پیشگفتار
کارآموزی در بخش کنترل کیفیت در پگاه شهد قزوین که تولید کننده یک نوشابه گاردار به نام گلاویژ میباشد فرصت مناسبی را برای کسب تجربه و مهارت لازم برای ورود به بازار کار برای اینجانب فراهم نمود ، فعالیت در یک محیط کاری با فعالیت های کنترل کیفیت بسیار پر اهمیت ، آشنایی با محیط کاری کارخانه و همچنین خط تولید و اهمیت بخش کنترل کیفیت در کارخانه های تولید کننده مواد غذایی از جمله اهم مواردی بود که در این دوره با آن آشنا شدیم که در زیر به اختصار به توضیح و تشریح آنها خواهیم پرداخت .
تاریخچه نوشابه سازی :
تاریخچه نوشابه سازی اساساً به زمانی بر می گردد که بشر علاوه بر مصرف آب آشامیدنی می توانست از افزودن موادی چون طعم دهنده ها و شیرین کننده ها به آب ، شربت های متعددی را تهیه کند. بعدها که مصرف شیرین کننده ها متداول گشت ایرانیها طعم دهنده هایی نظیر به لیمو ، آلبالو ، زرشک ،آلو ، انجیر و بسیاری از عرقیات نظیر نعناع ، آویشن ، بهار نارنج و غیره را بطور طبیعی در نوشیدنی ها مصرف می نمودند . او متاسفانه تکنیک استفاده از عرقیات و استخراج اسانس از آن که در حقیقت امولسیون طعم دهنده در آب است تا امروز در ایران پیشرفتی نکرده است .
سابقه نوشابه سازی در ایران به معنای جدید آن به سال 1331 بر می گردد . در این سال شرکت زمزم محصول تولیدی خود را با نام پپسی کولا به بازار عرضه کرد . قبل از این تاریخ نوشابه های گازدار سنتی نظیر لیمونادر اغلب بصورت غیر بهداشتی تهیه و به بازار عرضه می شد . و در سال 1333 کارخانه کوکا کولا ، در سال 1334 شرکت ساسان تاسیس شد که محصولات تولیدی را به نام کانا درای و سوپر کولا به بازار عرضه کردند . نوشابه های دیگر مانند اسو ، شوئپس ، آلپاین و فانتا نیز به بازار عرضه شدند که بعد از مدتی یا تعطیل شدند یا در کارخانه زمزم و ساسان ادغام گردیدند .
حدود 50 سال پیش اولین کارخانه نوشابه سازی در ایران آغاز به کار کرد در ابتدا عدم تطبیق نوشابه با ذائقه مردم و ماهیت و وابستگی تولید کنندگان و حکم تحریف مصرف نوشابه از گسترش بازار مصرف این کالا جلوگیری کرد . جا افتادن نوشابه به عنوان الگوی مصرف سالها طول کشید اما امروزه نوشابه یک کالای پر مصرف می باشد . در سال 1356 تولید نوشابه در سطح کشور حدود 7/1 میلیارد بود این رقم در سال 1362 به 6/2 میلیارد بطری رسید . و این روند تا به امروز ادامه داشته است .
فصل اول
معرفی پگاه شهد قزوین ( گلاویژ )
تاریخچه :
کارخانه پگاه شهد قزوین در سال 1379 تاسیس و راه اندازی شد ، این کارخانه در فضایی به مساحت 2500 متر مربع در منطقه صنعتی روستای کورانه قزوین شروع به فعالیت نمود و عمده فعالیت این کارخانه تولید نوشابه های گازدار با عنوان تجاری گلاویژ میباشد .
کارخانه گلاویژ با هدف تولید وسیع در سطح کشوری و گسترش فعالیت های خود در سطح بین المللی شروع به فعالیت نموده است و تا به حال که چیزی حدود 6 سال از شروع به فعالیت صنعتی و جدی این کارخانه می گذرد توانسته است قسمتی از بازار داخلی را دردست بگیرد و با برنامه ریزی بلند مدت و توسعه فعالیت های خود و بهره گیری از نیروهای متخصص و تجهیز خود به دستگاهها و ماشین آلات مدرن و پیشرفته چشم به بازار های جهانی دوخته است .
