برخلاف شیوه های درو که تعدادشان محدود بود، روشهای کوبیدن غلات از ابزارهای جدید برای خرمنکوبی ابداع و ساخته شده است در بعضی نقاط جهان برای جداسازی دانه از ساقه و کاه، روشهای قدیمی و ابتدایی بکار گرفته می شود. روشهای چون زدن دسته ای از غلات بر روی چوبی که به صورت افقی قرار گرفته است در نتیجه این ضربه سنبله غله خرد شده و دانه از آن جدا می گردد و بر روی زمین می ریزد که کاری بسیار سخت و طاقت فرسات و نیاز به نیروی کارگر فراوان دارد. این روش هنوز هم در برخی از کشورهای فقیر آفریقایی و آسیایی به کار برده می شود.
استفاده از گردونه های چوبین که توسط دام کشیده می شد از دیرباز برای خرمنکوبی متداول بوده است. شکل ابتدایی چنین دستگاهی بر روی یک لوح گلین که در جنوب بین النهرین بدست آمده و بعقیده مورخین نوعی خرمنکوب بوده است. در مصر باستان نیز استفاده تاز این گونه گردونه با چرخ پره دار چوبی و یا سنگی متداول بوده است. این وسیله به کمک حیوان کار که معمولاً گاو کار می باشند کشیده می شوند. ضربه وارده توسط پره های چوبی و سم حیوان و فشار وارده توسط غلتک سبب در هم شکستن سنبله و آزاد شدن دانه می گردد.
خرمنکوبهای ساده
خرمنکوبهای ساده تراکتوری آنهایی هستند که غله را کوبیده و دانه را از سنبله آزاد می سازند و در بعضی انواع جداسازی دانه را از کاه را هم انجام می دهند. بیشتر خرمنکوبهایی که در ایران به وسیلة سازندگان ماشینهای کشاورزی ساخته می شوند از نوع ساده هستند. در این نوع خرمنکوبها محور کوبنده که به چندین تیغه مجهز است بدور خود دوران می نماید تیغه ها در جهت اشعه دایره محور قرار دارند و عمدتاً ثابت هستند. محور در دو انتهای طولی خود در دو بلبرینگ روی بدنه متصل می شود. در داخل محفظه نیز چندین تیغه ثابت وجود دارند که به بدنه دستگاه متصل می باشند. وجود این تیغه ها موجب خرد شدن بیشتر کاه غلات می شوند. دهانه ورودی خرمنکوب در بالا قرار گرفته و بدنه دستگاه از صفحات آهنی ساخته شده است.
غله درو شده به کمک چنگالهای (چهار شاخ) به دهانه ورودی ریخته می شود. بر اثر دوران سریع کوبنده و ضرباتی که تیغه ها بر غلات وارد می سازند ساقه غله را در هم شکسته و سنبله یا خوشه را خرد نموده و دانه آزاد می گردد. مخلوط کاه و دانه به قسمت پایین خرمنکوب می ریزد.
در بعضی از خرمنکوبها پس از محور انتقال نیرو و در جلو محور کوبنده یک چرخ طیار قرار دارد که موجب یکنواخت شدن حرکت چرخشی کوبنده می گردد.
این گونه خرمنکوبها دارای دو چرخ لاستیکی هستند. در این حالت، خرمنکوب به مالبند تراکنور متصل می شود و همراه با آن از مکانی به مکان دیگر انتقال می یابد. بعضی دیگر قابل نصب روی سه بازوی هیدرولیک تراکتور می باشند. این نوع خرمنکوبها دارای دو پایه فلزی هستند که هنگام کار بر روی زمین قرار می گیرد تا از لرزش دستگاه کاسته گردد.
خرمنکوبهای ساده فاقد نوار خوراک دهنده هستند و محصول غله به کمک چنگالهای مخصوصی از خرمن آن برداشته و از طریق دهانه دستگاه به داخل آن ریخته می شود. کاه و سنبله که بر اثر ضربات تیغه در هم شکسته اند همراه با دانه های جدا شده از غلاف بر روی یک صفحه مشبک که در زیر کوبنده قرار دارد می ریزند و از سوراخهای صفحه عبور نموده در صورتی که دستگاه مجهز به بادبزن باشد در معرض جریان هوا قرار می گیرند کاه به علت سبکی به فاصله دورتری منتقل می گردد و دانه در محل باقی می ماند در خرمنکوبهای ساده فاقد بادبزن مخلوط دانه و کاه در قسمت زیر دستگاه می ریزد.
بادبزن در خرمنکوبهای این قسمت متشکل از چهار پره چوبی است که درون محفظه ای قرار دارد و به وسیله چرخ تسمه به حرکت در می آید. حرکت دورانی تسمه از چرخ تسمه متصل به محور کوبنده تأمین می گردد متأسفانه بیشتر خرمنکوبهایی از این نوع فاقد وسیله تنظیم جریان هوا می باشند. هوا از دو سوی محفظه استوانه ای بدرون آن مکیده می شود و از دریچه ای در پایین بدنه خرمنکوب در جهت افقی دمیده می گردد. مقدار هوا و سرعت حرکت آن در این نوع خرمنکوبها ثابت می باشد و نمی توان آن را متناسب با نوع بذر و کیفیت محصول تنظیم نمود.
نحوة کار با خرمنکوب ساده
1- خرمنکوب اعم از سوار شونده یا یدک کش را باید بنحوی به تراکتور متصل نمود که میل گاردان یا محور انتقال نیروی باپی . تی . او در امتداد یک خط مستقیم قرار گیرند و ضامن محور انتقال نیرو هنگام اتصال با پی . ت . او به طور آزاد در جای خود قرار داشته باشد.
2- دستگاه باید بنحوی در روی زمین مستقر شده باشد که هنگام کار بهیچوجه تکان نخورد. زیرا تکان خوردن دستگاه ممکن است سبب آسیب رسیدن به آن و یا کارگری که با آن کار می کند گردد.
3- قبل از انتخاب محل استقرار دستگاه جهت وزش باد را در نظر بگیرید. وضعیت استقرار خرمنکوب باید به گونه ای باشد که قطعات کاه و کلش با صورت کارگرانی که با آن کار می کنند برخورد نکند و آنها بتوانند بدون ناراحتی به کار ادامه دهند.
4- ابتدا با دست میل گاردان را بچرخانید تا در صورتی که تیغه ها شل یا کج شده باشند مشخص شود چنانچه نقصی مشاهده شد ابتدا آن را رفع کنید.
5- تراکتور را روشن نمایید و ابتدا با سرعت کم پی . تی . او را به راه اندازید. چنانچه وضعیتی غیر عادی مشاهده نکردید سرعت دورانی پی . تی . او را به 540 دور در دقیقه برسانید.
6- چنانچه غله به کمک دروگر درو شده باشد بهتر است نخ دور دسته ها باز شود. یکی از مشکلاتی که معمولاً هنگام استفاده از خرمنکوب ها پیش می آید پیچیدن نخ دسته ها به دور استوانه کوبنده است که باعث کندی حرکت کوبنده، گیر نمودن غله و انجام عمل خردکنی کاه و سنبله به طور ناقص می گردد.
