تمام افعال خداوند , حکیمانه و داراى غایاتى معقول است که البته , این غایات به مخلوقات او باز مى گردند . از سوى دیگر, این یک واقعیت انکار ناپذیر است که در جهان پیرامون ما امورى هستند که آنها را (( شر)) مى دانیم ; بلایا و مصیبتهاى ناشى از پدیده هاى طبیعى همچون سیل و طوفان , و زلزله , بیماریها, درد , رنج, مرگ, سختیهاى گوناگون و ... مجموعه بزرگى از شرور را پدید مى آورند که هر انسانى , کم و بیش , با آن دست به گریبان است .
حال ممکن است در نگاه نخست به نظر آید که وجود این امور با حکمت الهى و غایتمندى آفرینش انسان سازگارى ندارد, زیرا غرض خداوند از خلقت آدمیان تامین مصالح و منافع آنهاست; حال آنکه , امور یاد شده همگى بر خلاف مصالح انسانى اند و از این رو, با غایت خلقت بشر تعارض دارند . به دیگر سخن, چه بسا گمان شود که خداوند با تجویز شور و جلوگیرى نکردن از آنها,((نقض غرض)) کرده است و نقض غرض (یعنى آنکه فاعل کارى انجام دهد که با اغراض و مقاصدش منافات داشته باشد) با حکیم بودن فاعل سازگار نیست.1
بدیهى است که در پاسخ به ادعاى بالا, مى باید نشان دهیم که وجود بلایا و مصیبتها و درد و رنج و سختى و ... در دنیا خالى از غایات معقول نیست , بلکه این امور درجهت مصالح حقیقى فردى یا نوعى انسانها قرار دارند, از این رو نباید وجود آنها را لغو و بیهوده با مخالف با اغراض عمومى آفرینش دانست. پیش از آنکه بخشى از مهمترین فواید و منافع شرور را یادآور شویم , لازم است به چند اصل کلى , که توجه به آنها در نتیجه گیرى مطلوب از این بحث سودمند است , اشاره کنیم .
1ـ محدودیت علم انسان
بى تردید, معلومات آدمى در مقایسه با مجهولات او, چون قطره اى در کنار اقیانوس بیکران است . نه تنها در قلمرو جهان بیرون , که حتى در وجود خود انسان اسرار ناشناخته فراوانى وجود دارد که هنوز فهم بشر به آن راه نیافته است . از این روست که بزرگان دانش و اندیشه , پس از سالها تحقیق و مطالعه, متواضعانه اعتراف مى کنند که ((هیچ نمى دانند)) ! قرآن نیز بر این واقعیت مهر تایید زده است :
و ما اوتیتم من العلم الا قلیلاً (اسرا: 85)
واز دانش به شما, جز اندکى داده نشده است . 2
با توجه به محدودیت دانش بشرى, نمى توان ادعا داشت که ما به همه اسرار و رموز پدیده هایى که آن را ((شر)) مى دانیم , آگاهى داریم, بلکه چه بسا در این امور مصالح و منافع فاروانى نهفته باشد که ما از آن بیخبریم و بدیهى است که نیافتن چیزى دال بر نبودن آن نیست . بدین ترتیب, خردمندى اقتضا مى کند که در داوریهاى خود درباره حکیمانه نبودن وجود شرور با احتیاط بیشترى گام برداریم, زیرا بسیار محتمل است که آنچه را که در واقع خیر است, شر بپنداریم ; همان گونه که قرآن مى فرماید:
و عسى ان تکرهوا شیئاً و هو خیرلکم (بقره: 216)
و بسا چیزى را که خوش نمى دارید و آن براى شما خوب است . 3
2ـ غایت نهایى خلقت انسان
اصل دیگر, این است که هدف نهایى از آفرینش انسان آن نیست که در دنیا به تن آسایى و بهره مندى هر چه بیشتر از نعمتهاى مادى مشغول باشد, بلکه غایت اصلى و نهایى او رسیدن به سعادت و رستگارى حقیقى است که جز در سایه عبادت خداوند و قرب او فراهم نمى گردد . بر این اساس, به صرف آنکه امرى با آسایش و رفاه مادى شخصى معارض بود, نباید آن را با غایت آفرینش انسان ناسازگار دانست , زیرا چه بسا سعادت و رستگارى آن شخص در گرو تحمل سختیها و ناهمواریها باشد.
به هر تقدیر , توجه به غایت حقیقى خلقت آدمى, در ارزیابى ما از رابطه شرور با حکمت الهى نقش اساسى دارد.
شامل 23 صفحه word
دانلود تحقیق فلسفه شرور