اهداف :
این کارخانه با بهره گیری از نیروهای متخصص و مجرب و بهره جویی از ماشین آلات روز صنعت نوشابه سازی جهانی چشم به توسعه وسعت بازار داخلی خود و در پی آن گسترش محصول در بازار های کشورهای همسایه و سپس در بازار های سایر کشور های جهان دوخته است .
نام تجاری گلاویژ :
نام گلاویژ ، واژه ای ترکی است و به معنای ستاره صبح گاهی میباشد .
آدرس کارخانه :
قزوین – جاده الموت – 5 کیلومتری روستای کورانه – شهرک صنعتی کورانه
ویژگیهای منحصر به فرد گلاویژ :
• بهره گیری از دستگاه های نوشابه ساز INTER MIX ساخت شرکت SIDEL ایتالیا که امکان تولید همزمان سه گونه محصول را فراهم ساخته است.
• بهره گیری از سه دستگاه بطری ساز BLOW MOULDING ساخت شرکت SIG CORPOPLAST آلمان با قابلیت تولید 000/70 بطری در ساعت.
• بهره برداری از خط تولید پیوسته (CONTINUOUS) کاملاً خودکار شربت سازی ساخت شرکت VAN DER MOLEN آلمان مجهز به دستگاه های کانتی مول و پاستوریزاتور با ظرفیت ساخت 20 هزار لیتر شربت در ساعت.
• بهره برداری از واحد عصاره سازی با ظرفیت ذخیره سازی 000/160 لیتر عصاره در تانک های تماماً ضد زنگ (STAINLESS STEEL) پنج و ده واحدی، جهت تولید 800 هزار لیتر نوشابه.
برتری های فنی شرکت گلاویژ، فراهم آورنده اعتماد و اطمینان بالای مصرف کنندگان محصولات گلاویژ و تضمین کننده سلامت و کیفیت نوشابه های تولیدی است .برخی دیگر از سرآمدی های تجهیزاتی و تکنولوژیک گلاویژ را میتوان چنین عنوان نمود :
• نصب و راه اندازی دو خط تولید دربهای پلاستیکی DOUBLE SEAL ساخت شرکت HUSKY کانادا مجهز به دستگاه چاپ TAMPO PRINT آلمان با قابلیت تولید 500 میلیون درب در سال با قالب های ساخت شرکت CORVAGLIA سوئیس.
• نصب و راه اندازی تصفیه خانه مدرن و تماماً ضد زنگ ساخت شرکت ICE فرانسه با ظرفیت پالایش یکصد مترمکعب آب در ساعت، این تصفیه خانه به دستگاه های پالایشگر و کنترل کننده RO ،ازنایزر، UV و نیز واحد غنی سازی آب مجهز است.
• به کارگیری تجهیزات گرمایش، سرمایش، هوای فشرده و برق مصرفی پیشرفته و مدرن، با قابلیت اعتماد و اطمینان (RELIABILITY) بالا و تضمین کننده ایمنی و مطلوبیت شرایط کار.
فناوری های نوین، جایگاهی برجسته و تعیین کننده در فعالیت های شرکت گلاویژ دارند و بی گمان بهره گیری از تکنولوژی های پیشرفته را می توان یکی از وجوه بارز معرفی و شناسایی این بنگاه بزرگ تولیدی محسوب نمود.
• استفاده از سامانه های خودکار گوناگون در تولید نوشابه و کاهش موثر دخالت عامل انسانی.
• امکان تولید سه گونه محصول هر یک در سه اندازه متفاوت با سه نوع بسته بندی مجزا.
• استفاده از برچسب های BOPP لامینه شده.
• استفاده از دستگاه های بالابر درب بطری برای حمل مکانیزه درب بطری.