7- از آنجا که در ایران نصب سپرهای حفاظتی بر روی قسمتهای متحرک خرمنکوب معمول نیست محل ایستادن کارگران باید نقطه ای باشد که خطری آنان را تهدید نکند.
8- در خرمنکوبهای ساخت ایران انتخاب سرعت دورانی مناسب برای کوبنده به گونه ای که ضایعات به کمترین مقدار تقلیل یابد میسر نیست و گذشته از این برای واریته های مختلف غلات، سرعتهای متفاوت لازم است، از این رو توصیه می شود که :
الف – هنگام کار با خرمنکوب پس از این که سرعت دورانی پی . تی . او را در اندازة مشخصی انتخاب کردید و مقداری غله به وسیلة دستگاه کوبیده شد نمونه های دانه و کاه را بررسی کنید. چنانچه شکستگی دانه مشاهده شد سرعت دورانی را کاهش دهید تا عیب برطرف گردد.
از آنجا که خرمنکوبهای ایرانی فاقد کلاچ ایمنی است چنانچه یک جسم خارجی همراه با غله وارد خرمنکوب گردد و کوبنده را از حرکت بازدارد تسمه بر روی چرخ تسمه می لغزد و از ایجاد ضایعات بیشتر جلوگیری می شود.
چرخ تسمة محرک کوبنده را می توان از نوع قابل تنظیم برای سرعت های مختلف ساخت، بدین ترتیب سرعت کوبنده به تناسب نوع محصول قابل تنظیم خواهد بود. (چرخ تسمة قابل تنظیم برای سرعتهای مختلف از دو صفحه متقارن ساخته می شود که فاصلة بین آنها را می توان به کمک پیچ و مهره متصل کنندة آنها ، کم و زیاد کرد. با کم شدن فاصلة دو صفحه تسمه بالاتر و با افزایش فاصلة آنها تسمه پایین قرار می گیرد و باین ترتیب می توان سرعت دورانی را به دلخواه تغییر داد.
نحوة سرویس و نگهداری خرمنکوبهای ساده
این خرمنکوبها به سبب سادگی در طراحی از لحاظ سرویس و نگهداری کم توقع هستند یا می توان چنین تصور نمود که کارگاه سازنده آن اهمیتی برای عمر مفید دستگتاه قائل نبوده است زیرا هیچگونه دستورالعملی برای نگهداری آن بهمراه ندارد. تنها چند گریسخور در دو سر محور کوبنده و بادبزن وجود دارد که برای گریسکاری محورهای چرخشی بمنظور روانی حرکت آنان بکار می رود بنابراین توصیه کلی متداول برای تمام خرمنکوبها را می توان بکار برد :
1- از ورود بیش از حد خوراک به داخل کوبنده احتراز شود.
2- دقت شود تا همراه دسته های غله، چوب، سنگ یا قطعات نخ دور دسته ها وارد محفظه کوبنده نگردد.
3- انتخاب دور معین برای محور انتقال نیرو تراکتور از ضروریات است یک کشاورز آگاه می تواند بعد از خرید دستگاه خرمنکوب با چند بار آزمایش حدود تقریبی دور مناسب در محور انتقال نیرو را بدست آورد.
4- گریسخورهای محورهای کوبنده و بادبزن هر روز پس از انجام کار باید گریسکاری شوند و کاملاً دقت شود که گریس کهنه از محل قاب بلبرینگ خارج گردد.
5- وضعیت تیغه ها را روزانه پس از انجام کار بازرسی نمایید. چنانچه در تیغه ها شکستگی یا خمیدگی مشاهد شد در صدد تعمیر و رفع نقص آن برآیید.
6- چنانچه خرمنکوب دارای بادبزن است تسمه محرک بادبزن را از نظر زدگی بازرسی کنید، قبل از شروع بکار کشیدگی تسمه را نیز امتحان نمایید. بهتر است همیشه یک تسمه یدکی در اختیار داشته باشید، این کار مانع از توقف بیجا کار به مدت زیاد و تعویق در عمل خرمنکوبی می گردد.
نگهداری از خرمنکوب در پایان فصل کار
ابتدا قسمتهای داخل خرمنکوب را به کمک فشار باد تمیز کنید به طوری که دانه و قطعات کلش روی آنها باقی نماند.
گریسخورها را گریسکاری کنید تا گریس های کهنه کاملاً خارج شود و محورها را با دست بچرخانید تا از روانی حرکت آن مطمئن شوید. . تسمه انتقال حرکت را باز نموده با پارچه نظیمی آن را تمیز نمایید و در جای خشکی دور از دسترس جوندگان همانند موش قرار دهید. چنانچه با چرخانیدن محور انتقال نیرو صدای برخورد اجسامی بیکدیگر شنیدید دستگاه را بازرسی نموده و پیچ و مهره های شل را سفت نمایید.
دستگاه را حتی المقدور در مکانی مسقف و جای خشک قرار دهید. چنانچه دارای چرخ لاستیکی است با قرار دادن بلوکه های چوبی، سیمانی و یا سنگ زیر محور چرخها میان چرخها و زمین فاصله ایجاد کنید تا بر لاستیکها فشار وارد نیاید.
خرمنکوبهای کامل
این نوع خرمنکوبها دارای قسمت بوجاری بوده و علاوه بر جداسازی دانه از کاه دانه را به قسمت کیسه کنی می فرستند.
از امتیازات این نوع خرمنکوبها قابلیت تنظیم سرعت کوبنده و همچنین فاصله بین دو کوبنده است. همچنین شدت باد حاصله از بادبزن و جهت دمیدن آن قابل تنظیم بوده لذا می توان آن را برای محصولات مختلف کشاورزی با کیفیت های گوناگون بکار برد.
این خرمنکوبها در دو نوع چرخ دار و فاقد چرخ می باشند و در ایران نیز متداول می باشند می توان مدل تی 25 کارخانه اشتاد ایران را نام برد. این خرمنکوب فاقد چرخ بوده و باید بر روی پایه ای نصب و در محلی استقرار یابد. حرکت قسمتهای کوبنده، بوجاری و بالا برنده از موتور تیلر یا موتورهای دیزل و بنزینی و یا تراکتور تأمین می گردد که به کمک تسمه هایی با مقطع V به خرمنکوب منتقل می شود.
ساختار خرمنکوب کامل فاقد چرخ
دستگاه خرمنکوب شامل قسمتهای زیر است :
1- قسمت کوبنده که از استوانه کوبنده و صفحه مشبک زیر آن تشکیل شده است. 2- بادبزن 3- شبکه سیمهای لرزان 4- نقاله ها 5- بدنه و دریچه های کنترل.
