوطه تاریخی بیستون ، مجموعه مذهبی گره بان و ... .
تکیه معاون الملک
4-پیشینه تاریخی :
کرمانشاه در گذر زمان :
شواهد مدارک باستان شناختی نشان میدهد این منطقه از اولین زیستگاههای انسان به شمار میرفته و یکی از مراکز مهم جمعیتی در زاگرس میانی محسوب می شده است . تمامی مراحل و ادوار زندگی انسان از عهد حجر تا دوره های تمدنی پیش از تاریخ و سپس تا تشکیل حکو-تهای بزرگ ،سیر تحول خود را در این محدوده طی کرده است .غار ((شکارچیان ))بیستون نکات جالبی را در باره سابقه زندگی بشری در دوران پارینه سنگی در ایران روشن میسازد . پس از این دوره ،در حدود 9000 سال پیش به علت گرم شدن هوا انسان غار را ترک کرد و رو به یکجانشینی آورد .این حرکت موجب پیدایش روستاها، زراعت و دام پروری شد احتمالا ً نخستین روستاها در این استان شکل گرفته است . از جمله آنها میتوان ((گنج دره ))،(( گاکیه))و ((تپه سرا ب)) اشاره کرد . انسانها پیش از تاریخ گنج دره جز نخستین انسانهای ایران هستند که سفالگری کرده و فعالیتهای صنعتی داشته اند.
در هزاره چهارم قبل از میلاد استان کرمانشاه یکی از مراکز مهم تجاری و بازرگانی بود .بازرگانان این منطقه وبازرگانان شوشی و بین النهرین داد و ستد تبادل کالا داشتند بازهای از آن دوره در ((گودین))کنگاور ((چغاگاوانه)) اسلام آباد شاهدی بر این مدعا است .
به استناد کتیبه های بابلی و آشوری ،ساکنان زاگرس را اقوام لولوبی و گوتی تشکیل می دادند . این مردمان سخت کوش و شجاع به منظور حفاظت از این خطه مرتب با بین النهرینی ها در جنگ و ستیز بودند و گاهی به پیروزی های چشمگیری نیز نایل شدند. از آن پس دره های زاگرس قرن ها تمدن و حکومت های ایرانی و بین النهرینی بود .
تکیه معاون الملک
سرانجام ایرانیان تمدن خود را بر این سامان غالب ساختند . حضور نقش برجسته های این قوم در سرپل ذهاب که یکی از قدیمی ترین نقش برجسته های خاورمیانه محسوب می شود ، بیانگر این موضوع است .
منطقه کرمانشاه به واسطه هم جواری با دولت آشور ، پیوسته در معرض تهاجم دولت قدرتمند آشور بود و شاهانی چون (( تیکلات پلیسر )) و (( شلمانصر سوم)) بارها به محدوده کرمانشاه لشکر کشی کردند . در کتیبه های به جای مانده از آشوریان ، از سرزمینهای پارسوا ، کروتی ، مادی ها و سرزمین نیشایی نام برده است . نیشایی به اطراف کرمانشاه و ماهیدشت کنونی اطلاق می شود و به دلیل داشتن مراتع فراوان برای پرورش اسب ، مشهور بود . در سالنامه های آشوری از شهری به نام (( الی پی )) نام برده شده است که مورخان آن را بین کرمانشاه و همدان تشخیص داده اند و برخی دیگر نیز آن را محل کنونی کرمانشاه ذکر کرده اند .
با شکل گیری حکومت ها ، این خطه یکی از مراکز مادی محسوب می شد . از این دوره یادمان های با ارزشی چون دژ گودین در کنگاور بر جای مانده است . در این دوره کرمانشاه یکی از شاهراه های حیاتی ایران بود و در جاده اکباتان به بابل از این استان عبور می کرد .
در دوره هخامنشی با عبور جاده شاهی – که یک رشته آن اکباتان را به بابل وصل می کرد – بر رونق و آبادانی این منطقه افزوده شد . پس از انقراض هخامنشیان ، در دوره سلوکی مناطقی از کرمانشاه چون بیستون و دینور محل حضور کلنی های یونانی بود ؛ ولی دیری نپایید که اشکانیان آنان را شکست داده و در این منطقه حضور پیدا کردند . نقش برجسته های اشکانی در بیستون بیانگر این موضوع است . در این دوره ، بیستون یکی از مراکز مهم اشکانی محسوب می شد.
در دوره ساسانی ، استان کرمانشاه بیش از هر دوره دیگری از اعتبار و رونق خاصی برخوردار بود .