• بهره گیری از دستگاه های پالت تایزر و استرچ پالت در پایان خط تولید.
• بهره گیری از دستگاه های کنترل اتوماتیک سطح برای یکسان سازی حجم نوشابه های تولیدی.
• بهره برداری از دستگاه های تست سریع میکربی برای تسریع در کنترل کیفیت محصولات.
• اجرای واحد تصفیه فاضلاب به منظور کاهش مخاطرات زیست محیطی.
تولید سبز (GREEN) و غیر آسیب زا را می توان از مهمترین برجستگی ها و امتیازات تکنولوژیک شرکت گلاویژ محسوب کرد.این همه سرآمدی، دستاورد اعتماد ملی به نوشابه های ارم را فراهم آورده است و این محصولات را به همراهی آشنادر سفره ایرانیان تبدیل نموده است.
شرکت گلاویژ مسرور است که موفق گردیده حمایت نهادهای قانونی و ناظر ملی و بین المللی را در بیشترین حد فراهم آورد.
دریافت پروانه های مورد نیاز از :
• اداره کل صنایع استان قزوین
• اداره کل نظارت بر مواد غذایی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی
• اداره کل استاندارد و تحقیقات صنعتی استان قزوین
تضمین گر سلامت کیفی محصولات گلاویژ است.
سال 1382 را باید سرآغاز دگرگونی های عمیق در فعالیت شرکت گلاویژ تلقی کرد.در این سال در پی استقرار تیم مدیریتی خلاق، کارآفرین و نوآور به راهبری جناب آقای دکتر ابرقویی، تولید شرکت به میزان پنج برابر سال قبل افزایش یافته و طی سال های 1383 و بعد از آن به رشد بی سابقه 60 درصدی دست یافت. سال 1385 به عنوان نقطه عطف و سال تحول گلاویژ قدیم به گلاویژ جدید یا شاخصه هایی بدین شرح محسوب می گردد:
1. عقد قرارداد تاریخی جهت تولید نوشابه گلاویژ تحت لیسانس شرکت سون آپ بین المللی به منظور قرار گرفتن نوشابه گلاویژ در سطح نوشابه های مطرح بین المللی دنیا.
2. بالابردن سطح کیفی محصولات تولیدی.
3. استفاده از بطری ها و برچسب های جدید و شکیل به همراه انجام تغییرات لازم در شکل و ابعاد آنها.
4. استفاده از شیوه های نوین علمی فروش و بازاریابی برای تخصیص بیشتر سهم بازار فروش.
5. افزایش صد درصدی در توزیع و فروش خرده فروشی توسط شرکت.
6. گسترش محسوس واحد فروش شرکت.
7. بکارگیری روش های مختلف تبلیغاتی برای حمایت از محصولات جدید همانند استندها و یخچال های تبلیغاتی و تهیه و توزیع پوستر و ساعت در همین راستا.
مختصری از نحوه کار شرکت :
عصاره ها :
عصارههای شرکت گلاویژ ( پگاه شهد قزوین ) عبارتند از: کولا، پرتقالی، لمون لایم، ورزشی، انبه و انواع دایوتهای بدون قند است که البته تمام شرکتها ایران همین انواع را میزنند.
نوشابه از چه چیزهایی درست شده است؟
آب، شکر، مواد نگهدارنده، گاز کربنیک، عصاره
آب مصرفی این شرکت آب چاه است که عمق این چاه حدود 140 متر است که از 45 سال پیش که این کارخانه تاسیس گردیده است آب کارخانه را تامین میکند. آب از چاه وارد آب انبار میشود و از آنجا وارد تصفیه خانه میشود و به روش لایم سودا تصفیه میشود.