1- الف ) استوانة کوبنده – استوانه کوبنده عبارت است از یک استوانه مجوف فولادی که حول محور طولی خود دوران می نماید. در روی این استوانه مفتولهای فلزی به شکل U قرار دارند. این مفتولها ضمن دوران استوانه بر خوشه و ساقه غلات ضربت شدیدی وارد می سازد که در اثر آن خوشه غله متلاشی می شود و یا این که به سمت صفحه مشبک زیرین پرتاب می گردد. و پس از برخورد شدید با آن در هم می شکند و دانه آزاد می گردد. مفتولها دو سر رزوه بوده و از داخل استوانه به کمک دو مهره در جای خود ثابت می گردد. سرعت دورانی کوبنده با تعویض چرخ تسمه محرک استوانه و یا تنظیم دور موتور نیرو دهنده به خرمنکوب قابل تغییر می باشد که برای محصولات مختلف باید تنظیم شود. برای محصولاتی چون برنج 580-620 گندم و جو 700 – 750 دانه های روغن 350 – 450 و دانه های ریز 500- 600 دور در دقیقه توصیه شده است.
(ب) – صفحه مشبک یا توری، صفحه ایست منحنی که در زیر استوانه کوبنده بر روی کفشک هایی در داخل خرمنکوب قرار گرفته است. توری یا صفحه مشبک برای محصولات مختلف به سه نوع : استاندارد ویژه غلاتی چون برنج، گندم و جو سیمی درشت جهت دانه های روغنی و سیمی ریز برای دانه های ریز ساخته می شود و این صفحات مشبک قابل تعویض هستند. فاصلة کوبنده و صفحه مشبک در دهانه ورودی بیشتر و در دهانه خروجی کمتر می باشد.
2- بادبزن – عبارت چهار پره چوبی می باشد که حول محور خود دوران می نماید و هوا را از دریچه ها مکیده و به زیر صفحه مشبک می دمد مقدار هوای به جریان انداخته شده بستگی به اندازه دریچه کشویی جلوی بادبزن که از طریق آن هوا مکیده می شود دارد. ممکن است با نصب چرخ تسمه کوچکتر سرعت دورانی بادبزن را زیاد نمود.
3- شبکة سیمهای لرزان – کاهی که از قسمت پایین کوبنده خارج می گردد حاوی مقداری دانه است که باید قبل از خروج کاه از دستگاه خرمنکوب از آن جدا گردد. بعد از دهانة خروجی بین دو کوبنده دو شبکه از سیمهای لرزان وجود دارد که کاه از روی آنان حرکت می کند. ضمن این حرکت دانه های موجود در لابلای کاه فرصت دارند که از کاه جدا شوند و به پایین دستگاه منتقل شوند و بدین ترتیب به بقیة دانه ها که قبلاً جدا شده اند ملحق گردند. از این دو شبکه یکی کوچک و قابل تنظیم است و دیگری بزرگ و ثابت می باشند سیمهای لرزان شبکه ای از مفتولهای نازک است که یک سر آنها آزاد می باشد و سر دیگر آنها در داخل قطعه آهنی یا چوبی به شکل مستطیل قرار گرفته است. شبکة کوچک را می توان تحت یک زاویة معین قرار داد. با این کار شتاب حرکت کاه بر روی سیمهای لرزان کاهش می یابد و به دانه فرصت بیشتری برای خروج از لابلای قطعات کاه داده می شود. دهانة خروجی خرمنکوب دارای یک دریچه است . این دریچه به کمک پدالی که در محل ایستادن کارگر قرار دارد و یا یک اهرم دستی که در دسترس وی می باشد باز وبسته می شود. در صورتی که کارگر تشخیص دهد خروج کاه ضروری است با فشار آوردن بر روی پدال به وسیلة پا و یا به کمک اهرم دریچه را باز می کند تا کاه خارج گردد. در غیر این صورت محصول مدت بیشتری در قسمت کوبنده باقی می ماند تا سنبله ها کاملاً متلاشی شوند.
4- نقاله ها ضمن عبور دانه ها از میان جریان هوایی که به وسیلة بادبزن ایجاد شده است قطعات کلش و پوستة غلاف و غیره از آنها جدا می شودف پس از این مرحله دانه ها در قسمت پایین خرمنکوب جمع می شوند و سپس به کمک یک مارپیچ نقاله در محفظه مخصوص دانه تمیز شده جمع آوری می شوند از این محفظه دانه به کمک جریان باد حاصله از پروانة چهار پره ای که در قسمت بالا محفظه که منتهی به لوله ای زانویی می گردد به بالا رانده می شود. عمل انتقال در این قسمت نقاله یا (حمالک) بر اساس اصل پرتاب کردن و دمیدن صورت م گیرد. دوران پروانه سبب ایجاد جریان هوا در داخل لوله و پرتاب دانه ها در داخل آن می شود محفظه دارای دریچه بازرسی نیز می باشد.
5- بدنة دستگاه – این قسمت شامل اسکلت خرمنکوب، توری، دریچه های بازرسی، سرپوش کوبنده، دریچه های کشویی تنظیم هوا و صفحات هدایت کنندة جریان هوا و سینی جلوی دهانة ورودی می باشد.
نحوة کار با خرمنکوب کامل فاقد چرخ
ابتدا دستگاه خرمنکوب را بر روی یک پایة ثابت نصب می کنند و اتصال آن را محکم می کنند به گونه ای که از لرزش و تکان خوردن جلوگیری شود. سپس موتور راه انداز خرمنکوب یا تیلر میتسوبیشی را در فاصلة مناسب از آن قرار می دهند. تیلر یا موتور مذکور بایستی در جای خود ثابت گردد تا فاصله به هم نخورد و تسمه ای که نیروی موتور را به خرمنکوب منتقل می کند شل نشود. هنگام قرار دادن تیلر یا موتور در نزدیکی خرمنکوب باید موقعیت خرمنکوب را نسبت به موتور محرک در نظر داشته باشیم. یعنی باید موتور را در جایی قرار دهیم که دوران تسمه در همان جهت دوران طبیعی کوبنده باشد.
کاملاً دقت کنید که چرخ تسمة موتور محرک و چرخ تسمة دستگاه در یک راستا قرار گیرند. بعد از قرار دادن تسمه روی چرخ تسمه های موتور و خرمنکوب کشیدگی آن را بر طبق دستورات کتاب راهنما تنظیم کنید. دسته های غله را در نزدیکی محل خرمنکوب قرار دهید. پس از روش کردن موتور و راه اندازی خرمنکوب ابتدا به طور آزمایشی یک دسته را به دستگاه بدهید و به منظور تنظیم دقیق سرعت استوانة کوبنده، فاصلة دو کوبنده، و شدت جریان هوای تولید شده توسط بادبزن، نتیجة حاصل را بررسی کنید.
چنانچه دسته های غله به وسیلة دروگر ایجاد شده است و به صورت دسته های منظم می باشد برای آن که بر کوبنده ها فشار زیاد وارد نیاید بهتر است فقط قسمت سنبله ها را وارد دهانه کنید و پس از آن که کلیة سنبله ها کوبیده و دانه ها آزاد شدند بقایای کاه را خارج کنید و دسته دیگری را وارد دهانة ورودی نمایید مگر آنکه کاه خرد شده برای استفاده های مختلف مورد نیاز باشد.