شکر مصرفی این شرکت داخلی است وهمان شکر معمولی است که از داخل کشور تامین میشود. نوشابههای رژیمی به جای شکر از شیرین کننده های مصنوعی به نام آسپارتان استفاده میشود که شیرین کنندگی این ماده مصنوعی حدود 200 برابر شکر است.عصاره: پرتقالی الف- که از رنگهای مجاز خوراکی استفاده میشود مانند سانسویل نو- کالمهگزین
پرتقالی ب: صمغ عربی
کولا الف: شامل آنتی فوم (ضر کف)- کارامل (قند سوخته) کافئین
کولا ب: اسید فسفریک خوراکی
ورزشی، لمون لایم، انبه، عصاره آنها از آلمان خریداری شده و دیگر فرمولاسیون روی آنها انجام نمیدهیم.
نوشابههای کولا و پرتقال فرمولاسیون روی آنها انجام میگیرد کارخانه آن دریافت آباد است ولی نوشابههای ورزشی، لمون لایم، انبه عصاره آنها مستقیماً از آلمان وارد شده و با شربت و آب گازدار مخلوط میکنیم.
با دو شرکت آلمانی هم قرارداد داریم به نامهای H & R و DOHLER که کارهای خود را از آنجا خریداری میکنیم.
افرادی که مرض قند دارند داخل بدنشان انسولین به مقدار نیاز تولید نمیشود که بتوانند شکر را سوخت و ساز کنند برای همین از آسیارتام تهیه اسید آمینه است که به اصطلاح منشا فنیل آلانین دارد.
مواد نگهدارنده از رشد کپکپها و مخمرها جلوگیری میکند. بنزوات سدیم برای نگهداری در در نوشابه استفاده میشود که مقدار خیلی جزئی آن که اداره استاندارد به ما اجازه داده است استفاده میکنیم.
گاز کربنیک ماده ای است که در ترکیب نوشابه استفاده میشود. گازوئیل را میسوزاند از گرمای آن برای گرم کردن آب و از دود آن که حاوی گاز CO2 و مونواکسیدکربن است استفاده میکنیم. طی یکسری فرایندها آنرا به تبدیل به%9/99 Co2 تبدیل میکنند و در صنعت نوشابه سازی مصرف میشود. روی نوشابه ها آزمایشاتی انجام میگیرد. عصارهای که آنها میسازند عصاره اولیه را با شربت مخلوط میکنند که میشود عصاره نهائین و یکسری آزمایشاتی را روی آن انجام میدهیم از قبیل: اندازه گیری pH ، اندازه گیری غلظت و در آزمایشگاه، آزمایشات دیگری روی محصول انجام میدهیم از قبیل: اندازه گیری فشار یا مقدار گاز کربنیک، اندازه گیری بریکس یا غلظت یا مواد جامد حل شود درآب، اندازه گیری چگالی نوشابه، اندازه گیری اسیدیته نوشابه، این آزمایشات را روی نوشابه انجام میدهند. هر نیم ساعت یکبار یک نمونه برداشته و این آزمایشات را روی آن انجام میدهیم. تا پی ببریم که آیا این موادی که به آن افزوده کردهاند خوب و موثر بوده یا غیر و یا محصول آیا استاندارد است یا نه؟
تاریخ انقضا: آنها با استانداردهای بین المللی پیش میروند. آنها میبینند که نوشابهای که دارای چه موادی است به چه مقدار وقت برای استفاده نیازمند است. البته باز هم ممکن است نوشابهای بعد از یک ماه خراب شود و تخمیر شود ولی نوشابهای دیگر در شرایطی دیگر چندین سال باقی بماند.
بنزوات سدیم باعث میشود که نوشابه مدت طولانی تری برای استفاده پیدا کند.
مضرات و فایدههای نوشابه: فایدههای نوشابه این است که این قند و شکری که داخل نوشابه است ایجاد کالری میکند و بقیه مواد شیمیایی است و برای بدن ضرر دارد مثلاً بنزوات سدیم سرطان زا است.
برای تعیین مقدار گاز حجمی در یک نوشابه، یک نوشابه را آورده وارد دستگاه مخصوص قرار داده و با سوزنهای مخصوص درب آنرا سوراخ کرده و همین فشار گاز کربنیک نوشابه باعث حرکت دادن عقربه میشود این دما و این درجه را بر روی جدول میبرند و مقدار گاز حجمی را در یک نوشابه تعیین میکنند. که بر اساس آن در صد وزن گاز را هم میتوانند اندازه گیری کنند.