دانه های محصولات مختلف کشاورزی در برابر ضربه های کوبنده دارای مقاومتهای متفاوت می باشند. بدین سبب هنگام شروع به کار با خرمنکوب به دو تنظیم اساسی زیر توجه داشته باشید :
1- سرعت دورانی کوبنده
2- تنظیم فاصله دو کوبنده
دستگاه را پس از نصب و اتصال به موتور یا تیلر خالی بکار اندازید در صورت شنیدن صدار برخورد دو جسم در قسمتی از خرمنکوب بلافاصله موتور را خاموش و به رفع عیب بپردازید معمولاً اینطور صداها ناشی از شل بودن اتصالات و پیچ و مهره ها می باشد، کلیه پیچ و مهره های خرمنکوب را بازرسی نموده و در صورت لزوم محکم نمایید.
هنگام جابه جا نمودن خرمنکوب باید نهایت دقت بعمل آید تا قسمتهای زیرین خرمنکوب در اثر برخورد به برآمدگی های روی زمین یا نقاط دیگر جابه جا نشده باشد زیرا ممکن است هنگام بکار انداختن دستگاه سبب درگیر شدن پره ها با اطراف و شکستن چهار شاخه ها گردد.
کلیه پیچ و مهره های خرمنکوب بخصوص پیچ پولی ها و پره های پروانه باد را روزانه قبل از شروع به کار بازدید و در صورت لزوم محکم نمایید.
از وارد نمودن بیش از حد غله بداخل خرمنکوب باید اجتناب نمود وسعی گردد که ورود غله بداخل خرمنکوب در تمامی عرض دهانه ورودی یکنواخت انجام گیرد.
نگهداری و مراقبت از خرمنکوبها در غیر فصل کار
پس از اتمام کار خرمنکوب به کمک فشار باد قطعات کاه و کلش و دانه ها را از تمام قسمتهای مختلف خرمنکوب پاک کنید. تسمه ها را باز کنید سپس با یک پارچه تمیز و خشک آنها را تمیز نمائید و در جایی خشک دور از دسترس جوندگان قرار دهید. مفتولهای روی کوبنده را بازرسی کنید، در صورت شل بودن، کج شدن و یا وجود هر نقص دیگری در آنها نقیصه را رفع کنید و آنها را تعمیر و تعویض نمایید. گریسخورها را گریسکاری کنید. قسمتهایی از خرمنکوب را که رنگ آنها بمرور از بین رفته مجدداً رنگ بزنید تا از زنگ زدن آنها جلوگیری شود.
خرمنکوبهای کامل و سیار
این نوع خرمنکوبها عموماً از خرمنکوبهای قبلی مجهزتر و کاملتر هستند و عمل کوبیدن و تمیز نمودن دانه را به طور کامل انجام می دهند. قسمتها مختلف این نوع خرمنکوبها یا از طریق تسمه و به کمک موتور تراکتور و یا به وسیله موتور الکتریکی بحرکت در می آیند.
این خرمنکوبها نیز به دو دسته تقسیم می شوند. در دستة اول نوار متحرک برای خوراک دادن به خرمنکوب وجود دارد. دستة دوم فاقد این قسمت هستند و در نتیجه کارگر باید مرتباً به کمک چنگالهای غله را در دهانه ورودی خرمنکوب بریزد.
خرمنکوب با نوار خوراک دهنده
این خرمنکوب دارای نوار برزنتی یا لاستیکی است که در امتداد یک منحنی مسدود حرکت می کند. روی این نوار در فواصل معین تسمه ها و یا آج هایی وجود دارد که مانع از لغزش ساقة غلات می شوند. نوار در مسیر خود از زیر چند چنگال که حرکت نوسانی دارند می گذرد. این چنگالها کار برگردانیدن دسته های غله و یکنواخت نمودن جریان انتقال را به عهده دارند.
شخصی که غله را به نوار خوراک دهنده می دهد پس از باز کردن نخ دسته و جدا کردن نخ از آن دسته را روی نوار قرار می دهد و با حرکت دست غله را روی آن پخش می نماید. در بعضی از انواع نادر خرمنکوب قسمت خوراک دهنده مجهز به تیغة اتوماتیک برای بریدن نخ دسته ها می باشد.
خوراک دهندة خودکار سبب ازدیاد سرعت انجام کار و در نتیجه افزایش بازده کار می شود نتایج آزمایشها و تحقیقات نشان داده است که یکنواختی خوراک کوبنده ها در افزایش محصول کار و بازده کوبنده بسیار مؤثر است. با بهبود وضعیت و افزایش توان خوراک دهنده و قرا ردادن یک مخزن برای ریختن غله به داخل آن می توان در نیروی کار صرفه جویی کرد و عمل کوبنده را سرعت بخشید.
در برخی موارد به کمک یک استوانة بلند کننده دسته های غله را بلند و باز می کنند و به نوار خوراک دهنده منتقل می سازند. وجود این قسمتها در کنار خرمنکوب سبب تقلیل نیاز به نیروی کارگر می شود و علاوه بر کاستن از هزینة انجام کار سبب تسریع کار و افزایش بازده می گردد.
خرمنکوبهای فاقد نوار خوراک دهنده
خرمنکوبهایی که فاقد نوار خوراک دهنده هستند چون دهانة ورودی آنها در قسمت بالا قرار دارد بهتر است محل استقرار کارگر و توده غلات در یک مکان بلند و مشرف بر خرمنکوب تعبیه گردد تا کارگر بتواند براحتی و با دقت خوراک خرمنکوب را تأمین کند.
برای خرد کردن کاه قبل از عمل خرمنکوبی از تیغه هایی که بر روی یک استوانه دوار نصب شده اند استفاده می شود. عمل خرد کردن کاه قبل از کوبیدن غله این مزیت را دارد که قطعات کوچک کاه همراه با سنبلة غلات به فضای میان کوبنده و ضد کوبنده وارد می شوند. با تغییر تعداد تیغه ها روی محور گردان می توان طول قطعات کاه را برحسب اندازة دلخواه از 15 الی 30 سانتیمتر تغییر داد. قسمت خرد کننده کاه بر روی بعضی از انواع خرمنکوب که دارای نوار خوراک دهنده می باشند نصب می شود.
کوبنده ها در خرمنکوب
کوبنده عبارت است از یک استوانه که بر روی سطح جانبی آن در فواصل معین پره های فولادی شیاردار (دندانه سوهانی)، یا مفتولهایی به شکل در روی آن و یا مجموعه ای از تیغه ها نصب و متصل شده است.
سرعت دورانی کوبنده ها معمولاً حدود 1000 تا 1100 دور در دقیقه می باشد. برای این که دستگاه لرزش نداشته باشد لازم است سرعت دورانی به دقت تنظیم شود.
استوانه های کوبنده ها همچنین بدو گروه باریک و یا قطور تقسیم می شوند. در نوع باریک طول کوبنده از 500 الی 1500 میلیمتر تغییر می کند. اما کوبنده هایی که طول آنها حدود 500 الی 700 میلیمتر می باشد بیشتر متداول اند. در هر حال در خرمنکوبهایی که دارای ظرفیت زیاد هستند امکان این که طول کوبنده از 700 میلیمتر بیشتر باشد وجود ندارد. استوانه های کوبنده با قطور از 1700 الی 1800 میلیمتر می باشد. در این کوبنده ها غله بموازات محور وارد فضای بین دو کوبنده می گردد در حالی که در نوع اول غله در امتداد عمود بر محور کوبنده وارد فضای بین دو کوبنده می شود.
پره های استوانه دارای شیارهای مایل هستند.
استوانه های کوبنده در دو نوع باز و بسته ساخته می شوند. کوبنده باز دارای اسکلتی است که از 3 الی 5 صفحه مدور که روی محور کوبنده ثابت شده اند تشکیل شده است. روی این صفحات بموازات محور به کمک پیچ و مهره میله های آج دار نصب شده اند. کوبندة بسته عبارت است از یک استوانة فلزی که پره های شیاردار به کمک پیچ و مهره روی آن به طور ثابت نصب شده اند.
کوبنده باز نسبت به کوبنده بسته دارای قابلیت کششی خاص می باشد و بازده آن بیشتر است. زیرا دانه ها می توانند از فضای بین کوبنده ها بیرون روند بدون اینکه مانع عمده ای در برابر آنها باشد. تعداد پره ها شیاردار به کمک پیچ و مهره روی آن به طور ثابت نصب شده اند.
کوبنده باز نسبت به کوبنده بسته دارای قابلیت کششی خاص می باشد و بازده آن بیشتر است. زیرا دانه ها می توانند از فضای بین کوبنده ها بیرون روند بدون اینکه مانع عمده ای در برابر آنها باشد. تعداد پره های شیاردار کوبنده 6،8 و یا 10 عدد است و قطر آنها معمولاً از 350 الی 750 میلیمتر می باشد.
چون کوبنده های باریک از لحاظ نحوة کوبیدن به طور مناسب طراحی نشده اند و از سوی دیگر تمایل به پیچش در آنها بیشتر از نوع ضخیم است ساخت آنها بتدریج متروک می گردد. سرعت دورانی کوبنده V و همچنین سرعت خوراک کوبنده را می توان از فرمول به دست آورد. در این فرمول D قطر کوبنده بر حسب متر، U سرعت دورانی آن بر حسب m/sec و N تعداد دور در دقیقه r.p.m می باشد.
ضد کوبنده عبارت است از مجموعه میله های منحنی چدنی و مفتولهایی که به شکل یک صفحه خمیده و به مساحت یک چهارم استوانه کوبنده شکل داده شده اند. ضد کوبنده زیر قسمت کوبنده نصب می شود. تعداد میله های ضد کوبنده 50 عدد است و تقریباً در کنارها بهم متصل هستند و از همین طریق محافظت می گردند. مقطع ضد کوبنده باید در مقابل فشار و ضربه مقاومت کافی داشته باشد تا هنگام ورود انبوه غله به فضای میان دو کوبنده خم نشود. ابعاد سطح مقطع ضد کوبنده های بزرگ mm 16 mm 65 می باشد.
تعداد پره های ضد کوبنده 12 – 16 عدد و فاصلة بین آنها حدود 16 تا 20 میلیمتر است. بین پره ها میله های فولادی به قطر 6 میلیمتر قرار گرفته و غربالی با سوراخهای درشت تشکیل داده است. در خرمنکوبهای کوچک ضد کوبنده یکپارچه است. در خرمنکوبهای بزرگ ضد کوبنده دو قسمتی و ندرتاً سه قسمتی می باشد.
فاصلة بین کوبنده و ضد کوبنده را می توان از بیرون خرمنکوب به کمک یک اهرم یا پیچ تنظیم کرد. باید گاه گاه اندازة تقریبی فاصله را با آزمایش تعیین و تنظیم نمود. برای این کار، یک دریچة کشویی در خرمنکوب تعبیه شده است که به وسیلة آن می توان فضای میان دو کوبنده را بازرسی کرد. هنگام کوبیدن غلات دهانة ورودی حدود 12 الی 20 میلیمتر و دهانة خروجی 4 الی 8 میلیمتر می باشد. معمولاً نسبت دهانة ورودی به دهانه خروجی را 3 به 1 و یا 4 به 1 در نظر می گیرند.
یکی از عوامل مؤثر در چگونگی کوبیده شدن غلات سرعت دورانی کوبنده می باشد. افزایش این سرعت نه تنها در بالا بردن مقدار غله کوبیده شده موثر است. بلکه در میزان تلفات دانه و همچنین در میزان شکستگی دانه ها تأثیر کلی دارد. سرعت دورانی کوبنده در جدا کردن دانه از کاه به وسیلة ضد کوبنده نیز نقش مؤثری دارد محاسبات و همچنین آزمایشات متعدد همراه با فیلم برداری به هنگام کوبیدن غله نشان داده است که چنانچه کوبنده دارای سرعتی برابر با 30 متر در ثانیه باشد، پره های کوبنده شتابی برابر با m/s2 دارد.
در کوبنده های دندانه ای بجای پره های (دندانه سوهانی) آج دار، بر روی هر دو کوبنده ، دندانه هایی نصب می گردد. این دندانه ها به صورت تیغه های مسطحی هستند که لبة تیز آنها در جهت حرکت است در ضد کوبنده نیز تیغه در جهت جریان غله می باشد. کوبنده و ضد کوبنده دندانه دار از طریق وارد نمودن ضربه بر ساقه و سنبلة غلات محل کوبیدن را انجام می دهند اما به نظر می رسد که این عمل مکفی نیست زیرا سرعت کوبنده که معادل 25-28 متر بر ثانیه می باشد. برای کوبیدن سنبله به اندازة لازم کافی نیست. هنگام کار مداوم خرمنکوب، کوبنده غله را به داخل می کشد و از لابه لای تیغه های ثابت می گذراند به طوری که دانه ها در اثر ضربات مکرر شل می شوند و در فاصلة میان تیغه های کوبنده و ضد کوبنده از سنبله جدا می شوند.
برای این که کیفیت کوبیدن غله را تغییر دهیم می توانیم با استفاده از مهره های اتصال، تیغه ها ضد کوبنده را کم و بیش در محدوده عمل تیغه های کوبنده قرار دهیم یا این که تعداد ردیفهای تیغه ضد کوبنده را تغییر دهیم، هنگام کوبیدن جو و یونجه چنانچه تیغه هایی با جداره مضرس به کار برده شود عمل برش بهتر انجام می گیرد. برای دانه های درشت مانند لوبیا، نخود و غیره از تیغه های کوچکتر استفاده می شود اما بهتر است برای این قبیل گیاهان از پره های معمولی با روکش لاستیکی استفاده کنیم تا از شکستن دانه جلوگیری شود. قسمت مشبک ضد کوبنده به سبب کوچک بودن، قابلیت غربال نمودن 33% محصول کوبیده شده را داراست.