در صد وزنی گاز در نوشابههای کولا 7/0 گرم در صد سی سی
در صد وزنی گاز در نوشابههای پرتقالی 6/0 گرم در صد سی سی
برای اندازه گیری غلظت از بریک سنج استفاده میشود. نوشابه را که گازش را خارج کردهاند داخل مزو ریخته و این بریک سنج را در آن شناور میکنند و در روی یک عدد میایستد و آن عدد را میخوانند مثلا:
بریکس نوشابه کولا 10
بریکس نوشابه پرتقالی 11 غلظت بیشتری دارد.
بریکس نوشابه لمون لایم 10
برای اندازه گیری وزن حجمی از هیدرومتر استفاده میشود که داخل دانشگاهها و دبیرستانها از پیکرومتر استفاده میکنند. وزن حجمی را مانند غلظت حساب میکنند. عدد بدست آمده را بر روی جدول میبرند تا ببینند که این عدد به دست آمده (وزن حجمی) استاندارد است یا خیر؟
بومه سنج هم همین طور عمل میکند که متوسط آن 1/30 یا 2/30 است.
برای اندازه گیری اسیدیته یک تیتراسیون حجمی را انجام میدهند. یعنی مقداری نوشابه ریخته معرف فنیل فتالین را میریزند و بعد با اسید و با سود آنرا تیتر میکنند که به این عمل یک تیتراسیون حجمی میگویند.
نحوه شستشوی بطریها در دستگاه شستشو
به منظور داشتن ظرفهای پاک تمیز بطریها را به مدت پنج دقیقه در یک محلول شستشو که حاوی 8/1 تا 3 درصد سود محرق در یک درجه حرارتی که پائینتر از 130 فارنهایت نباشد قرار میدهند. در بعضی موارد مشاهده شده بطریهایی که بطور رضایت بخشی شسته شدهاند دوباره با آبی که برای آب کشیدن آنها بکار میبرند آلوده شدهاند. آزمایش نشان داده که این آب، آبکشی شامل مقادیر زیادی از میکرو اورگانیسمها بوده است و لذا برای جلوگیری از آلودگی بطوریکه در کارخانههای نوشابهسازی ایران خصوصاً کانادا در این ملاحظه گردید ابتدا بطریها را در مخزن شماره 1 با آب معمولی و آب گرم که حاوی 3 درصد سود محرق میباشد شست و شو میدهند و بعد شیشههارا بطور اتوماتیک وارد مخزن شماره 3 مینمایند و با آب گرمی که حاوی یک درصد سود محرق است میشویند و برای بار چهارم بطریها را وارد مخزن شماره 4 نموده و فقط با آب نیمگرم شستشو مینمایند و بالاخره با فرچههای مخصوص به طور اتوماتیک داخل بطریها را میشویند و پس از چهار مرتبه با فشار 20 پوند شیشهها را با آب سرد آب میکشتد و پس از این مرحله برای شفاف نمودن شیشهها از پود میرکس (My rex) استفاده میشود و در این موقع شیشهها آماده پر شدن میباشد.
تهیه و تصفیه شربت ساده و اختلاط آن با آب و کشف
مقدار قند موجود در مشروبات گازدار
لوازم شربت و شربت سازی- به مراتب مقادیر زیاد فساد را در شربت و شربت سازی میتوان دید. حداقل در حدود 80-75 درد تمام فسادها مایهای از شربت سرچشمه میگیرند. نگهداری شربتهای از راه سرد تهیه شده بخصوص شربتهای رقیق کار غلطی است به طور کلی شربتهای رقیق تر از 32 تا 30 درجه بومه را اصلاً نبایستی نگاهداری کرد زیرا مایهها بسرعت در چنین محلولی رشد خواهد کرد. شربتهای بسیار غلیظ (42 تا 36 درجه بومه) به آسانی تخمیر نشده لذا اگر لازم باشد میتوان نگاهداری کرد.