کوبندة تیغه دار برای کوبیدن برنج بهتر از کوبنده های معمولی است. به همین سبب در خرمنکوبهایی که برای محصول برنج به کار برده می شوند و همچنین در کمباینهای برنج از این نوع کوبنده و ضد کوبنده استفاده شده است یا این که تبدیل کوبنده و ضد کوبنده از نوع پره ای معمولی به تیغه دار و بالعکس امکان پذیر است.
هنگام کوبیدن غلة خشک سرعت خوراک دادن به کوبنده ها از 28 ال 32 متر در ثانیه تنظیم می شود. هنگام کوبیدن حبوبات این سرهت باید از 15 ال 20 متر در ثانیه باشد سرعت خوراک دادن به کوبنده در کیفیت آن موثر است. بنابراین باید این سرعت را به طور مناسب تنظیم کرد و سرعت تنظیم شده را ثابت نگاهداشت.
غربالها
در کوبنده های معمولی 80 – 90 درصد دانه های جدا شده از سنبله و کاه از منافذ ضد کوبنده خارج می گردند. 10 الی 20 درصد بقیه همراه با کاه به روی غربالهای کاه پران (کاه تکان) منتقل می شوند. مهمترین وظیفة غربال کاه پران، تکان دادن کاه به منظور متفرق نمودن آنها از یکدیگر است تا دانه های غله بتوانند به کف غربال نزدیک شوند و از منافذ آن خارج گردند. علاوه بر آن کاه باید به انتهای خرمنکوب منتقل شود و از آنجا خارج گردد.
انواع غربالهای کاه پران که در خرمنکوبها مورد استفاده قرار می گیرند از این قرارند :
1- تکان دهندة جعبه ای 2- تکان دهندة نوسانی 3- تکان دهندة دارای انگشتی.
1- غربال کاه پران نوع جعبه ای (تکان دهنده جعبه ای) 1- این نوع غربال از 3-6 غربال چوبی یا فلزی باریک به وسیلة صفحات چوبی یا فلزی که هریک اندکی با دیگری فاصله دارد و یا به وسیلة پایه فلزی غربال پوشیده شده است. سطح غربالها به گونه ای است که در حالی که قطعات بلند کاه بر روی آن به سمت عقب رانده می شود دانه ها بآسانی از درون آن بیرون می افتند.
به منظور هدایت بهتر کاه و کلش غربال کاه پران دارای پروفیلی شبیه به اره است. جعبه ها روی یک یا دو میل لنگ نصب شده اند و با حرکت نوسانی خود قطعات کاه را به سوی بالا پرتاب می کنند. چنانچه این نوع غربال دارای یک میل لنگ باشد یک انتهای غربال کاه پران روی یک فنر یا اهرم نوسان کننده نصب می شود . حرکت دورانی میل لنگ باید به گونه ای باشد که غربالها در بالاترین وضعیت خود کاه را از کوبنده به سمت خارج هدایت کنند. شیب غربال نسبت به جهت حرکت کاه حدود 145 تا 18 درجه می باشد.
سرعت دورانی میل لنگ حدود 200 الی 220 دور در دقیقه است. هر متر مربع این غربال تقریباً kg/h 1000 کاه را از خود عبور می دهد. هنگام افزایش بار کاه در روی کاه پران تلفات دانه افزایش می یابد. در زیر غربال کاه پران یک صفحة فلزی به نام لاوک وجود دارد. این صفحه دانه هایی را که ضمن عبور قطعات کاه از آن جدا شده و از منافذ غربال به پایین ریخته اند برای بوجاری به جلوی غربال مکش انتقال می دهد.
2- کاه پران نوسانی – ساختمان این نوع غربال ساده تر از نوع اول می باشد و تشکیل شده است از چند قاب که عرض آنها با دستگاه کوبنده مساوی است و تیغه های نازک چوبی در امتداد عمود بر جهت نوسان بر روی آنها نصب شده است. در جهت نوسان غربال صفحاتی برای تکیه گاه بنحوی قرار گرفته اند که مجموعاً تشکیل قسمت مشبکی مانند غربال می دهند. در خرمنکوبهای جدید معمولاً به جای این گونه غربال از صفحات مشبک فلزی استفاده می شود. قاب به وسیلة چهار اهرم نوسان کننده به صورت آویخته قرار دارد که یک میل لنگ حرکت نوسانی آن را تأمین می کند. تعداد نوسان آن در هر دقیقه 180 الی 220 بار می باشد.
آنچه که از منافذ غربال کاه پران به پایین می ریزد اعم از دانه، کلش، قطعات در هم شکسته سنبله، کاه خرد شده به وسیلة لاوک به قسمت جلوی غربال کلش منتقل می شود. لاوک نیز بر روی بازوهای نوسان کننده متکی است و با نوسان مداوم آن دانه، کلش، و قطعات سنبله و کاه بر روی سطح صاف آن می لغزند و به سمت جلوی خرمنکوب هدایت می شوند.
بازوهای نوسان کننده که غربالها و لاوک ها را حمل می نمایند به صورت اریب و همانند غلامت ضرب نصب شده اند به طوری که سطح غربال ضمن نوسان افقی باقی می ماند و در دو جهت مخالف نوسان می کند. در نتیجه نیروی وزن در این سطح تقریباً یکنواخت عمل می نماید. هر متر مربع از غربال کاه پران نوسانی در ساعت 700 کیلوگرم کاه را از خود عبور می دهد. در دستگاههای خرمنکوب بزرگ برای بالا بردن ظرفیت 2 یا 3 ردیف دندانه به آن اضافه می کنند. این دندانه ها مانند کاه پران انگشتی عمل می نماید و موجب افزایش تفرق قطعات کاه می شود.
در بالای کاه پران یک صفحه برزنتی یا فلزی به صورت آویخته قرار دارد که ارتفاع نصب آن قابل تنظیم است. این صفحه مانع از پرتاب شدن دندانه هایی که در اثر دوران سریع کوبنده ممکن است از بالای غربال کاه پران به بیرون می گردد. این صفحه همچنین به عنوان یک ترمز برای کاهش سرعت حرکت کاه به کار می رود. در این حالت دانه های محصور بین قطعات کاه فرصت بیشتری برای آزادسازی خویش دارند، به همین منظور می توان دو یا سه پرده را در طول کاه پران نصب کرد.
در انتهای هر غربال کاه پران اصلی می توان یک غربال فرعی نیز نصب کرد. در ماشینهایی که دارای غربال کاه پران نوسانی هستند این غربال فرعی به وسیله میل لنگ بحرکت در می آید. زیر لاوک غربال کاه پران غربال کلش قرار دارد که میل لنگ کاه پران آن را به حرکت در می آورد. غربال کاه پران و غربال کلش در جهت عکس یکدیگر و بموازات افق حرکت می کنند.
غربال کلش دانه و پوسته غلات را از قطعات کوچک کاه و قطعات سنبله شکسته جدا می نماید. یکی از انواع غربال کلش که ساختمان خاص آن در راندن قطعات کاه به سمت بیرون بسیار مؤثر است دارای لبه هایی رو به بالا و عقب است، به سبب وجود این لبه ها قطعات کوچک بآسانی به سمت عقب رانده می شوند. در جلو و عقب این لبه ها یک قسمت عمیق و نیمه باز قرار دارد که از طریق آن دانه ها و قطعات کوچک کاه و سنبله در هم شکسته از غربال خارج می شوند و به لاوک دومی می ریزند. در انتهای غربال این لبه ها تعبیه نشده است تا دانه هایی که دارای ریشک هستند و سنبله های سالم و کوبیده نشده بتوانند به قسمت پایین غربال منتقل شوند و برای کوبیده شدن مجدد به جلوی کوبنده ها حمل گردند.
غربال لبه دار به یادبود نام سازنده آن غربال گرپیل نامیده می شود.
دانه ها و قطعات کوچک کاه و سنبله در هم شکسته از غربال دوم کلش جلویی هدایت می شوند.
قسمت بوجاری یا تمیز کننده
در قسمت بوجای دانه های آزاد شده از سنبله ها همراه با قطعات کوچک کاه بر روی غربال کلش که در حال نوسان است می ریزند و در همین حال جریان هوایی که به وسیلة بادبزن ایجاد شده است به زیر غربالها دمیده می شود و قطعات کوچک کاه و بذور علفهای هرز که سبکتر از دانه هستند، همراه با جریان هوا خارج می گردند.
خرمنکوبهای بزرگ معمولاً دارای دو غربال نزدیک بهم هستند. برای یکنواختی بار در دستگاههای خرمنکوب مجهز به غربال کاه پران نوسانی، برای آن که بار یکنواخت باشد غربال کلش و غربال دانه مجموعاً یک واحد را تشکیل می دهند در حالی که در خرمنکوبهای دارای کاه پران جعبه ای غربال کلش و غربال دانه در جهت عکس یکدیگر نوسان می کنند.
غربالهای قابل تعویض معمولاً از بیرون خرمنکوب و از طریق شکافی که به همین منظور در بدنة آن تعبیه شده ، در جهت عمود بر دستگاه در جای خود قرار داده می شوند و به کمک قلابهای مخصوص در جای خود محکم می گردند. سوراخهای این غربالها در جهت جریان دانه است و نسبت به سطح افق تقریباً 2 درجه شیب دارند.
در غربالهای اولیه قسمت بوجاری سه غربال بالای یکدیگر قرار دارند. اغلب این غربالها دارای سوراخهای گرد هستند و انواع نادری از آنها دارای سوراخ دراز می باشند . غربال بالایی که غربال کلش می باشد وظیفه دارد که محصول کوبیده شده را در مسیر جریان هوا پخش کند. بخش اعظم کلش در این مرحله جدا می شود. قطعات کوچک سنبله و کاه که از سوراخ غربال به زیر می افتند به وسیلة فشار هوایی که قابل کنترل می باشد از دانه جدا می شوند و به خارج می روند. یک دریچة قابل تنظیم مانع از خارج شدن دانه همراه با کاه می گردد.
از غربال کلش دانه ها روی غربال دانه ها می ریزند که سوراخهای آن متناسب با درشتی دانه است. در این غربال قطعات کوبیده نشدة سنبله و ناخالصی هایی که بزرگتر از دانه هستند نگهداشته و به بیرون هدایت می شوند و در همین حال دانه ها و قطعات کوچک همراه با آن از طریق سوراخهای غربال به زیر می افتند.
در خرمنکوبهای بزرگ یک انتقال دهندة مخصوص قطعات سنبله وجود دارد که آنها را به جلوی کوبنده هدایت می کند. در غربال زیرین که بنام غربال شن یا غربال بذور علفهای هرز نامیده می شود دانه ها از این قبیل ناخالصی ها جدا می شوند و سپس بر اثر تکانهای غربال روی آن حرکت می کنند و به سمت انتقال دهندة دانه رانده می شوند.
غربالهای سری اول بوجاری می توانند در هر متر مربع تا 3000 کیلوگرم در ساعت، بار را از خود عبور دهند یک انتقال دهنده بذور را به غربال دوم هدایت می نماید که از شاسی کوچکتر با دو یا سه غربال تشکیل شده است. چون قبلاً دانه تا اندازه ای تمیز شده است بازده عملکرد این غربالها زیاد است. غربال بالایی که قابل تعویض است دانه ها ار تقسیم و پخش می کند تا بدینوسیله قطعات کوچک کلش و ناخالصیها به وسیلة جریان هوا همراه با قطعات کوچک کاه از غربال کلش به بیرون برده شوند. در بعضی از خرمنکوبها یک غربال اضافی برای بذر علفهای هرز تعبیه شده است.
انتخاب غربال و تنظیم باد در قسمت دوم بوجاری باید با دقت بسیار انجام گیرد تا مقدار دانه در قسمت خروجی زیاد نباشد. این دانه ها بار دیگر به قسمت اول بوجاری منتقل می شوند و بدین ترتیب دور مسدود می زنند و امکان دارد سبب افزایش بار در این قسمت شوند.
برای تولید جریان هوا از یک پروانة سادة رادیال استفاده می شود جریان هوا ممکن است به دو صورت مکش یا دمیدن ایجاد شود و مورد استفاده قرار گیرد. در یک روش بوجاری با دمیدن هوا، اجزای سبک همراه دانه به وسیلة جریان هوا از دانه جدا می شوند . برای این کار دانه ها همراه با ناخالصیها از بالا در داخل جریان هوا ریخته می شوند. سرعت جریان هوا در قسمت اول و دوم بوجاری 9 الی 15 متر بر ثانیه است.
این سرعت را می توان از طریق تنظیم دریچة مکش هوای بادبزن یا کانال عبور هوا تغییر داد و به صورت دلخواه تنظیم کرد. بوجاری به کمک مکش بدین ترتیب صورت می گیرد که غلة کوبیده شده همراه با ناخالصیها بر روی غربال دانه گسترده می شود و بادبزن از بالا هوا را می مکد و جریان هوای حاصل قطعات سبک را همراه خود می برد و دانه ها که سنگینتر هستند روی غربال باقی می مانند. شدت مکش بستگی به فاصلة بادبزن (پروانه مکنده) و غربال دارد. موفقیت در این شیوة بوجاری بستگی به مقدار محصول و چگونگی پخش آن بر روی غربال دارد، زیرا چنانچه دانه به طور یکنواخت بر روی غربال پخش شده باشد مکش هوا می تواند به طور مؤثرتر اجسام سبک را به بالا ببرد.