اگر شربتهای سترون شده نگاهداری میشوند بایستی تمام ظروف و اسبابها سترون شوند و باید دیگهای ذخیره سرپوشیده و در مقابل آلودگی محافظت گردند.
ظرفهای شربت- این ظروف شامل مخلوط کردن و ظروف و تانکهای تهیه و نگاهداری هستند و ممکن است از شیشه- فلزهای مقاوم در برابر اسیدها یا سنگ ساخته بشوند ولی از آهن لعاب داده شده نبایستی انتخاب کرد. شربتها را به همین وجه نباید در مقابل گرد و غبار قرار داد. ظروف بایستی با درهای مناسبی پوشیده شوند. استعمال پارچه (غالبا در گذشته مشاهده شده) به عنوان پوشاننده عمل نادرستی است. سرپوشهای پارچهای همیشه دارای مقدار کافی رطوبت هستند و برای رشد مایهها- باکتریها و کپکها که طبیعتا روی آنها یافته میشود مساعدند. در موقع برداشتن این پارچه کثیف و آلوده خواه ناخواه بعضی از میکرو اورگانیسمها داخل شربت افتاده و رشد میکند.
دستگاه مخلوط کننده شربت- شربتها بایستی با بهم زنهای مکانیکی مخلوط شوند ومیتوان نیز از همزن اورهه (I) در موقعی که بهم زن شیردار و یک پوشش محکمی برای دستگاه انتخاب شده باشد استفاده کرد. پاروهای دستی فلزی یا چوبی احتیاج به برداشتن پوشش تانکهای مخلوط کننده دارد و مسلما آلوده شده و مناسب نیستند. نه تنها چنین پاروهائی در هنگامیکه آویزان یا به دیوار تکیه داده شدهاند گرد وغبار و آلودگیهای دیگر را جمع میکنند بلکه احتیاج به تکیه دادن شخص مخلوط کننده در هنگام مخلوط کردن به تانک دارد.
یک علت دیگری که موجب آلودگی شربت میشود گرد و غبار با کثافات دیگر از لباس شخص مخلوط کن بیرون افتاده سرخورده و وارد تانک شربت خنک شده میشوند.
ناقلین شربت- برای انتقال شربت (چه ساده و چه چاشنی دار) به مخازن یا پر کنندهها همیشه از لوله باید استفاده کرد. استعمال دلو- ملاقه= چمچه- کوزه یا بعضی دستگاههای رو باز دیگر برای شربت یک عمل مخاطره آمیز است. شربتهائی که بدین ترتیب منتقل میشوند نه تنها موقع انتقال در معرض آلودگی و غبار قرار میگیرند بلکه باقیماندههای شربت بخصوص با پاک کردن نامناسب ته ظرف رقیق شده و در نتیجه دستمال کردن بعدی شربت آلوده شده و یک محل خوبی برای تولید مثل مایهها خواهد بود.
چنین دستگاههائی ممکن است علتی برای تشکیل فساد باشند. کارخانه دار کوچک اغلب خیال میکند که استطاعت خریدن لوله یا پمپ را ندارد اما میتواند از کیفیت جاری شدن در نتیجه وزن را مورد استفاده قرار دهد . قیمت لوله هاگران نیست. سازنده کوچک به علت کوچک بودن لوازم شربت سازیش میتواند خمره های مخلوط کننده را بلند کرده تا تمام محتویات خمرهای که داری چاشنی هستند به طرف پر کننده جریان پیدا کند. این طریقه نه تنها از امکان آلوده شدن لاینفک درموقع است علل دلوهای روباز جلوگیری میکند بلکه از نظر اقتصادی خیلی بهتر و نیز به طور قابل ملاحظهای از صرف وقت جلوگیری میکند.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 32 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلودمقاله گزارش کارآموزی در بخش کنترل کیفیت پگاه شهد قزوین ( گلاویژ )