از آنجا که طبق قاعده سطح مقطع ناخالصی های همراه بذور در امتداد عمود بر جهت جریان هوای مکیده شده قرار می گیرند سرعت هوای مکیده شده باید کمتر از حالتی باشد که عمل تمیز نمودن دانه از طریق دمیدن هوا صورت می گیرد. این سرعت تقریباً 6 الی 10 متر در ثانیه است.
چون پروانه مکندة هوا قطعات کوچک کاه را که تا فاصلة مشخصی از آن قرار دارند می مکد و سپس تا مسافت بیشتری آنها را همراه با هوا می دمد برخلاف خرمنکوبهایی که با دمیدن هوا کار می کنند به پروانة دوم نیاز نیست. از طرفی سیستم مکش هوا نسبت به غله مرطوب و یا قطعات سبز گیاه حساس می باشد.
درجه بندی بذور
در بعضی از انواع خرمنکوب بذرها پس از مرحلة بوجاری به وسیلة غربالهای صاف یا استوانه ای بر حسب ریزی و درشتی درجه بندی می شوند . این کار معمولاً در دو یا سه درجه انجام می گیرد.
درجه بندی بذرها به وسیلة غربال صاف – در این روش صفحات غربال با سوراخهای متفاوت بدنبال هم قرار می گیرند. غربالی که دارای ریزترین سوراخ است در جلو قرار دارد و بتدریج بر قطر سوراخها افزوده می شود. ابتدا بذور ریزتر از طریق غربالهای جلو و سپس دانه های درشت تر از سوراخهای غربال عقب تر به پایین می ریزند. دانه ها پس از عبور از یک غربال به وسیلة لاوک مخصوص همان غربال آوری می شوند.
درجه بندی بذر به وسیلة غربال استوانه ای – در این روش یک استوانة مشبک وجود دارد که سوراخهای قسمت ابتدایی آن ریز است و بتدریج سوراخها درشت تر می شوند. این غربال به دور محور خود حرکت دورانی دارد. در قسمت بیرون غربال استوانه ای مارپیچ نقاله قرار دارد که بذرها را از سمت سوراخهای ریز به داخل استوانه می راند. در طول استوانه یک نوار فلزی مارپیچ وجود دارد که ضمن چرخش غربال سبب راندن بذرها به سمت جلو می شود و بذرها از یک سر استوانه به سر دیگر آن منتقل می شوند.
اسکلت استوانه از تعداد زیادی مفتول گرد تشکیل شده که دو سر آنها در حلقه های انتهایی قرار دارند، چنانچه فاصله مفتولها تغییر داده شود فاصلة شکافها تغییر می کند. برای تغییردادن فاصلة مفتولها حلقة سومی به کمک یک دستة شبیه به هندل در یک مارپیچ حرکت می نماید و آن را روی محور استوانه حرکت می دهد در روی میله ها فنرهای مارپیچی قرار دارند که در آنها مجاری یا کانالهایی است که با میله ها در ارتباط هستند. با تغییر طول استوانه فنرها به طور یکنواخت جمعتر یا بازتر می شوند و در نتیجه فاصلة بین مفتولها را در کلیة قسمتها تغییر می دهند. برای این که قطر سوراخها در طول سیلندر به طور تدریجی تغییر کند استوانه در امتداد طول به چندین قسمت تقسیم شده است که هریک از آنها دارای مفتولهایی با قطر متفاوت است و نوار فلزی مارپیچی که در داخل آن وجود دارد، بذرها را در طول استوانه از قسمت ریز به قسمت درشت انتقال می دهد.
سرعت دورانی استوانه در حدود 8/0 الی 1 متر بر ثانیه و قطر آن 300 الی 8000 میلیمتر است. منافذ غربال استوانه ای به وسیله یک برس استوانه ای از بالا تمیز می شوند تا اجسامی که در بین این منافذ گیر کرده اند خارج شوند و استوانه تمیز گردد و دانه بتوانند براحتی از منافذ خارج شوند.
انتقال دهنده ها در خرمنکوب
در یک خرمنکوب دانه ها باید بدون آسیب دیدن از قسمتهای مختلف بوجاری بگذرند و به قسمت درجه بندی انتقال یابند.
در طراحی خرمنکوب سعی می شود تا انتقال دانه ها حتی الامکان از بالا به پایین و با استفاده از نیروی ثقل صورت گیرد اما این شیوه فقط برای خرمنکوبهای کوچک که بذر در قسمت پایین آنها جمع و برای کیسه نمودن آماده می شود می تواند مفید باشد. در خرمنکوبهای سیار معمولاً انتقال دهنده های مارپیچی، فنجانی و پره ای به کار برده می شوند.
نقاله های مارپیچی : نقالة مارپیچی از یک محور مرکزی که به دور آن یک نوار فلزی مارپیچ متصل می باشد تشکیل شده است. مجموعة محور و نوار مارپیچ در داخل استوانه به دور خود م چرخند و بر اثر چرخش دانه ها در داخل استوانه به سمت جلو رانده می شوند. این نوع نقاله بیشتر برای انتقالهای افقی مورد استفاده قرار می گیرد. اما برای انتقال دانه در جهات قائم هم به کار برده می شود. علاوه بر آن این نوع نقاله در استوانة درجه بندی و قسمت سیخک زدایی جو به کار می رود.
نقاله فنجانی : این نوع نقاله عبارت است از یک رشتة زنجیر یا تسمة چرمی یا لاستیکی که معمولاً در فواصل 40 سانتیمتری آن یک کفه به شکل فنجان که از چرم، لاستیک و یا فلز ساخته شده است به آن اتصال دارد. این زنجیر یا تسمه در داخل یک محفظة فلزی و یا چوبی حرکت می کند. به کمک یک وسیلة تنظیم، می توان کشیدگی زنجیر یا تسمه را به طور دلخواه تنظیم کرد. این نوع نقاله بیشتر برای حمل دانه در امتداد قائم یا حمل آن بین قسمتهای بوجاری به کار می رود.
نقالة بالا برنده یا الواتر – این نوع نقاله از صفحات چوبی یا فلزی متصل به دو رشته زنجیر که در داخل یک مجرا در امتداد یک منحنی مسدود حرکت می کنند تشکیل شده است. هربار که این صفحات در محفظة تجمع بذرها در تودة دانه ها فرو می روند مقداری دانه را با خود به داخل مجرای لوله مانند حمل و منتقل می نمایند. این نوع بالا برنده ها در سرعتهای بین 7/0 الی 1 متر بر ثانیه دارای عملکرد مناسب و مطمئن هستند و چنانچه سرعت آنها (مثلاً به سبب لغزش تسمه بر روی چرخ تسمه) کمتر از مقدار مذکور باشد ظرفیت آنها کاهش می یابد و این امر ممکن است به تجمع بذرها در ابتدای نقاله و گیر کردن آنها بینجامد. چنانچه سرعت نقاله بیشتر از مقدار مذکور باشد در قسمت بالا به سبب کافی نبودن زمان برای تخلیة کفه های نقاله مقداری از بذرها مجدداً دور می زنند
دانلود مقاله خرمنکوبها Thereshers